Орта ғасырлардағы жан туралы ілім
|
Ибн Сина
|
Табиғаттың мәңгілік өмір сүретініне айқын көз жеткізіп, жанның тіршілігі тәнге байланысты, оның заңдылығын қалай болса солай өзгерту мүмкін емес, әрбір адамның жаны мен даралығын мәңгілік деп санау шындықа сай келмейді дейтін мистикалық ұғымның жалғандығын ашып көрсетті.
|
Роджер Бэкон
|
Барлық ғылымдар тәжірбиеге және матиматика ғылымына сүйенуі керек деген тұжырым жасап, жан туралы және оны материямен бірлікте өмір сүреді дейтін Аристотельдік қағиданы жаңғыртты.
|
3
|
XVIII – XIX ғасырдағы психологиядағы ағымдар
|
Дж.Локк
|
Эмпериялық психологияның, философияның теориялық негіздерін белгіледі. Ол ӛзінің философия-психологиялық концепциясында сенсуалистік кӛзқарасты дамытады. Бұл кӛзқарас бойынша психика нәсіл арқылы берілмейді. Адам туғанда оның психикаы – табула расса (таза тақта) есебінде болады
|
Давид Юм
|
Ассоциациялық эмперикалық психологияға негіз салды. Юм адамның өте күрделі диалектикалық жолмен дамитын санасын механистік жай элементтерге, түйсіктерге және олардың кӛшірмесін елестеулерге бӛлді. Оның ұғымынша, адамның күрделі психикалық әрекеттері, қылығы осы элементттердің жай қосындысынан ғана, елестеулердің бір-бірімен жай байланысуынан ғана құралады.
|
Гартли мен Пристли
|
Эмперикалық ассоциативтік психологияның материалистік ағымын дамытты. Бұлардың пікірінше ассоцияциялық байланыстар Юм айтқандай елестеулерде амес, мидың ӛзінде болады; әсер етуші қоздырғыштар мидың түрлі салаларын қоздырып, бірбірімен байланысып отырады, кейіннен мидың бір жүйесі қозса еріксізденеріксіз ассоцияция арқылы мидың басқа салалары да қозады.
|
Вундт
|
Заттарды қабылдау – түйсіктері мен елестеу – тездің жай ғана қосындысы, шумағы емес екендігін, перцепция мен апперцепцияны ӛндіріп отыратын ӛте күрделі психикалық процесс екендігін айтты.
|
Р.Декарт
|
Ол бір мезгілде екі ұғымды енгізді. Сана және рефлекс. Бірақ ол ӛз ілімінде жан мен тәнді бір-біріне қарама-қарсы қойды да, ӛзара тәуелсіз екі болмыс – материя және рухтың жасайтынын уағыздады. Сондықтан психология тарихында бұл ілім «дуализм»( екі тарапты) деген атаққа ие болды.
|
4
|
XIX ғасырдың ортасы
|
Вайтц
|
Алғашқы қауымдық халықтардың рухани өмірін зертеу жайлы идеясын айтты және жалпы психикалық өмірдің тарихи дамуын қадағалуды усынды.
|
А.Ф.Лазурски
|
Тұлғаның денсаулығы - әлеуметтік ортада өз-өзін басқаруына және іс-әрекетін басқара алуына байланысты. Жан денсаулығының басты көзі ол ойын, эмоциясын, моторлық функциясын, өзін-өзі басқара алуында дейді.
|
П.В.Симонов
|
Эмоция дегеніміз, ол – сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау және ағзаның соған бейімделуі.
|
П.К.Анохина
|
Физиологиялық зерттеулерге сүйенсек, адамның көңіл-күйі іс-әрекет реакциясын және өзін-өзі іштей басқара алуына тікелей әсер етеді. Адам ағзасындағы биохимиялық және физиологиялық өзгерістерді реттеп отырады
|
