Халықаралық туризм статистикасының дамуының негізгі бағыттары
Халықаралық туристік уйымдар және олардың туризм дамуында атқаратын рөлі
Халықаралық туризм статистикасы екі негізгі бөлімнен тұрады:
Туристік ағындар статистикасы
Туристік шығындар мен кірістер статистикасы
Халықаралық туризмнің статистикалық есеп беруінде дәстүрлі түрде статистикалық байқау әдісі пайдаланылады, оларға:
шекарада тіркеуге алу,
орналастыру орындарында келгендерді тіркеу,
банк әдіс;
таңдау сауалнамасы (анкеталық түрдегі сауалнама) және көмекші шоттардың әдісін қамтитын арнайы ұйымдастырылған зерттеулер жатады.
Келулер туралы статистикалық мәліметтер саяхат мақсаттарына, пайдаланылатын көлік құралдарына байланысты, туристердің шығу тегіне жататын аймақтары мен елдеріне байланысты топтастырылады:
ДТҰ әлемде 6 туристік макроаймақты ерекшелейді:
1) Европалық – Европаның батыс, Солтүстік, оңтүстік, шығыс бөліктері кіреді, ТМД-ның бұрынғы республикалары, Шығыс Жерорта теңіз мемлекеттері (Израиль, Кипр, Турция);
2) Американдық – Солтүстік, оңтүстік, орталық Америка елдері, Кариб бассейні мемлекеттері мен территориялары;
3) Азиялық-Тынық мұхиттық- Шығыс, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері мен Австралия мен Мұхиттық Аралдар;
4) Африкалық- Египет пен Ливиядан басқа Батыс, Оңтүстік-батыс Азия елдері;
5) Оңтүстік Азия – Оңтүстік Азияның барлық елдері;
6) Таяу Шығыс – Батыс және Оңтүстік – Батыс Азия елдері, Египет и Ливия.
Туризмдегі қызметтердің түрлерінің стандарттық халықаралық жіктелуі мүмкіндік береді:
- халықаралық туризмнің кешенді сипаттағы статистикалық бейнесін құруға;
- туризмнің ұлттық экономиканың барлық салаларының дамуына қосып жатқан үлесін бағалауға
Туристтік ағымдардың жүйелі түрдегі интеграциясы ХХ ғасырдың бірінші жартысында орын алды.
1929 жылы Австрияға шамамен 2 миллион адам
Швейцарияға -1,5 млн адам
Италияға – 1 миллионнан астам адам
Сол жылдары туристік қозғалыста Еуропа елдерінің бірқатарында туристік статистика құрылып жатыр. Алайда, ол уақытта туристік статистиканың өзіндік маңызы болған жоқ.
ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, бұқаралық халықаралық туризмнің арқасында көптеген елдердің экономикасында жетекші рөлге ие болды.
Халықаралық туризм статистикасының дамуының жаңа кезеңі 40-шы жылдардың аяғы мен 50-шы жылдардың басын қамтиды.
БҰҰ Бас Ассамблеясы” отаршы елдер мен халықтарға Тәуелсіздік беру туралы “Декларация қабылдады (1960) және ағымдағы онжылдықты «Даму онжылдығы» деп жариялады.
Туризмнің негізгі анықтамалары тұжырымдалды
Біріккен Ұлттар Ұйымының статистика жөніндегі Комиссиясы (1968 жылы сәуір айында)
Біріккен Ұлттар Ұйымы (Туризм және Халықаралық Саяхат Конференциясы, Рим, 1963жылы )
ЮНВТО, Біріккен Ұлттар Ұйымының Статистика бөлімінің Хатшылығымен бірлесіп екі бағыт бойынша статистикалық зерттеу жүргізді:
1. ұлттық және халықаралық статистикалық жүйелерімен үйлестіру мақсаттары үшін туризмде қолданылатын терминология және классификацияларды әзірлеу;
2. ұлттық шоттар жүйесінің аналитикалық шеңберінде туризм туралы ақпаратты біріктіру. Үкімет және ДСҰ жедел секторының туризм статистика үшін ортақ тіл қабылдауы көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанның да туристік саласының беделі өсті.
Саяхат мақсаты бойынша ДСҰ ұсынған классификациясы халықаралық келушілерді есепке алу мынадай негізгі топтарда жүргізіледі:
1) тынығу, бос уақыт және демалыс;
2) достар мен туыстарына бару;
3) іскерлік және кәсіби мақсаттар;
4) емдеу;
5) дін, қажылық;
6) өзге де мақсаттарда
