1-тақырып. Кәсіпорын шаруашылық объектісі, экономикалық жүйенің негізгі буыны ретінде

Заңнама бойынша инновация – нарықта сатылатын жаңа немесе жетілдірілген өнім, іс жүзінде пайдаланылатын жаңа немесе технологиялық процесс түріндегі ең соңғы нәтижесі.

Инновацияның ерекше мазмұнын өзгертулер құрайды, ал инновациялық іс-әрекеттің басты функциясы өзгеру функциясы болып табылады.

Инновациялардың кешенді сипаты, оларды пайдалану тәсілінің көп қырлылығы мен әрқилылығы оларды жіктеуді талап етеді .

Төмендегі кестеде инновациялық процестің нәтижелілігі мен бағытын нақтылы, толық, объективті және кешенді бағалауға мүмкіндік беретін инновациялар жіктелімі ұсынылған.

Инновациялардың жіктелуі

Инновация нарықта немесе өндірістік процесте енгізілген жағдайда ғана іске асырылған деп есептеледі. Берілген сипаттамаларға сәйкес ғылыми-техникалық инновациялар мынадай қасиеттерге ие болуы тиіс:

• 
  Жаңалығы басым болуы керек;
  
• 
  Нарық сұранысын қанағаттандыруы керек;
  
• 
  өндірушіге пайда әкелуі керек.
  

Кәсіпорынның инновациялық қызметі жаңа немесе жақсартылған өнімді (қызметті), оларды өндірудің жаңа тәсілін алу мақсатында ғылыми, ғылыми-техникалық және интеллектуалдық потенциалды пайдалану жөніндегі шаралар жүйесі.

Жаңалықтарды әзірлеу, енгізу, игеру және коммерциализациялау жөніндегі кәсіпорынның инновациялық қызметі мыналарды енгізеді:

• 
  Жаңалық идеясын әзірлеу, зертханалық зерттеулерді жүргізу жаңа өнімнің үлгілерін дайындау жөніндегі ғылыми-зерттеу және конструкторлық жұмыстарды жүргізу;
  
• 
  Жаңа өнім түрлерін дайындау үшін шикізатттар мен материалдардың қажетті түрлерін іріктеу;
  
• 
  Жаңа өнімді дайындаудың технологиялық процесін әзірлеу;
  
• 
  өнімді дайындау үшін қажетті жаңа техниканың үлгілерін жобалау, дайындау, сынау және игеру;
  
• 
  жаңалықтарды іске асыруға бағытталған жаңа ұйымдық-басқару шешімдерін әзірлеу және енгізу;
  
• 
  НИОКР-ды жүргізу үшін қажетті персоналды дайындау, үйрету;
  
• 
  Ноу-хауды лицензиялау, патенттеу, сатып алу жөніндегі жұмыстарды жүргізу;
  
• 
  Инновацияларды жылжыту жөнінде маркетингтік зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу.
  

Инновациялық қызмет процесінде кәсіпорын белгілі нысанға бағыттала отырып және сыртқы және ішкі орта факторларының ықпалын есепке ала отырып нәтижелі әрекет етуі мүмкін. Бұл үшін инновациялардың мұқият жіктелуі, олардың қасиеттері мен қаржыландыру көздері қажет.

Инновациялардың өмірлік циклы жаңалықтарды жасаудың өзара байланысты процестері мен сатыларының жиынтығын көрсетеді. Инновациялардың өмірлік циклы идеяның тууынан оның негізінде жүзеге асырылған инновациялық өнім өндірістен алып тастағанға дейінгі уақыт аралығы ретінде анықталады.

Инновация өзінің өмірлік циклында бірқатар сатылардан өтеді:

• 
  Туу, ол ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың қажетті көлемін орындаумен, жаңалықтың тәжірибелік партиясын әзірлеумен және жасаумен қатар жүреді;
  
• 
  өсу (өнімнің нарыққа шығуымен бір мезгілде жүретін өнеркәсіптік игеру);
  
• 
  кемелденуі (сериялық немесе ағындық өндіріс сатысы және сату көлемінің ұлғаюы);
  
• 
  нарықтың қанығуы (өндірістің максималды көлемі және максималды сату көлемі);
  
• 
  құлдырау (өндірісті қысқарту және өнімнің нарықтан кетуі).
  

Техника мен технологияның жиі ауысуы қиыншылықтарды және өндірістің тұрақсыздығын тудырады. Жаңа техникаға көшу және жаңа технологиялық процестерді игеру кезінде кәсіпорынның барлық бөлімшелерінің тиімділік көрсеткіштері төмендейді. Сондықтан технологиялық процестер мен еңбек жарақтары облысындағы инновацияларға ұйымдастыру мен басқарудың жаңа формалары қатар жүруі тиіс.