19. Халықтардың Қазақстанға депортациялануының себептері мен салдары Орталық Ресейден шалғай орналасқандықтан және халқының аздығынан Қазақстан лагерьлер үшін тамаша орынға айналды. Ал 1930-1952 жылдар аралығында Кеңес үкіметі миллиондаған адамдарды күштеп қоныстандырды. Халықтарды депортациялаудың басты себебі мемлекеттің тоталитарлық жүйесі болды. Бұл қуғын-сүргіндер ел өмірінің ажырамас бөлігі болды. 1920 жылдардан бастап бұл саясат Кеңес мемлекетінің ұлт саясатының құрамдас бөлігі болды. Депортацияның салдары: халықтар өмір сүру жағдайларына байланысты физикалық жойылуға ұшырайды; материалдық және рухани мәдениетті, ұлттық дәстүрлерді, мерекелерді, қолөнер мен халық өнерін жоғалту; ұлттық тілдің қарым-қатынас құралы ретіндегі рөлін жоғалту; ұлттық-мемлекеттік қатынаста – мемлекеттіліктен, ұлттық аумақтан, азаматтық құқықтардан айыру.
20. «Ақтар» қозғалысы жағына шыққан «Алаш» партиясы неліктен Кеңес өкіметімен байланыс орнатқанын түсіндіріңіз. Алашорда саясаты қиын жағдайда құрылды. Автономия екі оттың – Кеңес үкіметі мен ақ қозғалыстың арасында болды. 1918 жылы маусымда Кеңес өкіметі құлағаннан кейін Алаш жұрты Алаш автономиясы аумағындағы Кеңес өкіметінің барлық актілерін жарамсыз деп тану туралы шешім қабылдады. 2-Бүкілқазақ съезінің халық милициясын құру туралы шешімдерін орындай отырып, Ә.Бөкейханов оның қатарына алу туралы жарлыққа қол қойды. Әрбір болыс оған толық жабдықталған 30 адам жіберуге тиіс болды. Алайда, жалпы күйреу жағдайында жарлықты жүзеге асыру қиын болды. Қызылдардың әскери басымдығы көзге түсе бастағанда қазақ халқының аса қиын жағдайда тұрғанын түсінген алаш жұрты Кеңес өкіметін мойындауға келісім берді. Сонымен қатар, 1919 жылы 4 қарашада Республиканың Революциялық әскери кеңесі Алаш қайраткерлеріне рақымшылық жасау туралы қаулы жариялады. 1919 жылы 21 желтоқсанда Алашорда облыстық кеңестері Кеңес өкіметі жағына өту туралы ресми шешімдер қабылдады.
21. ХХ ғасыр басындағы ұлттық интеллигенцияның ағартушылық қызметінің маңызы. Солтүстік Қазақстанда Кеңес өкіметі құрылуының қиын да күрделі жылдарында М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, С.Сәдуақасов, Қ.Кемеңгеров өз халқына адал қызмет етті. Олардың қоғамдық-саяси көзқарастары қоғам алдында тұрған міндеттермен, яғни қазақ тілінің рөлін күшейту арқылы білім деңгейін көтерумен айқындалды. Азамат соғысының аяқталуы, жаңа экономикалық саясатқа көшуі революцияға дейінгі интеллигенцияның өз мамандығы бойынша жұмыс істеуге қайта оралуына ықпал етті. Жемісті ағартушылық қызметі олардың тарихи миссиясын орындауға ықпал етті: халықтың ұлттық өзіндік сана-сезімін көтеру, білім беру арқылы оларды әлемдік экономика мен мәдениет құндылықтарымен таныстыру. ХХ ғасырдың 20-жылдарында қазақ тілінде оқулық құрастыру жұмыстарына М.Жұмабаев, Қ.Кемеңгеров, С.Сейфуллин тікелей қатысты; олар қазақ халқының ұлттық тәуелсіздігі идеясын ең алдымен білім беру саласында дамыту және ұлт болашағын осылайша қалыптастыру керек деп есептеді. Азамат соғысы аяқталғаннан кейінгі ұлттық интеллигенцияның белсенді саяси қызметі Кеңес мемлекетінің тоталитарлық режиміне рухани қарсылық ұшағына айналды. Қазақ зиялылары Кеңес үкіметінің қолдауымен жүргізіліп жатқан отарлау саясатына, қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық өмір салтын зорлық-зомбылықпен қайта құруға наразылық білдірді, халық мәдениеті мен дәстүрін өзін-өзі сақтау идеяларын жүзеге асыруға тырысты. адамдар, ағарту арқылы прогреске ұмтылу.
