1 латын тілініњ шыѓу тегі
жүктеу/скачать 1,14 Mb.
|
| 17 Рим риторикасы
Антикалықтар ең жоғары деп сөзді бағалады. Антикалық жазушылар мен философтардың пікірінше тек сөз ғана еркін және білімді адамның табиғи ақыл –есін, қабілетін басқа адамдардың және өзінің алдында аша алады. Сөз - ол адамдардың дұрыс сөз құрастыруын, және өз ойын дұрыс құрастырып сыртқа жеткізуінің жалғыз жолы. Сондықтан барлық антикалық сонымен қатар, римдік білім сөз арқылы құрылып, соған бағынды және қандай да арнайы ғалым болған адамдарды жан-жақты дамытты. Көне дәуірде көбінесе сөзді құрметтеді. Сөйлесудің жоғарғы формасы – риторика. Көне әлемнің адамдары жазылғанды дауыстап оқыды, іштей көзбен ешкім оқыған жоқ. IV ғасырда «ақырын» оқу сирек кездесті. Атақты христиан, жазушы Августин өзінің досы, белгілі жазушы, христиан Амвросия Медиоланның көзімен оқығанны айтып танырқайды. Риторика өнері көне білімнің жоғарғы баспалдағы болды. Риторика оқуының 3 басты қайнары болды, олар табиғи дарындылық, теориялық білім және тәжрибелік жаттығулар. Білім риторикасының 3 негізгі дерегі олар: табиғи дарындылық, өзіндік теориялық білім, және тәжрибелік жаттығу. Сөз қорғау және дайындықтың 5 кезеңі саналады: материал табу (inventio) , оның дұрыс құрылымы (dispositio), оған сөз шығаруының қатысуы (elocutio) , жаттау немесе еске сақтау және сыртқа жеткізу (actio). Римдік формалдық топтаудың 3 риторикалық түрі: 1) Салтанатты сөз, мерекелік жиындарда, мақтау кезінде қолданылатын сөздер (genus demonstrativum). 2) Кеңестік және саяси сөз, мемлекеттік лауазымдарға қатысты (genus delibirativum). 3) Соттық сөз , айыптаушы мен қорғаушыға өздерінің позицияларына қатысты сөздер (genius judicile). Римнің риторикасы гректерге де қатысты болды. Грецияның ең атақты ораторы Демосфен саналды. Александр Македонскийдің және Аристотельдің риторика жөнінде арнайы трактаты жазылған. ІІІ ғ. аяғында гректік білім жүйе және шешендік сөйлеу Римге келе бастады. II ғасырда грек риторикасы Римде қалыптасты. 161 жылы Римнен барлық грек-риторика оқытушылары шығарылды. Бірақ ІІ ғ. 2 жартысында Грецияға қосылған соң, гректік риторика Римда дамыды, және Демосфенге римдік әріптес пайда болды, ол Марк Тулий Цицерон (б.з.б. 106 – 43 жылдарда өмір сүрген) оратор, жазушы және саяси қайраткер. Цицерон бала кезінен данышпан, тіл байлығы керемет, шешен болған. Тіпті бала кезінде ерекшеленіп көзге түскен. Ол қандай да болған жерде ғажап шешендігімен кез- келген жанды тамсандырған. Оның арнайы риторикалық шығармалары қалған, мысалы: «Оратор», «Брут», «Ораторлар туралы» және т.б. Тағы бір римдік риторика өнерінің өкілі Марк Фабий Квинтилиан (б.з.35-100жылдары өмір сүрген) баланы кіші кезден бастап шешендікке үйрету керектігі жайында жазған. Оның «Шешендікке баулу» («Наставление оратору») атты еңбегі сақталған, ол тек теориялық жағынан ғана емес, сонымен қатар педагогикалық жағынан бағалы. Квинтилианның еңбектері Қайта құру дәуірінде жоғары бағаланды. жүктеу/скачать 1,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|