1Эндокринді жүиенің жалпы сипаттамасы мен жіктелуі

1Эндокринді жүиенің жалпы сипаттамасы мен жіктелуі
Эндокринді бездерде – латынша glandula endokrinae ағзалардың гумаральдық реттелуінде маңызды рөл атқарады. Оның шығарышу түтігі жоқ - олар секрецияланған өнімді ағзаның ішкі ортасына, яғни қан, лимфа сұйықтытарына жіберетіндіктен болып табылады. Сонымен қатар, салмағы көп емес,мысалы 25-50 мг –қалқанша маңы бездері, 50-қалқанша безі болады.
Эндокринді бездер гормондар мен биологиялық белсенді заттарды түзеді. Ал аралас бездер ішке де сыртқа да бөледі, яғни сыртқа сөл, ішке гормон бөледі. Дамуына қарай бұл бездер үш топқа ажыратылады:сыртқы секрециялық без,ішкі секрециялық без және аралас без
1.Бранхиогендік топ - қалқанша без, қалқанша жанындағы бездер,айырша без;
2.Ішек түтігінің энтодермалды бездері (ұйқы безігің аралшықтары);
3.Мезодермалық бездер (бүйрекүсті безінің интерреналды жүйесі және жыныс бездері)
4.Неврогендік топ - гипофиз,томпақ дене
5.Адреналды топ - бүйрекүсті безі, параганглилер.


2.Қалқанша без қалқанша без маңының анатомиясы
Қалқанша без – латынша glandula thyroidea деп аталады, Голотопиясы: мойында кеңірдектің алды мен көмейдің бүйір беттерінде орналасады. - Голотопиясы: бездер қалқанша бездің оң жақ және сол жақ үлестерінің артқы жағында без капсуласы мен мойын ішілік шаңдырдың висцералды табақшасы арасында орналасқан.
Қызметі: организмдегі фосфор мен кальций алмасуын реттейді.
Скелетопиясы: жалпы без IV-VI мойын омыртқаларының деңгейінде кескінделеді. Синтопиясы - алдынан тіласты сүйегінен төмен жатқан бұлшықеттермен жатады.(m.sternohyoidei, m.sternothyroidei, m. omohyioidei); Медиалды үлестерге қалқанша шеміршекпен және 5-6 шы жартылай сақиналы трахея жатады. Артынан үлестері n. laryngeus recurrens орналасқан кеңірдекпен өңеш арасындағы жүлгені жаба отырып өңешке дейін жетеді; латералды жағынан үлестерді мойынның нерв шоғыры ( a.corotis communis, v. Jugularis interna, n. vagus) жанайды. Құрылысы: сыртқы, дәнекер тінді-фиброзды қабық (капсула), ол кеңірдек пен көмеймен бітіскен. Бездің ішіне капсуладан дәнекер тінді қалқалар-шарбақшалар тармақталады, олар түйіншелерден құралған үлесшелерге бөледі. Түйіншелердің қабырғасы ішінен текше пішінді эпителиалді түйіншелік жасушалармен көмкерілген, ал түйіншелердің ішінде қою сұйықтық-коллоид орналаскан. Коллоидтың кұрамында қалқанша безды гормоны бар. Қалқанша бездің безшелік түйіншектік эпителийінің қызметі йодты жинау қабілеті болып табылады. Қалқанша без тінінде қан плазмасының құрамына қарағанда, йодтың концентрациясы 300 есе көп. Қалқанша без организмегі зат алмасуды жоғарылатады және азот, жылу алмасу; нәруыз, май , көмірсу синтезі және организмнен судың бөлінуін тездетеді. Сонымен қоса бұл без организмдегі кальций мен фосфор концентрациясын азайтады.