Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар

дәріс

Әсер ету дәрежесіне байланысты кәсіпкерлік тәуекелдің мынадай түрлері бар:

* өндірістік;

* коммерциялық;

* қаржылық;

* кредиттік;

* пайыздық.

Өндірістік тәуекел өнімдерді, тауарлар мен қызметтерді өндірумен,

өндірістік қызметтің кез келген түрін жүзеге асырумен байланысты.

Коммерциялық тәуекел тауарлар мен қызметтерді сату, кәсіпкер өндірген немесе сатып алған процесстерде туындайды.

Қаржылық тәуекелдер - бұл көбінесе кәсіпорынның банктермен және басқа қаржы институттарымен қарым-қатынасы саласында пайда болатын алыпсатарлық тәуекелдер.

Валюталық тәуекелдер мыналарға байланысты: валюталық шығындар қаупі, сыртқы экономикалық, кредиттік және басқа валюталық операцияларды жүргізу кезінде бір шетел валютасының екіншісіне қатысты бағамының өзгеруін білдіреді.

Инвестициялық тәуекелдерге жоғалған пайда тәуекелі, кірістіліктің төмендеу тәуекелі және тікелей қаржылық шығындар тәуекелі кіреді.

Кредиттік тәуекел - қарыз алушының несие берушіге негізгі борышты және пайыздарды төлемеу қаупін қамтиды.

Биржалық тәуекелдер биржалық мәмілелерден болатын шығындар қаупін білдіреді. Осы тәуекелдерге коммерциялық мәмілелер бойынша төлемеу тәуекелі, брокерлік фирмаға комиссиялық сыйақы және т. б. төлемеу тәуекелдері жатады.

Селективті тәуекелдер - бұл капиталды инвестициялау түрін дұрыс таңдамау қаупі, инвестициялық портфельді қалыптастыру кезінде инвестициялау үшін бағалы қағаздарды сатып алу.

Банкроттық тәуекел - кәсіпкердің өз капиталын толық жоғалту қаупін

және оның алынған міндеттемелері бойынша есеп айырысу қабілетсіздігін білдіреді.

2. Тәуекелдерді басқару және оларды бағалау әдістері.

Тәуекелдерді басқару белгілі бір түрдің пайда болуын болдырмауды,

құнын айқындау, алдын алу іс - шараларын жүргізу,

шығындарды болдырмау немесе азайтуды білдіреді. Тәуекелді басқару жүйесінің маңызды сәті - бұл нақты ықтималдық пен тәуекел бағасын дұрыс бағалау, нәтижесінде кәсіпорын өз қызметін жүзеге асыру процесінде оған ұшырайды.

Тәуекел бағасы деп кәсіпорын үшін нақты шығындар, олардың азайту және өтеу шығындары деп түсіну керек.

Кәсіпкерлік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі әдістері:

талдау, болжау, жоспарлау және есепке алу. Тәуекелді талдау кезінде көбінесе негізгі кезеңдердің көрсеткіштері, мақсаттардан ауытқулары және олардың себептері зерттеледі. Тәуекелді жедел талдау, дер кезінде әрекет етуге, шаруашылық қызметті жүзеге асыруда туындаған қиындықтардың тәуекел құнын төмендету мүмкіндігін береді. Алайда жедел талдау нәтижелері, алдын-алу шараларын әзірлеуді қамтамасыз ете алмайды, өйткені оларда алдын-ала шағылысу қасиеті болмайды. Бұл тек жоспарды әзірлеу барысында жүргізілетін перспективалы талдау аясында мүмкін.

Кәсіпкерлік тәуекелді сандық бағалау үшін екі

әдістер тобы қолданылады. Бірінші топ алдын-ала тұжырымдарға,

теориялық ережелер мен нәтижелерге қойылатын талаптарға,

логикалық ойлау негізінде белгілі бір шешімдерге негізделген. Әдістердің екінші тобы эмпирикалық тұжырымдарға негізделген, бұл жерде күтілетін тәуекелді анықтау кезінде модельдеу мен экстраполяцияны өткен тәжиребеге сәйкес қолдану

3.Тәуекелді азайту жолдары

Тәуекелдерді басқару жүйесінің маңызды элементі олардың төмендеуі бойынша іс-шараларды әзірлеу болып табылады.

Компанияның тәуекелдерін төмендету бойынша іс-шаралар келесідей бөлінеді:

Нормативтік әдіс-бұл белгілі бір стандарттарды, лимиттерді белгілеу,

белгілі бір әрекеттерді орындауға шектеулер, атап айтқанда:

өнім шығарудың шекті көлемі, өнімді кредитке тиеп жөнелтудің шекті көлемі (тұтынушылардың қаржылық жағдайын ескере отырып), қарыз қаражатын тартуға арналған лимиттер, белгілі бір қызмет саласына инвестициялар көлеміне арналған лимиттер (нақты құрылымдық бөлімшелер, жауапкершілік деңгейлері және т. б. бойынша) және т. б.

Сақтандыру (резервтік) қорларын құру, атап айтқанда:

шикізат, материалдар және дайын өнім қорларының резервтік қорларын, кәсіпорынның, төлеуге арналған резервтік қордың есеп шотындағы ақшалай қаражаттың резервтік қалдығын

облигациялар бойынша пайыздар және артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер және т.б қамтиды.

Компания шығарған пайыздық тәуекелді сақтандыру үшін

және пайыздық мөлшерлеменің төмендеуінен болатын шығындар мүмкіндігімен байланысты облигацияларды мерзімінен бұрын өтеу, (өзгермелі) купон және т. б қолданылады.

Хеджирлеу шикізат, материалдар, дайын өнім бағасының өзгеруіне,

өнім, валюта бағамының ауытқуы және т.б факторлармен байланысты болады.

Әртараптандыру – кәсіпорынның технологиялық әр текті қызмет салаларын кеңейту қызметтерімен байланысты. Әртараптандыру- тәуекелдік пен кәсіпорындардың банкроттығы жөніндегі ықтималдылықты төмендетудің маңызды факторы болып табылады, бірақ бұл өндірістің икемділігі мен үлкен шығындарды талап етеді.

Кәсіпкерлік, оның анықтамасына сәйкес, облигациялар бойынша проценттерді төлеу үшін резервтік қордың және артықшылықты акциялар бойынша дивидендтердің және т. б. есеп айырысу шотындағы ақшалай қаражат тәуекелерінсіз мүмкін емес.

Компания шығарған кезде пайда болатын және пайыздық мөлшерлеменің төмендеуінен болатын шығындар мүмкіндігімен байланысты пайыздық тәуекелді сақтандыру үшін, облигацияларды мерзімінен бұрын өтеу, (өзгермелі) купон және т. б. қолданылады.

Хеджирлеу шикізат, материалдар, дайын өнім бағасының өзгеруіне, өнім, валюта бағамының ауытқуы және т. б.факторларға байланысты.

Әртараптандыру - технологиялық әр текті қызмет салаларын кеңейту саласындағы кәсіпорын. Әртараптандыру-тәуекел мен ықтималдылықты төмендетудің маңызды факторы

кәсіпорындардың банкроттығы, бірақ бұл өндірістің икемділігі мен үлкен шығындарды талап етеді.

Кәсіпкерлік, оның анықтамасы бойынша, тәуекелсіз мүмкін емес. Сондықтан тәуекелдерді басқаруды үйрену маңызды, яғни оларды талдау, жоспарлау және бағалау.