1. Оқытушы туралы мәліметтер
Сұрақтары: Туббуленттілік деген не?
жүктеу/скачать 2,43 Mb.
|
1- oak meteorologiya -2022
Сұрақтары:Туббуленттілік деген не?Инсаяция деген не?ТМ-2, ТМ1 термометрлер нені өлшейді?Әдебиеттер тізімі Жұмағұлов И.И. Агрометеорология практикумы, Астана, 2019. - 110б Т. А. Атақұлов, К. М. Ержанова. Агрометеорология - Алматы : Эверо, 2018. - 272б М. А. Глухих. Агрометеорология СПб.: Лань, 2015. - 208 с. Шмидт И. С.; Кузнецова С. Н.. Агрометеорология Тверская государственнаясельскохозяйственнаяакадемия. 2019. -160стр КузьминаС.П..АгрометеорологияОмскийгосударственныйаграрныйуниверситетимениП.А.Столыпина2017 .-79стр. http://znanium.com/catalog/product/551578 http://znanium.com/catalog/product/488075 http://znanium.com/catalog/product/553936http://znanium.com/catalog/product/1055051Бесіншідәріс.5.Әуедегісубуы. Жауын-шашындар.Қар. Дәрістің мақсаты: 1. Ауа ылғалдылығының көрсеткіштері. 2.Ауа ылғалдылығын анықтайтын әдістері. 3.Ауа ылғалдылығының тәуліктік және жылдық ағымы. 4.Булану. 5.Су буының конденсациялануы. Әуементопырақтағыылғал(су).Өсімдіктердіңтіршілігіндеылғал(су)маңыздыфакторлардыңбіріболыптабылады.Топырақтағыылғал мөлшерібірнешекөрсеткіштерменсипатталады: өсімдіктердіңсолуылғалдығы,еңтөменгісусыйымдылығы,өнімдіылғал. Әуедегі су буыныңпайыз бойынша көрсетілгенмөлшерінауаныңылғалдылығыдеп атайды. Олбірнешекөрсеткіштермен сипатталады: субуыныңүлесқысымы,қанықтырылғанбуыныңқысымы,абсолюттіжәнесалыстармалыылғалдылық,су буыныңтапшылығы,шықнүктесі. ЗаттыңгазкүйіненсұйықкүйгеауысуынбуланудепатайдыМұхиттардың бетінен жыл бойы 450• 103км3, ал құрлықтан 70 •103 км3 субуланады.Булануғаәсерететіннегізгіфакторлартемпература,ауаныңылғалдылығы,жел.Бірөлшемуақытыменөлшемауданынанбуланатынсудыңмассасынбуланужылдамдылығыдепатайды. Ауаментопырақтағыылғалмөлшеріәуедегіжауын-шашындарғабайланысты. Оларды қатты, сұйық және аралас деп үш түрге бөледі. Сұйықжауын-шашындарғаақжаңбыр,нөсержаңбыржәнесіркірепжауатынжаңбыр, қаттысынақар,қар мен мұз жармалары, қар түйірі,ал басқаараласжауын-шашынға суланғанқаржатады. Ақ жауын жаңбырлар көбінесе қат-қабатты жаңбыр бұлттардан ұзақмерзімде тоқтамай немесе қысқа мерзімдерінде тоқтап және үлкен аймақтардажауады. Нөсер жаңбыр түйдекті жаңбыр бұлттардан қысқа мерзімде жауады.Олардың қарқындылығы көбінесеөзгермейді. Жауын- шашынның мөлшері азнемесе өте көп болу мүмкін. Тамшылардың диаметрі 5-7 мм – ге дейін жетеді.Нөсер жаңбырлар көбінесе кішігірім территорияда, ал кейде жолақтап жауыпөтеді.Соныменқатарбірмезгілдекүштіжелболады.Сіркірепжауатынжаңбыр тамшыларының диаметрі 0,5 мм кіші.Олар су бетіне тиген кездешеңбер ізін жасамайды.Бұл жанбыр әдетте тығыз қат-қабатты бұлттарданжауады. Қатты жауын-шашындардың пішіні әртүрлі болады. Түйдек бұлттарданқар және мұз жармалары, нөсер қар, бұршақ жауады. Қар түйірі қат-қабаттыбұлттарданпайдаболады. Ауыл шаруашылығына өте қауіпті жауын-шашындарға бұршақ жатады.Бұршақтардыңдиаметрікөбінесе4-5мм,кейде10см астам болумүмкін.Бұршақжауғанкезде егістер,бақтар,жүзімегістерізақымдалады. Жауын- шашындардың химиялық құрамын соңғы 50жылдың аралығында зерттеу басталды. Агрохимиктерге,гидрохимиктерге,геохимиктерге,сыртқыортанықорғайтынжәнебасқамамандарғатопырақтың минералдық балансын, табиғи сулар мен ауаның құрамын зерттеуүшінжауын-шашындардыңхимиялыққұрамықажет.Әуеніңжауын-шашындарыәлсізтұзерітіндісіболыптабылады. Жауын-шашындардың Жалпы тұздануы3-4-тен50-60мг/л-ғадейінжетеді.Қоңырклиматжағдайындажылбойыжауын-шашындартопыраққа50-150кг/га әртүрлі заттарды енгізеді. Құрлықтажауатынжауын-шашындардыңқұрамынданегізгі қоспалар бұл сульфидтер, ал теңіз жағдайында хлоридтер көп болады.Соныменқатаржауын-шашындарменбіргетопыраққа3-4кг/гаазотенгізіледі.Қоспалардыңеңазмөлшерітайгаментундрада,алжоғарымөлшері дала және шөл далада байқалады. Бұған әсер ететін жел эрозиясы,соныменқатарөндірістікорталықтарменүлкенқалалардыңластаушызаттары, соның салдарынан қышқыл жауындар жауады. Қазіргі кезде жауын-шашындардыңрадиоактивтілігібайқалады.Қаттыжауын-шашындардың,сұйықтарғақарағандарадиоактивтілігіжоғарыболады.Жауын-шашындардың жауған мөлшерін судың қалыңдығы /мм/ арқылы белгілейді.Бір гектардабиіктігі 1 мм жауын-шашынныңмөлшері0,001 м.10000 м2 = 10м3немесе10тоннасуғатең.Метерологиялықстанциялардажауын-шашындардыңмөлшерінТретьяковтыңжауын-шашынөлшегішінемесеплювиограф арқылы өлшейді. Танаптық жағдайында Ф.Ф. Давитайдың жауын өлшегішін қолданады.Плювиограф жауған жауын-шашынның мөлшерін үздіксіз өлшеуге арналған.Жетугежолықиынаймақтардаавтоматикалықрадиожауыншашынөлшегіштерді қолданады. СолтүстікҚазақстанаумағындажауын-шашынныңмөлшерісолтүстікте 350 мм-ден (Солтүстік Қазақстан облысы), орталықта (Қарағандыоблысы)200ммдейіназаяды.Жылыкезеңіңде117-227ммылғалтүседі.Қыстажербедерінебайланысты қалыңдығы 20-60см қартүседі,ал оныңтығыздығы0,01-0,60 г/см3аралығындаөзгереді. Әуеніңқұрамындағысубуыныңконденсацияжәнесублимацияөнімдерініңжүйесінбұлттардепатайды.Оларүштүргебөлінеді:1.Сутамшыларынанқұрылған-субұлттар.2.Мұзкристалдарданқалыптасқан-мұзды бұлттар. 3. Су тамшылары мен мұз кристалдары қоспасынан тұратын-аралас бұлттар. Су тамшыларымен мұз кристалдары ірілеген кезде бұлттарданжауын шашынжауады.Кейдебұлттарда найзағайпайда болады. Халықаралық жіктеу бойынша бұлттар 4 тұқымдасқа және 10 туысқабөлінеді. А/Жоғарғықабаттағыбұлттартұқымдасы/6кмбиіктіктенбасталады/ Шарбы/перистые/бұлттар/-Cirrus(Ci) Шарбы-түйдек-/перисто-кучевые/-Cirrocumulus(Cc) Шарбы-қат-қабатты/перисто–слоистые/-Cirrostratus(Cs) Б/Ортақабаттағыбұлттартұқымдасы/2-6кмбиіктіктеорналасады/. Жоғарғытүйдекті/высоко-кучевые/-Altrocumulus(Ac) Жоғарғы қат-қабатты /высоко- слоистые/-Altrostralus (As)В/Төменгі қабаттағыбұлттар/биіктігі 2км-дентөмен/ 6.Қат-қабатты/слоистые/Stratus(St) Шарбықат-қабатты/cлоисто-кучевые/–Stratocumulus(Sc) Жаңбырлықат-қабатты/слоисто-дождевые/–Nimbostratus(Ns) Г/ Вертикаль бағытында дамитын бұлттар тұқымдасы / төменгі жағы0,5-1,5 кмбиіктіктеорналасады,ал үстіңгіжағыжоғарғықабаттағыорналасқанбұлттарғажетумүмкін. Түйдекбұлттар/кучевые/-Cumulus(Cu) Түйдекжаңбырлы/кучево-дождевые/-Cumulonimbus(Cb) Солтүстік Қазақстан облыстарында топырақты сыдыра жыртып өңдеуигерілген. Бұл тәсіл топырақ бетінде аңыз паясын сақтауға, соның әсеріненқыста қар тоқтауға, ал терең қопсыту қар суын сіңіруге жағдай жасайды. Сүріжер танабындаекі жылғыжауын-шашынныңқорыжинақталады. Кейбіркездердеауылшаруашылығыназиянкелтіретінметеорологиялыққұбылыстарбайқалады;жылдыңжылыкезеңіндеызғар,бозқыраулар,қуаңшылық аңызақжел,бұршақ,қарадауыл,нөсер жаңбыр,суықкезеңде-күштіаяздар,көктайғақ т.б. Солтүстік Қазақстанда жиі кездесетін құбылыстардың бірі- қуаңшылықанызақжел.Қуаңшылықпенкүресушараларықұрғақшылыққатөзімдідақылдарменсорттардыөсіру,агротехникалықжәнемелиоративтікшаралардықолдану(орманалқаптарынотырғызу,аңызпаясынсақтау,топырақ қорғау жүйесін қолдану т. б.). Бозқыраулармен күресу шараларынаауыл шаруашылығыегістерінтүтіндету,суаружәнет.б.жатады. Сұрақтар: Жылдыңжылыкезеңіндемынадайагрометеорологиялықбайқауларжүргізіледі: Фенологиялықбайқаулар; Егісжиілігінанықтау; Өсімдіктердіңбиіктігінөлшеу; Егістердіңластануынанықтау; Қолайсызметеорологиялыққұбылыстарменөсімдіктердіңзақымдануын анықтау; Өсімдіктердіңзиянкестерменауруларданзақымдануынанықтау; Егістердіңжапырылуынбайқау,сабанмендәнніңылғалдылығынжәне оның қолайсыз жағдайда өніп-өсуін байқау; 8.Егістердің жағдайын көзмөлшері тәсіліменбағалау; Ауылшаруашылығыдақылдарыныңөнімдерініңөнімділікэлементтері менқұрылымыныңқалыптасуынбайқау; Танаптықжұмыстардыңжүргізілуінбайқау,олардыбағалаужәнеоларға климаттыңәсерінбайқау; Жайылымдардың жағдайына байланыстымалдарды жаю; Ауыспалыегістертанаптарындатопырақылғалдылығынбайқау. жүктеу/скачать 2,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|