17.Лирикалық шығарманы талдау әдістемесі
Лирикалық шығармалар өлеңмен жазылады, онда автордың немесе кейіпкердің дүниеге көз қарасы, оның сезімін, нақты ойы көңіл-күйін суреттеу, әсерлеп бейнелеу арқылы көрсетіледі.
Лириканың бас қаһарманы - ақынның өзі. Ақын ең алдымен өз жайын, мұңын, арманын, қуаныш сезімін жыр ету арқылы халықтың тағдырын, қайғысын, күйзелісін, қуаныш-шаттығын, тілек-мақсаттарын білдіреді.
Лирикалық шығарманы талдау схемасы
а) Шығарманың тақырыбы мен негізгі идеясы
б) Мәтінде автордың ойы мен сезімі қалай дамиды (өлең қалай басталып, немен аяқталады, автор неге дәл осындай шығарманы таңдады деп ойлайсың)
в) Өлеңнің көркем бейнелер жүйесі (бұл образдардың адам өмірімен, оның сезімімен байланысы).
Поэтикалық тілдің негізгі белгілері:
а) Жолдар мен фигуралар(салыстыру, эпитет, метафора, метонимия, тұлғалау, таңба, гипербола, инверсия)
ә) Тіл деңгейін талдау
поэтикалық фонетика (ассонанс, аллитерация.)
поэтикалық сөздік(синонимдер, антонимдер, архаизмдер, неологизмдер).
морфология және синтаксис құбылыстарын қолдану.
Сөздік. Түсіндіруді қажет ететін сөздер болса лексикалық мағынаоны сөздіктен іздеңіз. Автор шығармада қандай лексикалық қабаттарды (кәсіби лексика, диалектілік, ауызекі тіл, қысқартылған экспрессивті, кітапша, асқақ т.б.) пайдаланады? Олар қандай рөл атқарады? Қайсысында тақырыптық топтарлексикалық бірліктерді біріктіруге бола ма?
Морфологиялық ерекшеліктері. Автордың сөйлем мүшелерін қолдануында қандай да бір үлгі бар ма? Етістік, зат есім, сын есім немесе басқа сөйлем мүшелері басым бола ма? Сөйлем мүшелерінің формаларының қолданылу ерекшеліктері. Олар мәтінде қандай рөл атқарады?
синтаксистік ерекшеліктері. Сөйлем құрылымына назар аударыңыз. Қайсысы басым: күрделі, қарапайым? Сөйлемдердің эмоциялық сипаты қандай?
Сурет-тәжірибе. Шығарманың басынан аяғына дейін лирикалық қаһарманның сезімі қалай өзгереді? Кескін-тәжірибе динамикасын көрсетуде қандай сөздерді негізгі деп атауға болады?
Достарыңызбен бөлісу: |