1. Программалау тілдері. Си тілінің негізгі элементтері

С++ тілінде тармақталу үш түрде жүзеге асырылады:

? шартты операция

тармақталу немесе шартты оператор

таңдау командасы.

Шартты оператордың жазылуының жалпы түрі:

Бұл оператор былайша орындалады: алдымен жақша ішіндегі шарт тексеріледі. Егер оның мәні ақиқат болса, яғни мәні 1- ге тең болса, 1- оператор, әйтпесе 2- оператор орындалады.

#include

#include

#include

main()

{ float x,y;

if (x>y) x=pow(x,2); else y=pow(y,2);

cout<<"x= "<>x>>y;

if (x>y) {x=pow(x,2); y=sqrt(y);} else {y=pow(y,2); x=sqrt(x);}

cout<<"x= "<>x>>y;

if (x*x+y*y>=r1*r1 && x*x+y*y<=r2*r2) cout<<"\n тиісті"; else cout<<"\n тиісті емес";

getch();

}

Мысал 7. Функцияны есептеу прогрммасын жазыңдар:

y

#include

#include

#include

main()

{float x,y;

if (х1) ysqrt (х);

else if (x0) ypow(x,3)/5;

else ypow(х,2)+1;

cout<<"\n y="<

getch();

Таңдау операторы арқылы бағдарламадағы мүмкін болатын бірнеше оператордың біреуі таңдалады.

Таңдау операторының C++ - те жазылуының жалпы түрі:

switch (өрнек)

{ case 1- тұрақты: 1- оператор; break;

case 2- тұрақты: 2- оператор; break;

…

default: оператор;

Бұл оператор былайша жұмыс істейді:

Алдымен өрнектің мәні есептеледі, сонан соң өрнектің мәніне тең тұрақты ізделінеді. Сәйкесінше, сол тұрақтыдан кейін жазылған оператор орындалады да, таңдау операторының жұмысы аяқталады. Егер тізімде есептелген мәнге тең тұрақты табылмаса, басқару default сөзінен кейін тұрған операторға беріледі.

Мысал 8. Апта күндерінің нөміріне байланысты оның қазақша – ағылшынша атауын экранға шығаратын бағдарлама құрыңдар.

main()

cout<<”1-ден 7-ге дейінгі санды енгіз”;

cin>>n;

switch (n)

case 2: cout<<” Сейсенбі- Tuesday”; break;

case 3: cout<<” Сәрсенбі- Wednesday”; break;

case 4: cout<<” Бейсенбі- Thursday”; break;

case 5: cout<<” Жұма- Friday”; break;

case 6: cout<<” Сенбі- Saturday”; break;

case 7: cout<<” Жексенбі- Sunday”; break;

default: cout<<” Қате”;}

getch();

}

Мысал 9. Енгізілген 1- ден 4- ке дейінгі жыл мезгілінің нөміріне байланысты ондағы ай аттарының қазақша– ағылшынша атауын экранға шығаратын бағдарлама құрыңдар.

main()

{ int n;

cin>>n;

{case 1: cout<<”Желтоқсан- December, Қаңтар- January, Ақпан- February”; break;

case 2: cout<<” Наурыз- March, Сәуір-April, Мамыр- May”; break;

case 3: cout<<” Маусым-June, Шілде- July, Тамыз- August”; break;

case 4: cout<<” Қыркүйек- September, Қазан- October, Қараша- November”; break;

default: cout<<” Қате”;}

getch();

}

Мысал 10. Ертегідегі “Оңға жүрсең- атыңнан айрыласың, солға жүрсең- қиындыққа тап боласың, тіке жүрсең- дос табасың” әрекеттерінен таңдау жасау бағдарламасын құрыңдар. (таңдау шарты: оңға- “о”, солға- “с”, тіке- “т”)

#include

#include

main()

{ char x;

cin>>x;

{

case 'o': cout<<"Атыңнан айрыласың ";break;

case 't': cout<<"Дос табасың";}

getch();

}

Басқа бағдарламалау тілінен айырмашылығы С/C++ тілінде char типі бүтін сандық та, символдық та бола алады. Экранға қалай шығатындығы бұл шаманы қолдану тәсіліне байланысты болады.

#include

#include

main()

cin>>x;

printf("%c ",x);

printf("\n ",x);

getch();

}

Бағдарламаны орындатып, х- ке ‘А’ символын енгізсек,

x=65 мәндері экранға шығады. printf () операторында %c символдары жазылса, онда енгізілген символ, ал %d жазылса, енгізілген символдың ASCII коды экранға шығады

Кейбір бағдарламаларда белгілі-бір шарттардың сақталуына тәуелді командалардың қандай да бір бөлігі бірнеше рет қайталанады. Мұндай әрекеттерді жүзеге асыратын командаларды қайталану ( цикл) командасы деп атайды. Басқа да бағдарламалау тілдеріндегі сияқты С++ тілінде бағдарламаның қайталанатын бөлігін бағдарламалау үшін цикл операторының 3 түрі қолданылады.

Олар: 1) параметрлі цикл (“үшін” циклі)

2) әзір циклі (жалғасу шарты бар цикл)

3) дейін циклі (аяқталу шарты бар цикл)

Параметрлі цикл

Оның жазылуының жалпы түрі:

мұндағы 1-өрнек цикл басында бір рет орындалады және цикл параметрінің бастапқы мәнін анықтайды;

Мысалы: n факториалды (n!) есептеу бағдарламасының бөлігі:

p=1;

for (i=1; i<=n; i++)

Бұл бөлікті басқаша жазуға да болады:

for (p=1; i=1; i<=n; i++)

p=p*i;

Жақша ішінде кейбір элемент болмауы мүмкін, бұл жағдайда оларды бөлетін ; белгісін жазу міндетті.

p=1; i=1;

for (; i<=n; i++)

p=p*i;

Цикл денесін жақша ішінде жазуға болады, бұл жағдайда жақшадан кейін нүктелі үтір (;) белгісі қойылады:

for (p=1; i=1; i<=n; p*=i++) ;

#include

#include

main()

for (i=2; i<=20; i=i+2)

{S+=i;

P*=i;}

getch();

}

Нәтижеде S=110 P=3715891200 мәндері экранға шығады.

Цикл денесі құрама оператордан тұрса , онда олар {} фигуралық жақшаға алынады.

Паскаль тілінде бұл циклдегі қадам 1-ге ғана тең болса, мұнда қадамның мәні кез келген болады.

Мысал 18. Берілген бүтін санның барлық бөлгіштерін табыңдар.

main()

{ int i, n;

cout<<”Санды енгіз”; cin>>n;

for (i=1; i<=n; i++)

if (n%i==0) cout<<”i=”<

}

Мысал 19. Берілген санның көбейту кестесін шығарыңдар.

main()

{ int x,i;

cout<<"Sandi engiz ";cin>>x;

for (i=1; i<=9; i++)

{cout<

cout<<"\n";}

getch();

}

“Әзір” циклі

“Әзір” циклінің жазылуының жалпы түрі:

while (шартты_ өрнек)

цикл денесі;

Бұл циклде әзір шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады.

Мысал 20. Екі таңбалы барлық сандардың ішінен 5-ке бөлінетін және 10-ға бөлінбейтін сандарды экранға шығаратын және олардың санын табатын бағдарлама құрыңдар. Бағдарламаның орындалу нәтижесі 5- суретте көрсетілген.

main()

{ int x, k=0;

x=10;

while (x<=99)

{if (x%5==0 && x%10!=0)

{cout<<"\n x="<

x++;}

cout<<"\n k="<getch();

}

Мысал 21. x-тің -5-тен 5-ке дейін 0,2 қадаммен өзгерген мәндері үшін у=х²-1 функциясының мәндерін экранға шығарыңдар.

main()

{ float х, у;

х=-5;

while (х<=5)

{y=pow(x,2)-1;

cout<<”\n x= ”<

х+=0.2;}

}

Мысал 22. Барлық екі таңбалы жұп сандардың көбейтіндісін табатын бағдарлама құрыңдар.

main()

{ int i; unsigned long int P=1;

i=2;

while (i<=98)

{ P=P*i; i+=2; } //немесе P*=i; i+=2;

cout<<”P=”<< P;

}

Мысал 23. Екі натурал санның ең үлкен ортақ бөлгішін және ең кіші ортақ еселігін табатын бағдарлама құрыңдар.

#include

#include

main()

{ int a,b,EYOB, EKOE,k;

cout<<"Екі сан енгіз"; cin>>a>>b;

k=a*b;

while (a!=b)

if (a>b) a=a-b; else b=b-a;

EYOB=a;

cout<<"\n EYOB="<

cout<<"\n EKOE="<

getch();

}

“Дейін” циклі

“Дейін” циклінің жазылу форматы:

do

цикл денесі

while (шартты_ өрнек);

Бұл циклде цикл денесі ең болмағанда бір рет орындалады. Шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады, керісінше жағдайда цикл аяқталады. Бұл цикл Паскаль тіліндегі repeat .. until цикліне ұқсас, айырмашылығы бұл циклде Паскальда кері шарт жазылса, мұнда тура шарт жазылады.

Мысал 24. n факториал (n!) табу есебін “дейін” циклі арқылы жүзеге асырайық.

main()

{ int i, n; long int P;

cout<<"Cан енгіз"; cin>>n;

P=i=1;

do

P*=i; i++; //немесе P*=i++;

while (i<=n);

cout<<”n!=”<

}

Мысал 25. Алғашқы 10 жұп санның көбейтіндісі мен арифметикалық ортасын табыңдар.

main ()

{ int i, P=1, S=0;

i=2;

do

P*=i; S+=i;

i=i+2;

while (i<=20);

cout<<”Көбейтінді=”<
Арифм.орта=”<

}

Мысал 26. 1, 1/4, 1/9,…1/n² тізбегінің әрқайсысы берілген Е- ден кем емес мүшелерінің қосындысын табыңдар.

main ()

{int i; float S, E;

cin >>E;

i=1;

do

S+=i/pow(i,2);

i++;

while (1/ pow(i,2) >E);

cout<<”S=”<

}

14 сұрақ си тіліндегі параметрлік цикл

Кейбір бағдарламаларда белгілі-бір шарттардың сақталуына тәуелді командалардың қандай да бір бөлігі бірнеше рет қайталанады. Мұндай әрекеттерді жүзеге асыратын командаларды қайталану ( цикл) командасы деп атайды. Басқа да бағдарламалау тілдеріндегі сияқты С++ тілінде бағдарламаның қайталанатын бөлігін бағдарламалау үшін цикл операторының 3 түрі қолданылады.

Олар: 1) параметрлі цикл (“үшін” циклі)

2) әзір циклі (жалғасу шарты бар цикл)

3) дейін циклі (аяқталу шарты бар цикл)

Параметрлі цикл

Оның жазылуының жалпы түрі:

for (1-өрнек;2- шартты_ өрнек; 3- өрнек)

цикл_ денесі;

мұндағы 1-өрнек цикл басында бір рет орындалады және цикл параметрінің бастапқы мәнін анықтайды;

2-шартты_ өрнек циклдің орындалуының шарты;

3- өрнек цикл параметрінің өзгеру қадамын анықтайды.

Мысалы: n факториалды (n!) есептеу бағдарламасының бөлігі:

p=1;

for (i=1; i<=n; i++)

p=p*i;

Бұл бөлікті басқаша жазуға да болады:

for (p=1; i=1; i<=n; i++)

p=p*i;

яғни, бастапқы мәнді цикл операторының ішіне кіргізуге болады.

Жақша ішінде кейбір элемент болмауы мүмкін, бұл жағдайда оларды бөлетін ; белгісін жазу міндетті.

p=1; i=1;

for (; i<=n; i++)

p=p*i;

Цикл денесін жақша ішінде жазуға болады, бұл жағдайда жақшадан кейін нүктелі үтір (;) белгісі қойылады:

for (p=1; i=1; i<=n; p=p*i, i++); немесе

for (p=1; i=1; i<=n; p*=i++) ;

Мысал 17. Екіден жиырмаға дейінгі барлық жұп сандардың қосындысын және көбейтіндісін табыңдар.

#include

#include

main()

{ int i; unsigned long int S=0, P=1;

for (i=2; i<=20; i=i+2)

{S+=i;

P*=i;}

cout<<"S="<

getch();

}

Нәтижеде S=110 P=3715891200 мәндері экранға шығады.

Цикл денесі құрама оператордан тұрса , онда олар {} фигуралық жақшаға алынады.

Паскаль тілінде бұл циклдегі қадам 1-ге ғана тең болса, мұнда қадамның мәні кез келген болады.

Мысал 18. Берілген бүтін санның барлық бөлгіштерін табыңдар.

main()

{ int i, n;

cout<<”Санды енгіз”; cin>>n;

for (i=1; i<=n; i++)

if (n%i==0) cout<<”i=”<

}

Мысал 19. Берілген санның көбейту кестесін шығарыңдар.

main()

{ int x,i;

cout<<"Sandi engiz ";cin>>x;

for (i=1; i<=9; i++)

{cout<

cout<<"\n";}

getch();

}

“Әзір” циклі

“Әзір” циклінің жазылуының жалпы түрі:

while (шартты_ өрнек)

цикл денесі;

Бұл циклде әзір шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады.

Мысал 20. Екі таңбалы барлық сандардың ішінен 5-ке бөлінетін және 10-ға бөлінбейтін сандарды экранға шығаратын және олардың санын табатын бағдарлама құрыңдар. Бағдарламаның орындалу нәтижесі 5- суретте көрсетілген.

main()

{ int x, k=0;

x=10;

while (x<=99)

{if (x%5==0 && x%10!=0)

{cout<<"\n x="<

x++;}

cout<<"\n k="<getch();

}

Мысал 21. x-тің -5-тен 5-ке дейін 0,2 қадаммен өзгерген мәндері үшін у=х²-1 функциясының мәндерін экранға шығарыңдар.

main()

{ float х, у;

х=-5;

while (х<=5)

{y=pow(x,2)-1;

cout<<”\n x= ”<

х+=0.2;}

}

Мысал 22. Барлық екі таңбалы жұп сандардың көбейтіндісін табатын бағдарлама құрыңдар.

main()

{ int i; unsigned long int P=1;

i=2;

while (i<=98)

{ P=P*i; i+=2; } //немесе P*=i; i+=2;

cout<<”P=”<< P;

}

Мысал 23. Екі натурал санның ең үлкен ортақ бөлгішін және ең кіші ортақ еселігін табатын бағдарлама құрыңдар.

#include

#include

main()

{ int a,b,EYOB, EKOE,k;

cout<<"Екі сан енгіз"; cin>>a>>b;

k=a*b;

while (a!=b)

if (a>b) a=a-b; else b=b-a;

EYOB=a;

cout<<"\n EYOB="<

cout<<"\n EKOE="<

getch();

}

“Дейін” циклі

“Дейін” циклінің жазылу форматы:

do

цикл денесі

while (шартты_ өрнек);

Бұл циклде цикл денесі ең болмағанда бір рет орындалады. Шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады, керісінше жағдайда цикл аяқталады. Бұл цикл Паскаль тіліндегі repeat .. until цикліне ұқсас, айырмашылығы бұл циклде Паскальда кері шарт жазылса, мұнда тура шарт жазылады.

Мысал 24. n факториал (n!) табу есебін “дейін” циклі арқылы жүзеге асырайық.

main()

{ int i, n; long int P;

cout<<"Cан енгіз"; cin>>n;

P=i=1;

do

P*=i; i++; //немесе P*=i++;

while (i<=n);

cout<<”n!=”<

}

Мысал 25. Алғашқы 10 жұп санның көбейтіндісі мен арифметикалық ортасын табыңдар.

main ()

{ int i, P=1, S=0;

i=2;

do

P*=i; S+=i;

i=i+2;

while (i<=20);

cout<<”Көбейтінді=”<
Арифм.орта=”<

}

Мысал 26. 1, 1/4, 1/9,…1/n² тізбегінің әрқайсысы берілген Е- ден кем емес мүшелерінің қосындысын табыңдар.

main ()

{int i; float S, E;

cin >>E;

i=1;

do

S+=i/pow(i,2);

i++;

while (1/ pow(i,2) >E);

cout<<”S=”<

}
15 cұрақ

Кейбір бағдарламаларда белгілі-бір шарттардың сақталуына тәуелді командалардың қандай да бір бөлігі бірнеше рет қайталанады. Мұндай әрекеттерді жүзеге асыратын командаларды қайталану ( цикл) командасы деп атайды. Басқа да бағдарламалау тілдеріндегі сияқты С++ тілінде бағдарламаның қайталанатын бөлігін бағдарламалау үшін цикл операторының 3 түрі қолданылады.

Олар: 1) параметрлі цикл (“үшін” циклі)

2) әзір циклі (жалғасу шарты бар цикл)

3) дейін циклі (аяқталу шарты бар цикл)

“Әзір” циклі

“Әзір” циклінің жазылуының жалпы түрі:

while (шартты_ өрнек)

цикл денесі;

Бұл циклде әзір шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады.

Мысал 20. Екі таңбалы барлық сандардың ішінен 5-ке бөлінетін және 10-ға бөлінбейтін сандарды экранға шығаратын және олардың санын табатын бағдарлама құрыңдар. Бағдарламаның орындалу нәтижесі 5- суретте көрсетілген.

main()

{ int x, k=0;

x=10;

while (x<=99)

{if (x%5==0 && x%10!=0)

{cout<<"\n x="<

x++;}

cout<<"\n k="<getch();

}

Мысал 21. x-тің -5-тен 5-ке дейін 0,2 қадаммен өзгерген мәндері үшін у=х²-1 функциясының мәндерін экранға шығарыңдар.

main()

{ float х, у;

х=-5;

while (х<=5)

{y=pow(x,2)-1;

cout<<”\n x= ”<

х+=0.2;}

}

Мысал 22. Барлық екі таңбалы жұп сандардың көбейтіндісін табатын бағдарлама құрыңдар.

main()

{ int i; unsigned long int P=1;

i=2;

while (i<=98)

{ P=P*i; i+=2; } //немесе P*=i; i+=2;

cout<<”P=”<< P;

}

Мысал 23. Екі натурал санның ең үлкен ортақ бөлгішін және ең кіші ортақ еселігін табатын бағдарлама құрыңдар.

#include

#include

main()

{ int a,b,EYOB, EKOE,k;

cout<<"Екі сан енгіз"; cin>>a>>b;

k=a*b;

while (a!=b)

if (a>b) a=a-b; else b=b-a;

EYOB=a;

cout<<"\n EYOB="<

cout<<"\n EKOE="<

getch();

}

Параметрлі цикл

Оның жазылуының жалпы түрі:

for (1-өрнек;2- шартты_ өрнек; 3- өрнек)

цикл_ денесі;

мұндағы 1-өрнек цикл басында бір рет орындалады және цикл параметрінің бастапқы мәнін анықтайды;

2-шартты_ өрнек циклдің орындалуының шарты;

3- өрнек цикл параметрінің өзгеру қадамын анықтайды.

Мысалы: n факториалды (n!) есептеу бағдарламасының бөлігі:

p=1;

for (i=1; i<=n; i++)

p=p*i;

Бұл бөлікті басқаша жазуға да болады:

for (p=1; i=1; i<=n; i++)

p=p*i;

яғни, бастапқы мәнді цикл операторының ішіне кіргізуге болады.

Жақша ішінде кейбір элемент болмауы мүмкін, бұл жағдайда оларды бөлетін ; белгісін жазу міндетті.

p=1; i=1;

for (; i<=n; i++)

p=p*i;

Цикл денесін жақша ішінде жазуға болады, бұл жағдайда жақшадан кейін нүктелі үтір (;) белгісі қойылады:

for (p=1; i=1; i<=n; p=p*i, i++); немесе

for (p=1; i=1; i<=n; p*=i++) ;

Мысал 17. Екіден жиырмаға дейінгі барлық жұп сандардың қосындысын және көбейтіндісін табыңдар.

#include

#include

main()

{ int i; unsigned long int S=0, P=1;

for (i=2; i<=20; i=i+2)

{S+=i;

P*=i;}

cout<<"S="<

getch();

}

Нәтижеде S=110 P=3715891200 мәндері экранға шығады.

Цикл денесі құрама оператордан тұрса , онда олар {} фигуралық жақшаға алынады.

Паскаль тілінде бұл циклдегі қадам 1-ге ғана тең болса, мұнда қадамның мәні кез келген болады.

Мысал 18. Берілген бүтін санның барлық бөлгіштерін табыңдар.

main()

{ int i, n;

cout<<”Санды енгіз”; cin>>n;

for (i=1; i<=n; i++)

if (n%i==0) cout<<”i=”<

}

Мысал 19. Берілген санның көбейту кестесін шығарыңдар.

main()

{ int x,i;

cout<<"Sandi engiz ";cin>>x;

for (i=1; i<=9; i++)

{cout<

cout<<"\n";}

getch();

}

“Дейін” циклі

“Дейін” циклінің жазылу форматы:

do

цикл денесі

while (шартты_ өрнек);

Бұл циклде цикл денесі ең болмағанда бір рет орындалады. Шартты өрнектің мәні 0- ден өзге болғанда, яғни цикл шарты ақиқат болғанда цикл денесі орындалады, керісінше жағдайда цикл аяқталады. Бұл цикл Паскаль тіліндегі repeat .. until цикліне ұқсас, айырмашылығы бұл циклде Паскальда кері шарт жазылса, мұнда тура шарт жазылады.

Мысал 24. n факториал (n!) табу есебін “дейін” циклі арқылы жүзеге асырайық.

main()

{ int i, n; long int P;

cout<<"Cан енгіз"; cin>>n;

P=i=1;

do

P*=i; i++; //немесе P*=i++;

while (i<=n);

cout<<”n!=”<

}

Мысал 25. Алғашқы 10 жұп санның көбейтіндісі мен арифметикалық ортасын табыңдар.

main ()

{ int i, P=1, S=0;

i=2;

do

P*=i; S+=i;

i=i+2;

while (i<=20);

cout<<”Көбейтінді=”<
Арифм.орта=”<

}

Мысал 26. 1, 1/4, 1/9,…1/n² тізбегінің әрқайсысы берілген Е- ден кем емес мүшелерінің қосындысын табыңдар.

main ()

{int i; float S, E;

cin >>E;

i=1;

do

S+=i/pow(i,2);

i++;

while (1/ pow(i,2) >E);

cout<<”S=”<

жүктеу/скачать 199,78 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: