Дәрістер желісі: 1 – дәріс . Метеорология негіздері

Дәрістер желісі: 1 – дәріс . Метеорология негіздері

Дәрістің мақсаты:

1. Метеорология туралы түсінік және маңызы

2. Зерттеу әдістері және міндеттері

3. Метеорология тарихы

1. 
   Тіршіліктіңнегізгіфакторларыныңтепетеңдігі(ауыстыруғаболмайтындығы).Оныңнегізіндебұлөсімдіктердіңдамуындағықажетті факторларды (ауа, жарық, жылу, ылғал) алып тастауға немесеауыстыруға болмайтындығы.
   
2. 
   Сыртқы орта факторлардың өсімдіктерге әсері бойынша маңызы әртүрлі болатындығын дәлелдейтін заң. Бұл заң бойынша сыртқы ортафакторларәсерінеқарай негізгілерінежәнеекіншідәрежедегілергебөлінеді(жел,бұлттану,әуеқысымыжәнебасқалар).Негізгіфакторлар өсімдіктердің тіршілігіне тікелей және өте күшті әсер етеді(жауын-шашын, жылу, жарық). Маңызы бойынша екінші дәрежедегіфакторларнегізгіфакторлардыңәсерінтөмендетедінемесекүшейтеді.
   
3. 
   Оптимум заңы. Осы заң бойынша өсімдіктердің ең жоғары өнімділігіфакторларыеңқолайлыдеңгейде,соныменқатарөсімдіктердіңагротехникасыжоғарылағансайынбайқалады.
   
4. 
   Минимум заңы. (шектеулі фактор) Басқа факторлар өзгермей тұрғанкездеминимумда болған факторға өнімділіктің деңгейі байланыстыболады.Мысалы,СолтүстікҚазақстанжағдайындаөнімділіктішектейтінфактор ылғалболыптабылады.
   
5. 
   Қиынқыстаукезеңдерініңзаңыбойыншаөсімдіктербелгілібіртіршіліктерінің кезеңдерінде сыртқы орта факторлардың мөлшерінесезімділігі өте жоғары болатындығына негізделген. Бұларға, әсіресе,ылғал,жылу,күнрадиациясыжатады.
   

1. 
   Параллельді немесе ілесетін әдіс. Ол метеорологиялық құбылыстардыжәнеөсімдіктердітанаптықбайқауарқылыауарайыменөсімдіктердіңбайланысын,ауылшаруашылықдақылдардыңдамуынжәнеөнімділігінанықтауғамүмкіндікбереді.БұлагрометеорологияныңнегізгізерттейтінәдісінП.И.Броуновұсынған.Әдістіқолданғанкездебірмезгілде(параллельді)метеорологиялықкөрсеткіштердіңкөлемінанықтағанкездетанаптағыауыл шаруашылықдақылдардыңдамуыда біргебайқалады.
   
2. 
   Дақылдардың жиі себу мерзімдерінқолданатын әдіс. Белгілі бір жердеөсімдіктердітанаптаәртүрлімерзімдердесеуіп,олардыңдамуыменауарайынпараллельдібайқайды.Бұләдістіқолданғанкездезерттейтінсортвегетациякезеңібойынша5-10 күнсайын егіледі.
   
3. 
   Жағрапиялықегістердізерттейтінәдіс.Әртүрліжағрапиялықорындарда(әртүрліклиматтықжағдайларда)зерттейтін сорттардысебеді.
   
4. 
   Эксперименталды–танаптықәдіс.Танаптықтәжірибелердеарнайықұрылғылар мен тәсілдер арқылы өсімдіктердің агрометеорологиялық өсіружағдайларыөзгертіледі(топырақтыңтемпературасы,ылғалдылығы,жарықтанудың ұзақтылығы және қарқындылығы, қардың қалыңдығы және т.б.).
   
5. 
   Дистанциялықзерттеулер. Ұшақ, тік ұшақ және спутник арқылыүлкенаудандардаегістердіңжағдайын,топырақтыңылғалдылығынжәнет.б.көрсеткіштерді анықтауғамүмкіндік береді.
   
6. 
   Фитотрондар әдісі. Арнайы климатта жасалған қондырғыларда әр түрліжарық,жылу,ылғалжағдайларынаөсімдіктердіңреакциясынанықтауғамүмкіндікбереді.
   
7. 
   Математикалықмодельдеуәдісі.Математикалықмодельарқылыметеорологиялық жағдайлардың әсерін өсімдіктердің өсуі мен дамуына жәнеөнімділігінеәсерінсипаттауғамүмкіндікбереді.
   
8. 
   Математикалық статистика әдісі. Көпшілік байқауларды өңдеу арқылыөсімдіктердің дамуы мен өнімділіктің қалыптасуының климатпен байланысынанықтауға мүмкіндік береді.
   

1. 
   Ауыл шаруашылық өндірісініңжағрапиялық орнына және уақытынақарайметеорологиялықжәнеклиматтықжағдайлардыңқалыптасузаңдылықтарынзерттеу.
   
2. 
   Метеорологиялық факторлардың, агроценоздардың, малдардың, ауылшаруашылықдақылдарыныңауруларымензиянкестердіңдамуынажәне таралуынаесепарқылыбағалайтынәдістерінәзірлеу.
   
3. 
   Агроценоздардың,малдардың,ауылшаруашылықдақылдарыныңзиянкестеріменауруларыныңтаралауына,жағдайына,өнімділігінежәнедамуынаметеорологиялықфакторлардыңәсерінбағалайтынәдістерінәзірлеу.
   
4. 
   Агрометеорологиялықболжауәдістерінәзірлеу.
   
5. 
   Егіншіліктіңтиімділігінкөтеруүшінклиматтыққорларынұтымдыпайдаланатын тәсілдерін және ауыл шаруашылық дақылдарыныңжаңасорттарыменбудандарынорналастыруыннегіздеу.
   
6. 
   Ауа- райы мен климаттың қолайсыз құбылыстарымен күресу әдістерінәзірлеу, танаптардың микроклиматтарын мелиорациялайтын жолдарынзерттеу.
   
7. 
   Қалыптасқанжәнекүтіпотырғанклиматжағдайларынабайланыстыагротехниканы дифференциалдықолдануыннегіздеу.
   
8. 
   Жерлердімелиорациялайтынтәсілдергежәнеөсімдікшаруашылығындағықарқындытехнологияларынаагроклиматтықнегіздемеберу.
   
9. 
   Ауылшаруашылықөндірістіңагрометеорологиялықақпараттарменжылдамқамтамасызететінәдістерінжетілдіружәнеоныңэкономикалықтиімділігінебаға беру.
   

Сұрақтары:

1. 
   Термометрлердіңміндеттеріжәнеқұрылысы.
   
2. 
   Ауаныңабсолюттыжәнесалыстырмалыылғалдылығы,өлшембірліктері.
   
3. 
   Жауыншашындардыңтүрлері.
   
4. 
   Әуеніңқысымыдегеніміз?Өлшембірліктері.
   
5. 
   Чашкалықоланемометр. Қолданумақсатыжәнеқұрылысы.
   
6. 
   Минималдытермометр.Қолданумақсатыжәнеқұрылысы.
   
7. 
   Ауаылғалдылығыныңтапшылығы. Анықтаужәнеөлшембірлігі.