Мағынасына қарай сан есім 6 түрге бөлінеді.
1.Есептік сан есім - заттың нақты санын білдіреді.
Сұрақтары: қанша? неше? Жасалу жолдары: Түбір сан есімнің өзінен болады (бес, он үш, екі мың жеті).
2. Реттік сан есім - заттың реттік қатарын білдіреді.
Сұрағы: нешінші? Сан есімдерге –ыншы, -інші, -ншы, -нші жұрнағы жалғану арқылы жасалады (бірінші,тоғызыншы, жүз бірінші).
3. Жинақтык сан есім - заттың жинақталған санын білдіреді.Сұрағы: нешеу? Бірден жетіге дейінгі есептік сан есімдерге -ау, -еу жұрнақтары жалғану арқылы жасалады (біреу, екеу, үшеу, төртеу, бесеу, алтау, жетеу).
4. Болжалдық сан есім - заттың санын дәл білдірмей, шамамен болжамдап көрсетеді. Сұрақтары: қанша? неше? қай шамалы? Жасалу жолдары:
1) -даған, -деген, -таған, -теген, -дай, -дей, -тай, -тей жұрнақтары арқылы (ондаған, жүздеген, елудей, алпыстай);
2) көптік жалғау + септік жалғаулары арқылы (отыздарда, елулерде);
3) сан есім және шамалы, шақты, жуык тіркесуі арқылы (он шақты, жүзге жуық);
4) екі басқа сандардың косарлануы арқылы жасалады (екі-үш, 20-30).
5)Топтау сан есім - заттың санын топтап көрсетеді. Сұрағы: нешеден? Шығыс септігі жалғауы арқылы жасалады (үштен,екеуден, он-оннан).
6) Бөлшектік сан есім - заттың бөлшектік санын білдіреді. Сұрақтары: қанша? неше? Мысалы, 2,5 – екі жарым, 1/2 - екіден бір.
Достарыңызбен бөлісу: |