27 билет
1. Үйде орындалатын эксперименттік есептер
Физика – эксперименттік ғылым, ал тәжірибе – физикалық зерттеулердің негізгі түрі. Ұлы ғалым М.В.Ломоносов табиғат туралы ғылымдарда эксперименттің маңызы жөнінде былай деген: «Мен тек қиялдан ғана туған мың пікірден гөрі бір тәжірибені жоғары қоямын». Физика пәнінің мұғалімдерінің алға қойған басты мақсаты – оқушы бойындағы эксперименттік дағдыны қалыптастыруға баулу, оқушыны физикалық құбылысты көре білуге, мектептегі оқушының алған білімін өмірде шеше білуге бағыт-бағдар беру. Ол үшін физика пәнінен алған білімдерін өмірде, тұрмыста қолдана білуге баулу керек.
Эксперименттік есептерді сабақ кезінде ұйымдастырудың жолдары мынадай:
- жаңа сабақты бекіту кезінде оқушылар есепті мұғаліммен бірлесе отырып шығарады.
- өтілген материалды қалай меңгергенін тексеру кезінде. Мұнда оқушы тақтаға шақырылып, эксперименттік есепті шығарады. Қажетті құрал-жабдықтарды өзі таңдайды.
- үйге берілетін эксперименттік есептер.
Кейбір эксперименттік тапсырмаларға мысалдар келтірейін.
1. Медициналық шприцтің, балалардың сүт ішетін бөтелкесінің, градусниктің бөлік құнын және өлшеу шегін анықта.
2. Сыйымдылығы белгілі ыдысқа шай құйып, температурасын термометрмен өлше. Үстіне қайнаған су құйып, тағы да температурасын өлше. Шайдың алған және қайнаған судың берген жылу мөлшерлерін есепте және салыстыр.
3. Ыдысқа мұз кесектерін сал, сыртқы термометрдің көрсетуін пайдаланып судың еруін бақыла. Минут сайын термометрдің көрсетуін жазып ал, графигін сыз.
4. Шырша гирляндасындағы шамның қосылу түрін анықтап қарап, әр шамның кернеуін есепте. Шамдардың қосылу схемасын сызып көрсет.
5. Сызғыштың көмегімен механикалық сағаттың минуттық тілі мен сағаттық тілінің ұштарының жылдамдығын тап.
2. Мектеп зертханасында орындалатын эксперименттік есептер.
Мектепте жасалатын физикалық эксперимент негізгі екі түрге бөлінеді: демонстрациялық (ол көбінесе мұғалім орындайтын және сыныптағы барлық оқушылар бір мезгілде қабылдануына арналған) және лабораториялық (мұны оқушылар орындайды). Эксперименттің бұл екі түрі бірін-бірі толықтырады. Кейбір жағдайларда оқушылардың лабораториялық жұмыстарын қойған жөн. Ал басқа бір жағдайларда демонстрациялық экспериментті пайдаланған жақсы.
Демонстрациялық тәжірибелерді мұғалімнің сөзімен ұштастыру-физикалық ұғымдардың ойдағыдай қалыптасуына маңызды шарттардың бірі 7-8 сыныптарға арналған физика программасында әрбір тақырыпқа демонстрациялық тәжірибелердің міндетті минимумы көрсетілген.
3. Қатандығы 20 кН/м көтергіш кранмен жүкті 2 м/с2 үдеумен көтерілгенде трос 12 см – ге созылады. Жүк массасы. (g=10м/ с2)
28 билет
Экперименттік есептердің түрлері және шығарылу жолдары
Эксперименттік есептер сандық және сапалық болып бөлінеді.
Сапалық есептер – шешіміне есептеу талап етілмейтін тапсырмалар оқушылар оқылған физикалық заңдылықтарды пайдаланып, оны есепте сөз болып отырған құбылысты талдауға қолданады.
Сандық есептер. Есептердің бұл түрі математикалық есептеуді қажет етеді. Дұрыс іріктеп алынған жағдайда мұндай есептер оқушылардың бойында ұтымды білімнің қалыптасуына ықпалын тигізеді. Мұндай есептер мұғалімдер қолданып жүрген барлық есептер жинқтарында анағұрлым толық түрде берілген.
Эксперименттік есептерді шығару жолдары
Эксперименттік есептердің басқа түрлерінде есепті шешу және баяндау қажет болады. Егер есепті шешу үшін қажетті шамалар тәжірибе нәтижесінде алынса, онда экспериментті қою және өлшеулер жүргізу маңызды.
Есеп түріндегі эксперименттік тапсырмаларды шешу және жазу келесі элементтерден тұрады: есептің қойылуы, шарттарды талдау, өлшеулер жүргізу, есептеулер, тәжірибеде тексеру.
Демонстрациялық – эксперименттік есептер
Демонстрациялық эксперимент арқылы мұғалім құбылыстар мен олардың арасындағы байланыстарды зерттеу кезінде оқушылардың ойларын басқарады. Бұдан физика мұғалімі үшін бұзылмайтын ереже шығады: демонстрация оның сөзімен, берілген материалмен органикалық түрде байланысты болуы керек — бұл физикалық ұғымдардың сәтті қалыптасуының маңызды шарттарының бірі. Демонстрациялар оқушыларды сыртқы әлем құбылыстарында физика бойынша білім көзін, олардың диалектикалық-материалистік дүниетанымын қалыптастыру үшін баға жетпес маңызы бар тәжірибені іздеуге үйретеді.
Демонстрациялық тәжірибелер сабақтың органикалық бөлігі болып табылады. Олар түсіндірудің бастапқы элементі болуы мүмкін (оқушылардың назарын жұмылдыру, құру
тақырыпты түсіндіру), мұғалімнің әңгімесін, әңгімесін, түсіндірмесін және дәрісін суреттеу және сүйемелдеу.
Демонстрациялық тәжірибелер эксперименттік есептер шығару үшін де қолданылады және (әлдеқайда сирек болса да) — оқушылармен сұхбаттасу және өткендерін қайталау кезінде.
Демонстрациялық экспериментті оқушылардың өмірлік бақылауларынан алынған мысалдармен алмастыру мүмкін емес. Біріншіден, бұл бақылаулар әртүрлі оқушыларда бірдей емес, сондықтан олар жаңа білімді қалыптастыруға негіз бола алмайды. Екіншіден,
олар жеке оқушыларда дұрыс болмауы мүмкін. Үшіншіден, бұл идеялар белгілі бір жаңа материалды түсіну және дұрыс қабылдау үшін әрдайым жеткіліксіз. Төртіншіден, бұл немесе басқа құбылыс немесе табиғатта немесе техникада байқалатын процесс басқа жанама әсерлермен күрделі байланыста жүреді. Демонстрациялық тәжірибелер бұл құбылыстарды жанама факторлардың минималды санымен қайталайды. Осының арқасында оқушылар зерттелетін құбылыстардың немесе заңдылықтардың ерекшеліктерін тікелей байқауға, олардың маңызды белгілерін анықтауға және т. б..
Достарыңызбен бөлісу: |