2 ҚҰЛАҚтандыру
«ҒАЛИЯ» ШӘКІРТТЕРІНЩ «ИГІЛІК» ҚАУЫМЫ
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
alash kosemsozi 10 tom
Бауыржан Омарұлының кітабына рецензия
|
«ҒАЛИЯ» ШӘКІРТТЕРІНЩ «ИГІЛІК» ҚАУЫМЫ Кәдімгі Николайдың қылышынан қан тамып тұрған кезде «Ғалиядағы» қазақ шәкірттері өз араларындағы мұқтаж, кем-кетіктерін естеріне алып, стипендия есебінде басы бүтін беруге күші келмегенмен тарыққан уақытта уақытша қажетін өтеп жіберу үшін араларынан жасырын «Игілік» атты бір қауым ашқан еді (10-11 жылдарда басталса керек). Бұл қауым сол уақыт өздерінің қолынан келгенше орынды қызметтерінен тартынбай, бірсыпыра кітаптар да бастырып таратыпты («Бала тұлпар», «Тумч», шайыр Ғ.Қарашевтың һәм өздері тізген бір қазақша әліппе). Ол кезде «Игілікті» қанша ұлғайтайын десе де бірінші — хүкіметтен, екінші, Уфа қаласы қазақ қонысынан шалғайырақ болғандықтан һәм ол уақыт «Ғалияда» оқушы қазақ шәкірттері аз болу себепті ұлғайтуға қолайлы болмаған. Осылайша әуре-сарсаң болып, тастайын десе ойлаған мақсаттары желге кеткендей, тастамайын десе істің реті келіңкіремей дал болып тұрған кезде «Қазақ» газетасы дүниеге келді. Сонан соң бұлар «біздің ойлағанымыз бәрі бір адал ниет қой, берген қолұшы жәрдеміміз болар» деп қолындағы «Игіліктің» бар сомасын «Қазақ» газетасына жәрдемге береді. Онан кейін бір-екі жыл тоқтап тұрады. 1915 жылы 2 апрельде «Ғалиядағы» қазақ шәкірттері өздерінің ең соңғы «амандасу» жиылыстарында өзара ақылдасып, бұрынғы «Игілікті» қайтадан бастауға қаулы қылысып, жазғытұры шәкірттердің бірсыпырасы тарап кеткен кезде мұнда қалған бірсыпыра бас шәкірттер алды 10 сом, арты 3-5 сом жарна салысып, сол арада 60-70 сомдай ақша жинап, бұл ақшаны орталарынан Нұғман Манаевті бастық сайлап, соның қолына береді. Келер жылы шәкірттер әбден жиналған соң көптің қаулысы бойынша Манаевтің бастауыш мектептің екінші бөліміне арналып жазылған «Иман ислам» атты кітабын «Игіліктің» сомасымен, жетпегенін шәкірттерден қарыз алып, мұнда да хүкіметтен қаймыққаннан «Ғалиядағы» қазақ шәкірттері атынан бастырып таратылды. 1905-1917 жылдар «Игілік» қауымы өзінің көздеген нысаналарына жетуге талпынса да дүниенің орасан күйіп кетуінен іске кірісе алмады. Себебі қолда бар сома аз болғандықтан оралымға келмеді. Келер жылы бір қалыпқа түсер, биыл асықпайық деген ретпен 18 жылға аяқ басып еді. Биыл онан да сорақы болды. Соның үшін осы күнгі «Ғалиядағы» қазақ шәкірттері бұ қалыппен, жалғыз «Ғалия» шәкірттерімен тұрғанда күшінің артпайтындығын байқап, «Игілік» қауымын зорайтуға қам қылып, қауым атынан квитанциялар бастырып, агенттер сайлауға, «Игіліктің» жасырынып жатпай, дүниеге шығуына қаулы қылысты. Қазір «Игілік» қолында 600 сомдай сомасы бар (бұл ақшадан былтыр 4-5 шәкірт қарыз алса да, әлі тапсырған жоқ. Биыл да мұндағы тарыққандарға беріліп тұр). 126 «Игілік» қазақ жұртына мұғалімдердің аса қажет екендігін ойына алып, әлінен келгенше мұғалімдер әзірлеуге тырысады (биыл да өзара қазақ шәкірттері болып, ішіміздегі тәжірибелірегіміз бұрын бала оқыту жайына ысылмағандарымызға жұма сайын шамамыз келгенше үйретіп, мұғалімдікке әзірледік). Бұнымыз ең болмаса, бастауыш мектептің программасымен болса да танысып шықсын дегендік. «Игіліктің» көздеген нысаналары мынау: 1) «Ғалиядағы» мұқтаж қазақ шәкірттеріне бас-көз болып, тарыққандарына көмек ету; 2) «Ғалияға» келген қазақ шәкірттеріне бастауыш мектептің программасы бойынша оқылатын пәндердің оқыту ретін көрсететін мұғалімдік курс ашу; 3) «Ғалиядағы» қазақ шәкірттерінің орысшасына көз салып, жалпы көп тілесе орысша оқытуды күшейту; Шәкірттердің өздері жазған, яки басқалар жазып, «Игілікке» сыйлаған кітаптарды жарамды көрсе, бастыру; 4) Бұрынғы ескі сөздердің ел арасына көбірек таралуына себепші болып, ақындардың, билердің сөздерін жинастырып, уақытында бастырып тұру. «Игілік» атынан Fабдалрахман Мұстафаұлы жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|