2)Реттік с.е. – есептік с.есімдерге –ыншы, -інші-нші жұрн-н қосу арк. Жасалып, заттардың сандық ретін білд\ді.
Ерек-гі:
-реттік с.е. сөйлемде цифрмен де беріледі.
-ретттікс.е. араб цифрмен берілсе, -ыншы, -інші,-нші,-ншыжұрнақтарының орнына дефис (-) қойылады.М: 20-бет, 5-тарау,6-бөлім.
Р.с.е. цифрмен бьерілсе , ешкандай тыныс белгісі қойылмайды.ХХғасыр,V –тарау,VІ –бөлім т.б.\Р.с.е жыл,ай аттарын көрсетсе,сан есімдерден кейін тыныс белгісі қойылмайды.М:1970 жыл,18 қыркүйек т.б.
3)Жинактык с.ес –заттың жинақталған санын білдіріп, нешеу? Деген с.ж.б.Қазақ тілінде ж.с.е. 7-еу.Олар:-ау,-еу жұрн. жасалады.(біреу.екеу.....жетеу)
4)Топтау с.ес. –біркелкі заттар мен құбылыстардың мөлшерін топтап көрсететін сан е.дер.Сұрақтары:қаншадан?нешеден?
Ерек-рі:
-т.с.е –дара сан ес-ге –дан, -ден, -тан,-тен қосым-ры арқ жасалады:үштен,төрттен т.б.
-қосарланған сан ес.ге –дан, -ден, -тан,-тен ,- нан,-нен қос-ры қосылады.М:бір-бірден,он-оннан т.б.
Т.с.е. сөз түрлендіретін де,сөз туд-н да қосымшаълар жалғанбайды.
5)Бөлшектік с.е. таза математикалық ұғымға негізделген сөздер құрамы жағынан тек курделі б\ды.Құрамы:
1)Сөздердің бірінші сыңары ілік с.де , 2-нші сыңары тәуелдік ж-да тұрады.М:үштің екіншісі, жүздің жиырмасы т.б.
2)Бірінші сыңары шығыс сеп-те, екінші сыңары тәуелдік ж.:оннан бес, екіден бірі т.б.
3)Бірінші сыңары ш.сеп-те,екінші сыңары атау с.те б\ды:оннан тқрт,жиырмадан бес т.б.
4)Бірінші сыңары шығыс сеп.те, екінші сыңары тәуелд. Жалғ-ғы «бөлік» сөзінің тіркесуі арқ жас\ды.М:жүзден он бөлігі, мыңнан бір бөлігі.
5)белгілі бір заттың тиісті бөлшегін атау үшін есептік с.е-ге жарым,ширек,жарты сөздері тірк-ді.М.уш жарым мың, жиырманың жартысы, алты жарым т.б.
6)Таза матем\қ бөлшектік санда бүтін сөзі қолд\ды.М: он бүтін алтыдан екі,тоқсан сеігз бүтін алпыс екі т.б.
6)Болжалдық с.е. –заттың санын дәл көрсетпей,шамалап, болжалдайды.Б.с.е-ң жасалу жолы:морф-қ ж\е жалғаулармен 2-ге бөлінеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
