1. Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы: мәдениеттің мәнін және қызметін анықтау ыңғайларының көптүрлілігі
)Қазіргі Қазақстанның мультимәдени кеністігіндегі қазақ мәдениетінің орны
жүктеу/скачать 167,63 Kb.
|
1. М дениет т сінігіні алыптасу тарихы м дениетті м нін ж не
| 42)Қазіргі Қазақстанның мультимәдени кеністігіндегі қазақ мәдениетінің орны
Қазақтар-ежелденкөшпеліхалық, КөкТүріктіңұрпақтары.ТерриториясыАлтайданКаспийгедейінгіүлкенаумақтыалыпжатыр. Ежелгікөшпенділердіңмұрасынсақтаған, қазақхалқыныңмәдениетісалт-дәстүр мен жора-жоралғыларға бай келеді. Қазаққауымының осы күнгедейінсақтапкележатқанбаспанатүрі - киізүй. Киізүй-көшугеқолайлы, жиналып-құрастырмалы, жазда-салқын, қыста-жылыбаспана. Бұлағаштан, әртүрліүйжануарларыныңтерілеріненжасалады. Киізүйқанатынабайланысты, алтықанатты, он екіқанаттыжәнет.б. атауларменаталады. Бұрынғыкездеріақсүйектер, байлар, билер мен хан, патшаларөздерініңордаларындаяғни, үлкенкиізүйлердеөмірсүрген. Бұлқазақхалқының бай болғаныныңнышаны. Қазақхалқыныңеңқадірліұғымдарыныңбірі- шаңырақ. Шаңырақсөзінәртүрлімағынадақолданады. Мысалы: «Әке-шаңырақтыңнегізгітірегі», бұлтіркестешаңырақсөзі «отбасы» ұғымынбілдіріптұр. Соныменқатар, шаңырақ- киізүйдіңтірегі, төбесі. Қазақхалқындашаңырақ-киеліұғымретіндеқалыптасқанжәнеолтуралыәртүрлімақал-мәтел, тыйымсөздеркөпкездеседі. Қазіргікүнгедейінқазақтардыңбасынанқандайкүнөтпеді... Қойүстіндебозторғайжұмыртқалағанзаман да, қиыншылық, аштықта да, репрессия кезінде де, қайғылысоғысжылдарында да өмірсүрді, мойымады, талмады. Бұлқазақтардыңтөзімділігініңбелгісі. Қонақжайлылық- қазақтардыңерекшеленетінқасиеттерініңбірі. Оләртүрліжағдайларғабайланысты, тақырыптарғасайәрбірқазақжадындасақталыпқалған. Мысалы: «Қызұзату», «Жар-жар», «Шілдехана», «Тұсаукесер», «Сүндет той». Бұлсалт - жоралғылардыңөзіндікерекшелігі мен мән - мағынасы бар. Ежелденкележатқанбұлдәстүрқазіргедейінсақталыпкеледі. Қазақхалқындаөзін - өзіұстайбілуережелері де аз емес. Бұлқатарға «тыйымсөздерді» айтуғаболады . Тыйымсөздер – депжасауғаболмайтыніс -әрекеттердіайтады . Оларға: "Дастарқанүстіндеқаттысөйлеме"; "Қажетсізсөздіайтпа"; "Нандыбаспа"; "Аққудыатпа"; "Үлкенкісігеқарсысөзайтпа", - дегенсекілдітүрдекездеседі. Қазаққауымында, тыйымсөздер мен қатарәртүрлінақылсөздер де көптепкездеседі. Бұлқазақхалқыныңертеден дана халықекендігінмойындаттырады. Қазаққауымында «жеті» саны қадірліболыпсаналады. Осығанорай, жетісанынабайланыстыкөптегенсалттар мен жоралғылар бар. Олардыңқатарына: «Жетіжарғы», «Жетіқазына», «Жетіжоқ», «Жетіата», «Жетінан» немесе «Жетішелпек», «Жетікеремет», «Жетікүн», «Жетіғашық», секілдітүрлерікөп. Бұл «жеті» саныныңқасиеттілігінайқындайтүседідепойлаймын. Қазақхалқында, бұрыннанжалғасқансалт бар. Бұл «жеті» санынатіркесболыпкеледі. Бұлтуыстыққатынасқатікелейбайланысты.Бұл «Жетіата» дәстүрі. Яғни, «Жетіата» дәстүрібойынша, әрбір ер азаматөзініңата-тегінбілуіқажет. Олата, әке, бала , немере , шөбере, шөпшек, неменеқатарыбойыншажалғасуышарт. Соныменқоса, туысқанжігіт пен қызешқашанотауқұрмаған. Бұлқазақхалқыныңқаныныңтазалығынбілдіреді. Тікелейайтқанда, егерекіжастыңжетіаталарындаортақкісікездеспейтінболса, жастардыңүйленуінерұқсатетілген. Соныменқатар, қазақтарүшжүзгебөлінеді. Олар: «ҰлыЖүз», «Орта Жүз», «КішіЖүз» депаталады. Ал әрбіржүзбірнешетарауларғабөлініп, руларғаұласады. Бұл да қанныңтазалығынаәсеретеді. Қортындылайкеле, қазақтыңасылмұрасыжетерлік. Олардыңкүнделіктіөмірсүруережесіне де байланыстыекенінұмытпағанжөн. Қазақелі-асыл да, ғажапмәдениетке бай, дана халық. жүктеу/скачать 167,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|