2тоқсан Қысқа мерзімді жоспар Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары : Ж. Ханділлә
жүктеу/скачать 388,78 Kb.
|
1. Жарықшақты типті. 2.Жарықшақты қат қабатты типті жер асты сулары. 3.Қат қабатты жер асты сулары типі Жер асты суларының жарықшақты типі тау-қатпарлы Тянь-Шань, Жетісу Аалатуы, Сарыарқаның ұсақ шоқылары, Орал-Мұғалжар тауларында тараған. Жарықшақтың қат-қабатты типі Маңғстау, Мұғалжар, Сарыарқа тауларында қалыптасқан. Қат-қабатты жер асты сулар типі негізінен Қазақстанның Батыс, Оңтүстік, Солтүстік-Шығыс аудандарында тараған, Шу-Сарысу, Қопа-Іле, Балқаш-Алакөл ойыстарындағы өзен аңғарларында шоғырланған. Грунт (еспе) суы 3-30 м тереңдікте орналасқан. 2. «Артезиан» сөзінің төркіні Францияның Артуа провинциясында 1126 ж шыңырау құдық қазылып, су алынуына байланысты аталған. Бұл – су өткзбейтін қабаттар арасындағы кездесетін қысымы күшті жер асты суы, Мойынқұмда 300-500
А.1) Су құмның, қиыршық тастардың, малта тастардың қабаттарынан тез өтеді, осы жыныстардан тұратын қабаттарды су өткізгіш қабат деп атайды. 2) Су өткізбейтін қабаттар саздан, граниттен, құм тастан, сазды тақтатастан тұрады. Өйткені жер қыртысының жоғарғы бөлігінің құрылысы қабат-қабат болғандықтан, қабаттар су өткізбейтін, су өткізетін жыныстардан түзілетіндіктен, жер асты суы қабат-қабат болып жатады. Ылғал су өткізбейтін қабатқа жеткеде үстіңгі су өткізгіш қабатта су жиналады. 3) Таудағы жауған қардың жыл бойы ерімей, жинақтала беретін биіктігін белгілейтін шартты сызық.
1. Жер асты суларының түрлері 2. Жер асты суларының маңызы. Артезиан алаптары 3. Минералды сулар. 1) Су өткізгіш қабат деп нені атайды? 2) Су өткізбейтін қабат қандай тау жыныстарынан тұрады? 3) Қар сызығы деген не? Жер асты суы – жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының аралығындағы су. Ол шөгінді және борпылдақ тау жыныстары бөлшектерінің арасын, ұсақ кеуектерін, магмалық және метаморфтық жыныстардың жарықтары мен жіктерін, гипс, доломит, әктас жыныстарындағы карст қуыстарын толтырып жатады. Жер асты суы қалыптасу жағдайына, тереңдігіне, арын күшінің мөлшеріне қарай қалқым су, грунт және артезиан сулары болып 3 топқа бөлінеді. Қалқыма су – кішігірім ойпаттарда, құм-шағылдар арасында жауын-шашын немесе тасыған өзен, көл суларының топыраққа сіңуінен уақытша пайда болған, Жер бетіне ең жақын жатқан арынсыз жер асты суы. Оның қорына, химиялық құрамы мен температурасына ауа райының өзгерістері үлкен әсер етеді. Сондықтан су қорын құрайтын негізгі көз жойылғанда, бұл су құрғап қалады. Жауын-шашын мол жылдары, өзен қатты тасығанда, қыста қар қалың жауғанда қайтадан пайда болады. Грунт суы – табиғи қоры қалқыма суға қарағанда тұрақты, Жер бетіне жақын кеуекті, жарықты, карсты сулы қабаттардағы арынсыз жер асты суы. Мұндай суды ерте заманнан бері құдық қазып, кеңінен пайдаланғандықтан «құдық суы» деп те атайды. Жер асты суының кен орны – жауын-шашынның, өзен суларының Жерге сіңуінен пайда болатын жер асты суларының шоғырланған орны. Судың сапасына, химиялық құрамына, температурасына қарай тұщы, ашқылтым,термальді, шипалы (минералды), өндірістік қазба байлықты су кен орны болып бөлінеді. Ал қалыптасу жағдайларына қарай өзен арналарының грунт сулары, тау жыныстарының жарықшаларының, карст қуыстарының грунт сулары, артезиан алаптарындағы арынды сулар, тектоникалық жарықтардағы сулар, тау етегіндегі ысырынды конус сулары, құм массивтерінің грунт сулары, т.б. болып бөлінеді. Ең ірі жер асты суының кен орындары таулы аудандарға жанаса орналасқан қиыршыққұм, шағылқұм, малтатастардан құралған ысырынды моллас кешендерінде, өзен арналарының аллювиальдік шөгінділерінде, ірі артезиан алаптарында кездеседі. Жер бетіне таяу (10 – 30 м) жатқан жер асты суының кен орындары өзен арналарындағы аллювиальдік шөгінділерде орналасқан. Термальді су кен орындары, негізінен, тереңде жатқан артезиан сулы қабаттарда, кейбір таулы аудандардың тектоникалық жарықтарында таралған. Температурасы 100°С-тан асатын тұщы термальді су кен орындары Жаркент (Алматы облысы) артезиан алабында 4000 – 4500 м тереңдіктен табылған. Бұл бүкіл Жер шарындағы тұщы сулардың ең тереңге сіңген деңгейі. Басқа жерлерде мұндай тұщы сулар 2000 м тереңдіктен аспайды. Қазақстанда 623 жер асты суының кен орындары зерттеліп, қоры анықталған. Жер асты суының кен орындары елді мекендерді, қалаларды, ірі өндіріс орындарын, санаторий, профилакторийлерді ауыз сумен, емдік қасиеті бар минералды сулармен қамтамасыз етуге пайдаланылуда. жүктеу/скачать 388,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
