Күкірт қышқылын өндіру10 ғасырда алғаш рет 940 л күкірт қышқылын табиғи купорос сланцесымен темір купорос қоспасын қыздыру арқылы өндірген , осы себептен өндірісте техникалық купорос мацы деп аталады.
Құрамындағы қоспаларға және концентрациясына байланысты күкірт қышқылы үш түрге бөлінеді:
1. Техникалық H2SО4 (купорос майы) - 92,5 %,
2. Олеум-18,5 % SО3 моногидрат құрамында бос қалпында болады,
3. Мұнара қышқылы 75% H2SО4
Қазіргі кезде күкірт қышқылын негізгі екі әдіспен өндіреді - Контактілік әдіс (олеум 20% ,купорос майы 92,5%, аккумуляторлық қышқыл) .
Нитрозалық әдіс (мұнаралық) 75-77 % .
Контактілік әдіс. Контакт әдісімен күкірт қышқылын өндіру үш сатыдан тұрады.
1) Газдарды тазарту. Катализаторға зиян келтіретін заттардан газды тазарту.
2) SO2-ні SO3-ке катализатор қатысымен тотықтыру.
2SO2+O2=SO3+198кДж
Катализатор ретінде платина, темір оксиді, ванадий 5 оксиді қолданылады.
3) Күкірт ангидридін абсорбциялау
SO3+H2O=H2SO4
Салыстыру: контактілік əдіс қарапайым жəне шығынды мен энергия көзін аз жұмсайды.
Нитрозалық әдіс .Нитрозалық әдіспен күкірт қышқылын өндіруде катализатор ретінде азот оксидтері қолданылады, процесс үңғышықты мұнараларында жүреді және төмендегі сатылардан тұрады
- So2 алу
- So2 сіңіру
- So2 –нің нитрозамен тотығуы
- Нитрозаны азот оксидтерінен босату
- Газ фазасында нитрозадан бөлінген азот оксидінің оттегімен отығуы
- Азот оксидтерін күкірт қышқылымен сіңіру
24. *Азот қышқылы өндірісі мен қолданылуы туралы мәліметтер беріңіз.. Өндірістің технологиялық параметрлерін сипаттаңыз.* Азот қышқылы, HNO3 — тұншықтырғыш, иісі бар, түссіз, сұйық зат.
Азот қышқылын өндірудің бірнеше əдістері бар:
• Селитрадан алу. натрий селитрасын концентрленген күкірт қышқылымен араластырып қыздыру (Глаубер) əдісі болды.
NaNO3+H2SO4=NaHSO4+HNO3
• Ауадан алу. ауадағы азот пен оттекті қосып, азот қышқылына айналдырудың технологиялық əдісі N2+O2=2NO-103 кДж
2NO+O2=2NO2+112 кДж
2NO+H2O=HNO2+HNO3+116 кДж
3NO2+H2O=2HNO3+ NO +136 кДж
• Аммиактан өндіру. Азот қышқылын аммиактан өндіру мына сатылармен жүреді:
1. Аммиакты катализатор қатысуымен азот оксидіне дейін тотықтыру:
4NH3 + 5O2 - 4NO + 6H2O + 907 кДж
2.Азот оксидін оның диоксидіне дейін тотықтыру:
2NO + O2 -- 2NO2 + 112 кДж
3.Азот диоксиді сумен абсорбциялау:
NO2 + H2O -- 2HNO3 + NO + 136 кДж
Бөлінген азот оксиді диоксидке дейін тотығып, қайтадан абсорбцияланады.
Т= 90°С
•P = 5 Мпа
•Азот қышқылының шығымы - 97-99%
Азот қышқылы тыңайтқыштар,дəрі-дəрмек,пластмассалар,қопарылғыш заттар,органикалық бояулар өндіруге қолданылады.
Қолданылуы
- терең наркоз бен миорелаксацияны талап етпейтін жалпы анестезияда ( хирургияда, оперативті гинекологияда, стоматологияда, босануда ауыруды басу үшін)
- ауыру синдромында; жедел коронарлық жеткіліксіздікте, миокард инфарктісінде, жедел панкреатитте (басу)
- санадан айырылуды талап ететін медициналық емшаралар жүргізгенде ауыруды басу үшін.
