22. Алаш үкіметінің қызметін талдап, бағалаңыз Бірінші жартыжылдықтағы қазақ зиялыларының жан түршігерлік жеке трагедиялармен байланысты іс-әрекеттері өзінің концептуалдық деңгейімен ғана емес, өз алдына бірегей құбылыс, азаматтық-адамгершілік деңгейімен де заманауи. Алайда, революциядағы жеңіліс пен азамат соғысы оқиғаның бағытын басқа бағытқа бұрды. Соған қарамастан, Алаш қозғалысы мен Алаш Орданың практикалық қызметінің нәтижесінде Қазақ автономиясы қазақ мемлекеттілігін қалпына келтіру жолындағы күрестің негізгі кезеңдерінің бірі ретінде қарастырылуы керек. Алаш Орда қалдырған аса бай мұра біздің заманымызда өзектілігін жойып қана қоймайды, тіпті егемен Қазақстанның болашақтағы даму болашағына да ие. Бұл – ұлттық мемлекеттілік, құқықтық, демократиялық зайырлы мемлекет құру, парламенттік басқару, ұлтаралық келісім идеялары. Қазіргі көптеген демократиялық партиялар мен саяси ұйымдардың өздерін Алаш партиясының мұрагерлері санауы кездейсоқ емес.
23. Қоқан автономиясы үкіметінің қызметін талдап, бағалаңыз Қоқан (Түркістан) автономиясында жүзеге асқан М.Шоқайдың біртұтас Түркістан идеясы, сондай-ақ Т.Рысқұловтың Түркі (Тұран) республикасы туралы жобасы Кеңес үкіметінен жеңіліске ұшырағанымен, Алаш автономиясы дегенмен өлке халықтарының азаттық қозғалысының қуатты, әсерлі символына, тәуелсіздік үшін күрес символына айналды. Бүгінгі таңда олардың саяси ойдың, ұлттық және түркілік өзіндік сананың дамуына өлшеусіз үлес қосқан идеялары жаһандық сын-қатерлер мен қауіп-қатерлерге қарсы қазіргі түркі халықтарының халықаралық қауымдастығына тірек бола алады.
24. Кеңестік ұлт саясатының Қазақстан мемлекеттілігінің қалыптасуына ықпалын кеңейту Кеңестік ұлт саясатын жүзеге асыру барысында қазақстандық қоғамда ұлтаралық толеранттылық пен сенімді сақтаудың екі негізгі шарты қалыптасты. Қазақтар үшін ең бастысы республиканың аумақтық шекарасын және өз этникалық ұлтының мемлекет құрушы мәртебесін сақтау болды. Бұл жағдайда қазақтар орыс тілі мен мәдениетінің кеңінен қолданылуын ықыласпен қабылдады. Орыс қазақтары үшін олардың азаматтық адалдығының негізі орыс тілі мен мәдениетін сақтау және дамыту болды. Заманауи қазақ ұлтын қалыптастыру барысында мұндай ортақ пікірдің болуын ескеру қажет. Қазіргі қазақ қоғамындағы толеранттылық пен этносаралық сенім негізінен ұлттық саясаттың бұрынғы кеңестік кезеңінде қалыптасты. 1990 жылдардың басындағы ұлттық саясаттың негіздерін қайта қарау. қазақ қоғамының этникалық белгілері бойынша бөлінуіне және миллиондаған адамдардың республикадан тыс жерлерге кетуіне ықпал етті. Тек 1990 жылдардың ортасынан бастап. мемлекеттік құрылыс пен аз ұлттарды қорғаудың азаматтық принципі тағы да жарияланды. Сонымен бірге, кеңестік ұлт саясатының тарихы одақтас билік тарапынан қоғамдық өмірдегі этноұлттық факторлардың әдейі күшеюінің мысалын береді. Қазіргі демократиялық елдердің тәжірибесі көрсеткендей, этникалық басымдықтарды жалпы азаматтық басымдықтардың пайдасына қабылдамау этникалық топтардың әлеуметтік сенімі мен ынтымағын сақтаудың кілті болып табылады.