Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг)

1. 
   Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері
   

Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. Әдеби тіл лексикасына: кітаби сөз, сөйлеу тілі, бейтарап сөздер жатады.

Бұл атал,ан барлық лексика кейе көркем әдебиетте, кейде ауызекі тілде де қолданылады. Ал бейәдеби тілге: кәсіптік сөздер, вулгаризмдер, жаргондар жатады. Осылардың қатарына сленгтерді де жатқызамыз.

Кәсіптік сөздер – белгілі бір мамандық, кәсіп иелерінің тіліне тән сөздер. Вульгаризмдер – әдеби тіл қабылдамайтын дөрекі, қарапайым сөздер мен сөйлемдер.

Жаргондар – белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі.

Сленг – күнделікті өмірде белгілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды, мәнерлі сөздер. Сленг әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері. Жалпы жаргон мен жаргондық лексиканың түрлерін – жастардың, кәсіби, әскери және т.б. бөліп көрсетуге болады. Жалпы жаргон – бұл жеке әлеуметтік топтарға қатысы жоқ, барлық әдеби тілді ұстанушылармен де қолданылатын заманауи жаргондық лексиканың қабаты. Бір жағынан алғанда, оның негізгі көздері әр түрлі әлеуметтік топтардың жаргондары болса, екінші жағынан – әр түрлі қазақ тілінің және басқа тілдердің тақырыптық сөздерінің топтары болып табылады.

Сленгтің түсінікті қазіргі заманғы филологияда ерекше орынға ие болып келуде. Қазіргі кезде бір-біріне қарама қарсы келетін жаргондардың түсініктемелері бар. Бұл қарама-қайшылық бірінші кезекте сленг түсінігінің көлеміне байланысты: сленгке әдеби эквиваленттердің синонимдері болып табылатын тек айқын, ирониялық сөздерді қосу ғана керек пе, әлде олардың қолданылуы барлық білімді адамдардың арасында қатты талқыланатын стандарттық емес лексикаларды қолдану керек пе дегенннің шеңберінде дау туындайды.

Сленг термині англистикада көбірек қолданылатыны ерекше назар аудартады, алайда ол қазір қазақи лексикада да қолданылысқа ие болып келуде. Сленг сөзі жаргон сөзіне синоним ретінде қолданылады.

Сондықтан сленг пен жаргонның арақатынасын ашып кетейік. Этимологиядан бастағанымыз жөн. Белгілі болғандай, қазіргі заманғы лингвистикада сленг сөзінің пайда болуы туралы күмәндар туындауда. Солардың бірінің нұсқауында ағыл. Slang сөзі sling (лақтыру, лақтырып тастау) сөзінен шыққан деп көрсетіледі. Бұл жағдайларда мына архаикалық нұсқаны еске алуға болады: to sling one’s jaw – құтырған және сөгетін сөздерді айту. Басқа нұсқаға сәйкес, сленг сөзі slanguage сөзінен шығады деген ой бар, бұл жерде алғашқы s сөзі language сөзіне thieves сөзінің жоғалып кетуінен жалғанған; яғни алғашқыда мәселе ұрылардың тілі – thieves’language туралы айтылған болатын.

Англияда ауызекі сөйлеу тілінде slang сөзі қашан пайда болғаны белгісіз. Жазбаша күйде ол алғашқы рет Англияда 18 ғасырдан көрініс табады. Ол кезде тіл тигізуді білдіретін. Жуықтап алғанда 1850 жылға қарай бұл лтермин қарапайым тілдің лексикасына заңсыз сөздердің мағынасында кеңінен қолданыла бастады. Осы кезде slang-lingo синонимдес сөздері пайда болады, ол көбінесе қоғамның төменгі санатымен қолданылған, ал argot – түрлі-түсті тұрғындармен қолданылған. Сленг концептісінің көлемі туралы оның кейіннен пайда болған әдепсіз ауызекі сөйлеу тілі немесе сленгтің дифрамдық тілдің ұсақтың алаңы поэтикалық сияқты сипаттамасы деген оның анықтамасы бола алады; немесе Карл. Сэндбергтің ойынша сленг – бұл қолын қайырып, алақанға түкіріп, жұмысына кірісетін тіл, бұл қарапайым адамның поэзиясы. Ғылыми тұрғыдан бұл түсініктердің құндылығы жоқ екені белгілі, алайда олардан қарапайым халықтың тілі және ұлттық сөз қорының қалыптасуының негізі екендігі көрініп тұрады.

Сленгтің ғылыми анықтамаларының кейбіреулерін қарастырайық.

Бұл жерде ең алдымен В.А.Хомяковтың анықтамасынан бастасақ болады: Сленг – бұл белгілі бір кезеңге тұрақты түрде қатысты, кеңінен қолданылатын, стиллистикалық маркирленген лексикалық қабат (тұрмыстық құбылыстардағы үрдістерді және белгілерді білдіретін зат есімдер, сын есімдер мен етістіктер), өзінің негіздері бойынша біркелкі емес, әдеби стандартқа жақын, пейоративті экспрессияға ие, көркем әдеби тілге кіретін, экспрессивті қарапайым сөздердің компоненті.

Тіпте басқа тұжырымдаманы Лингвистикалық терминдердің сөздігінде О.С. Ахманова келтіреді: Сленг – 1. Кәсіби тілдің ауызекі тілі. 2. Қандай да бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың ауызекі сөйлеу тілінің нұсқасы, олар берілген топтағы тұлғаларға қатысы жоқ, көркем әдебиеттің тіліне немесе жалпы адамдардың сөйлеу тіліне ене отырып, сол тілдерде эмоционалдық-экспрессивтік боямаға ие болады.

Көріп отырғанымыздай, бірінші дефиницияда сленг – бұл терминологиялық мағынада қолданылатын термин емес сөздердің қатары, мысалы автокөлік иелерінде қолданылатын дворник немесе запаска сөздері. Мұндай сөздер ресми нұсқаулыққа жарамайды, бірақ мамандардың іскердік қызметінде қолданылуына ыңғайлы.

Екінші жағдайда бұл тіптен басқа бір нәрсе: біздің алдымызда кәсіби тілге еніп, жарыққа шыққан сөз. Демек, мысал ретінде шестерканы келтіруге болады: қылмыстық ортада бұл сөздің бір мағынасы – қылмыскерлерге қызмет ететін адам дегенді білдіреді. Қазіргі заманғы ауызекі тілде шестерка – кез-келген болмайтын адамға жек көрушілікпен қарауды білдіреді, мүмкін қылмыстық әрекеттері бар адамға. О.С. Ахманованың атап көрсеткен тағы бір қасиеті маңызды болып табылады: бұған ұқсас сөздердің барлығы экспрессивті болып келеді.

1995 ж. Лингвистикалық терминдердің сөздік анықтамасында сленг, жаргон және арго сөздерінің арасында теңдікті қояды: Сленг – белгілі бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың тұлғаларымен қолданылатын сөздер мен сөз тірестері. Теңізшілердің, суретшілердің сленгі, аргосы, жаргондары.

Сленгтің анықтамасындағы мұндай түрлілік И.Р. Гальперинге сленгтің болуының өзіне қарама қарсы шығуына мүмкіндік береді. Оның аргументациясы лексикографиялық белгілерді зерттеуге негізделген: бір сөз әр түрлі сөздіктерде сленг, қарапайым сөздер белгісімен немесе ешқандай белгілерсіз беріледі, бұл әдеби норманың пайдасына куәлік етеді.

2. 
   
   
   
   жүктеу/скачать 58,31 Kb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: