1 сурет. Өңдеудің технологиялық әдістерінің жіктелуі



бет8/29
Дата23.12.2021
өлшемі2,56 Mb.
#128213
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   29
Байланысты:
LЛекции-1

5 Тақырып. Жоңқаның шөгуі және иірмелі жоңқаның пайда болуы. Жоңқаның шөгуі. Кесілетін қабаттың жоңқаға айналуында жоңқа ұзындығы, қалыңдығы және ені бойынша өлшемдері, жоңқа пайда болатын, кесілетін кесілетін қабат өлшемдерінен өзгеше болады.

Кесілетін қабаттың ұзындығы L, қалыңдығы a, ені b болғанда, жоңқа ұзындығы L , қалыңдығы а , ені b болады, бұл жерде L > L, а >a, b > b. Жоңқа өлшемдерінің өзгеру дәрежесі, кесілетін қабатпен салыстырғанда пішімнің өзгеруінің үш коэффициентімен сипатталады. Шөгу немесе қысқару коэффициенті K , қалыңдау коэффициенті K және кеңейту коэффициенті K ; K =L/ L ; K = а /a; K = b / b. Коэффициенттер жоңқа өлшемдерінің, сәйкес кесілетін қабат өлшемдерінен үлкен немесе кіші екендігін көрсетеді. Жоңқа көлемі кесілетін қабаттың көлеміне L·а· b = L · а · b тең болғандықтан L/ L = а /a · b / b немесе K = K · K .

Еркін кесу кезінде жоңқаның кеңейуінің онша көп еместігі анықталды, ол кесу қабатының 5...15% құрайды, ал қысқару мен қалыңдауы 250...600%, кейде одан да көп бағаланады. Сондықтан да жоңқаның кеңейуін ескермеуге болады және K = K деп санаймыз. Бұл айтылғанның бәрі иірмелі жоңқаға әділ болады. Жоңқа өлшемдерінің өзгеруі кесілетін қабаттың өлшемдерімен салыстырғандағы өзгерістері, жоғары илемділік деформациясының болуы мен өзгеру процесстерінің сыртқы көріністері болып келеді және материалдың күрделі-кернеу жағдайының пайда болуымен, оның өзіне ғана тән қирауы, текстурасының, құрылымының және физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруімен байланысты. Аталған коэффициенттер жоңқа мен дайындаманың кесілетін қабатының сызықтық өлшемдері арасындағы қарапайым қатынасты көрсетеді. Жоңқаның шөгу коэффициентін екі әдіспен анықтауға болады: жоңқаның ұзындығын өлшеу және жоңқаның салмағын өлшеу. Жоңқаның шөгу коэффициенті кесілетін қабаттың өзгеру дәрежесінің сандық көрсеткіші бола алмайды, өйткені кесу зонасындағы жоңқаның бұйралануы мен ұсақталуы кезіндегі алғашқы деформацияны да, қосымша деформацияны да ескереді.

Жоңқаның шөгу коэффициентіне негізгі әсер етуші: дайындама материалының түрі мен механикалық қасиеттері, γ0, α, υ және қолданылатын СОЖ.



Иірмел жоңқаның жалғыз ғана шартты ығысу жазықтығында пайда болуы. 14 суретте кесілетін қабаттың жалғыз шартты ығысу жазықтығында жоңқаға айналу сұлбасы көрсетілген.

Кесілетін қабат пен жоңқа размері Жоңқа шөгуінің есептеу коэффициентін анықтауға

арналған сұлба

18 сурет. Жоңқаның шөгуі


mn шартты ығысу жазықтығына жанасып жатқан қалыңдығы а қабаттағы, биіктігі ∆х, mnpq параллелограммды ажыратамыз. Кесу бетіне шартты ығысу жазықтығы көлбеу жатқан бұрышы ығысу бұрышы деп аталады. Кескіш құрал ∆L қашықтыққа mnpq параллелограммның бүйір жақ бойымен I жағдайдан II жағдайға қозғалсын. Осы қозғалыс нәтижесінде кесілетін қабаттың кесу бетінде жатқан q нүктесі, алдыңғы бетте жатқан q нүктесінде болады. Ал, алдындағы кесу бетінде жатқан p нүктесі, жоңқаның бос бетінде жатқан p нүктесінде болады. Осылайша, mnpq параллелограммы, mn табаны бойымен ∆S


19 сурет. Кесу жылдамдығының жоңқаның шөгу коэффициентіне Кл
мәніне жылжи отырып, mnp q параллелограмына айналады. Ақиқат, mnp q параллелограммы енді кесілетін қабатқа жатпайды, құралдың ∆L қашықтыққа орын ауыстыру нәтижесінде пайда болған жоңқада жатады.

Құралдың осы қашықтыққа келесі орын ауыстыруында процесс қайталанады және т.с.с. Кесілетін қабаттың иірмелі жоңқаға айналуы, ығысқан қабаттардың арасындағы байланыстың бұзылмаған қалпында, жоңқа материалының тегістігін бұзбай, материалдың дәл қабаттарының шартты ығысу бетімен, бірізді және үздіксіз ығысулар нәтижесінде болады.

Егерде mnpq параллелограммының өзгеру сұлбасын қарапайым ығысу кезіндегі өзгерумен салыстырсақ, онда олардың бірдейлігі көрінеді, ал ∆S қашықтығы абсолютті ығысу болады.

Материал қабатының шартты ығысу бетімен ығысуы неліктен және бұл ығысу қай уақытта басталады. Құралдың алдыңғы беті кесілетін қабатқа N күшімен әсер етеді. Бұл күш үйкеліс күшін F=μ·N тудырады. N және F күштерін қосып, кесу бетіне ω0бұрышымен көлбеу әсер ететін жоңқалану күшін R=F+N аламыз. R күшін екі күшке жіктейміз: ығысу жазықтығына перпендикуляр PN және ығысу жазықтығына параллель Pτ . PN күші ∆х қалыңдықты ығыстырылатын қабатты қысады, ал Pτ күші оны жақындатады. Жоңқалану кезіндегі ығысу процессін, ығысу күші деп аталатын Pτ күші шақырады. Ығысу деформациясы, ығысу кернеуі ығысудың аққыштық шегіне тең болғанда басталады. Ығысудың шартты жазықтығындағы ығыстыру кернеуі тікбұрышты кесу кезінде τ= Pτ/mn·b, тең болады, бұл жерде b – кесілетін қабат ені. mn=a/sinβ болғандықтан, τ= Pτ·sinβ/a·b аламыз, бірақта ығыстыру күші Pτ=R·cos(ω+β) тең болады. Соңғыны орнына қойып алатынымыз:

τ=R·cos(ω+β)sinβ/a·b (2)

Жоңқалану процессі τ≥τS , болғанда басталады, мұнда τS-аққыштық шегі.

Шартты ығысу жазықтығында орналасқан материалдың аз көлемінің кернеулі жағдайы мен жанама және көрсетілген жазықтықтың бойымен нормальды кернеулердің өзгеруі сұлбада көрсетілген(22 сур.).


20 сурет. Иірмелі жоңқаның пайда болуы
Өңделетін материалдың түрі мен қасиеттеріне, құралдың алдыңғы бұрышының шамасына, кесілетін қабаттың қалыңдығына және кесу жылдамдығына тәуелсіз түрде шартты ығысу жазықтығы бойындағы жанама кернеулер тұрақты шамады болады. Нормальді кернеулер басқаша бөлінеді.

Құралдың үлкен γ0 мәнінде және алдыңғы беттегі үйкеліс коэффициенті аз болғанда, нормальді кернеулер құрал жүзіне жақындаған сайын кішірейе бастайды және кейбір нүктелерде шартты ығысу жазықтығы өзінің белгісін теріске ауыстыруы мүмкін. Құралдың бұрышы кеміген сайын және үйкеліс коэффициенті ұлғайса көрсетілген эпюр біртіндеп эпюр түріне ауысады, бұл жерде нормальді кернеулер белгісінің тұрақтылығын сақтай отыра, құрал жүзіне жақындай ұлғаяды. Демек, жалпы жағдайда шартты ығысу жазықтығы бойындағы «δ», жанама кернеулерден ерекше, олар тұрақты емес. Бұл процесстің ерекшелігі жанама кернеулер шамасына нормальді кернеулердің әсерінің жоқтығы.




21 сурет. Қатынасты ығысуды анықтау сұлбасы

22 сурет. Шартты ығысу жазықтығындағы кернеулі жағдай сұлбасы


Шартты ығысу жазықтығы кесілетін қабатқа жататын өзгермеген материал аумағын, жоңқаның толық өзгерген материалынан бөледі. Илемділік деформациясының нәтижесінде жоңқада шартты ығысу жазықтығына текстура бұрышы деп аталатын бұрышпен орналасқан сызықша немесе жолақ түріндегі, деформацияға тән текстура пайда болады (23,а сур.). Текстура сызықтары, шартты ығысу жазықтығынан өткен соң нақты бір форма және бағыт алған, жоңқаның өзгерген материалының түйіршігі тізбегін береді.


а) алыс түйіршіктің элипсоидқа айналу сұлбасы б) деформация текстурасы сызықтарының сұлбасы

23 сурет. Деформация текстурасы сызықтарының сұлбасы
Қатынасты ығысу қарапайым ығысу деформациясының өлшемі болып келеді. Кесу кезіндегі қатынасты ығысуды анықтайық (20 сур.). Сурет негізінде абсолютті ығысу шамасы ∆S = qk+kq1. Ығыстырылатын қабаттың Δх қалыңдығымен qk және kq кесінділерін көрсетеміз: qk = ∆х·ctgβ, kq1 = ∆х·ctgδ =∆х·tg(β- γ). Сонда ∆S=∆х·[ctgβ + tg(β- γ)]. =∆S/∆х болғандықтан, қатынасты ығысуды анықтауға арналған өрнек: = ctgβ+ tg(β- γ) (3)

Құралдың алдыңғы бұрышы белгілі болғанда, қатынасты ығысуды анықтау үшін ығысу бұрышының шамасын білу қажет. Ығысу бұрышын жоңқаның ұзындығы арқылы анықтауға болады. Құралдың ΔL қашықтыққа ауысуы кезінде пайда болған жоңқаның ұзындығы ΔL тең болады (13 сур.). ∆qmq1 өрнектен алатынымыз ∆Lс/sinβ = ∆L/sinδ = ∆L/cos(β- γ) және ∆Lс/∆L0 = cos(β- γ)/sinβ. ΔL/ ΔL қатынасы шөгу коэффициенті немесе жоңқаның қысқаруы деп аталады, ал өрнекті:

KL= cos(β- γ)/ sinβ (4), Тиме формуласы деп білеміз. Тиме формуласын қолданып, ығысу бұрышын жоңқаның шөгу коэффициенті арқылы көрсетеміз: KL=cosβ·cos γ+ sinβ·sin γ/sinβ= ctgβ· cosγ+ sinγ, осыдан кейін: tgβ= cosγ/ KL- sinγ (5)

24 сурет. Қатынасты ығысу мен жоңқаның шөгу коэффициентінің әртүрлі алдыңғы бұрыш мәніндегі өзара байланысы
Деформацияның бірінші зонасын жалғыз ғана ығысу жазықтығымен ауыстырған кездегі кесілетін қабаттың жоңқаға айналу процессін едәуір әсерлесе де, Тиме формуласы жоңқаның шөгу коэффициенті мен ығысу бұрышы арасындағы байланысты дәл көрсетеді, өйткені иірмелі жоңқа материалы тұтастығының шартын көрсетеді. Бұл формулалар экспериментпен дәлелденеді.

(5) формуланы қолданып, қатынасты ығысу мен жоңқаның шөгу коэффициенті арасындағы тікелей байланысты табуға болады. (5) формуланы (3) өрнекке қойып, табамыз:



= KL2-2KL· sinγ+1/ KL·cosγ (6)

l = формуласындағы қатынасты ығысу шамасын біле отырып, деформацияның қарқындылығын l анықтауға болады.

Кесу процесіне деформацияның жоғарғы дәрежесі және осыған сәйкес шартты ығысу жазықтығы бойындағы ығыстырушы кернеулердің үлкен шамасы тән. 2,5...3 есе кесу кезінде, ығыстырушы кернеулер созылу мен қысылу кезіндегіден 1,5 есе көп екендігі эксперимент түрінде дәлелденген.

Ығысудың шартты жазықтығымен іске асатын ығысу жылдамдығын υ 22 суретте анықтауға болады.



25 сурет. Материалдарды кесу кезіндегі жылдамдықтар сұлбасы


Кесу жылдамдығы векторын ығысу жылдамдығы векторына және алдыңғы бетпен жоңқаның түсу(үйкеліс) жылдамдығы векторына бөліп, мынаған қол жеткіземіз υτ/sin(90- γ0)= υ/ sinδ немесе υτ/cosγ= υ/cos(β- γ), бұл жерден ығысу жылдамдығын аламыз

υτ=υ·cosγ/cos(β- γ) (7)

Қатынасты деформацияның деформация уақытына қатынасына тең деформация жылдамдығын έ анықтауға болады. Деформация уақыты ығысу жылдамдығына υτ бөлінген, абсолютті ығысу шамасына ΔS тең. Онда деформация жылдамдығы тең болады:

έ= (8)

Қазіргі уақытта деформация өтетін қабаттың Δx сандық шамасы туралы дәл мәліметтер жоқ. Бірақта, жуықтап есептеулер бойынша кесу кезіндегі деформация жылдамдығы өте үлкен 10-1…10-6·1/с болады деп айтуға мүмкіндік береді. Сонымен, кесу процесі өте үлкен деформация қарқындылығымен ғана емес, деформацияның өте жоғары жылдамдығымен де сипатталады.

Жоңқа жылдамдығы шамасы бойынша үйкеліс жылдамдығына тең болады:

υс/ sinβ0=υ/sinδ0=υ/ cos(β0- γ0) υс=υ/cos(β- γ)/sinβ (9)

бірақта cos(β- γ)/sinβ қатынасы жоңқаның шөгу коэффициентіне K тең, сондықтан да

υс=υ/KL или υ=υс·KL (10)

Жоңқа жылдамдығының кесу жылдамдығынан әр уақыт, K коэффициенті кішірейген сайын ұлғайып отыра, кіші болатынын көреміз.

Pτ, F және R күштерінің мәндерін анықтау үшін, Pz, Py және R күштер үшбұрышын қарастырамыз. Pz және Py күштерінің мәнін эксперимент жүзінде есептеуге және анықтауға болады. әрекет бұрышын Py күшінің Pz қатынасы ретінде анықтаймыз: tgω= Py /Pz. Жоңқалану күші R=Pz/cosω тең болады. Жоңқалану күштерін R біле отырып, Р және F күштерінің мәнін есептеуге болады (13 сур. қара).

Pτ=R·cos(ω+β) немесе Pτ= Pz/cosω·cos(ω+γ) (11)

F/R=cos[90-(ω+γ)] немесе F= Pz/cosω·sin(ω+γ) (12)



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   29




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет