4-5 I. Бастауыш сынып математикасын оқытудың педагогикалық– психологиялық ерекшеліктері

Мұнда : Бір санын қосу (арттыру) және азайту (кеміту) тәсілдері; кесінділер сызу ; қосу кестесін құру ; кестелік қосу және азайту , қосындыны және қалдықты табуға есептер шығару; есептерді шығару тәсілдерін және мәтіндерін салыстыру ; «сонша», «артық» , «кем» , ұғымымен байланысты мәтіндерді салыстыру,, есептер шығыру ; «Қанша артық ?» , «Қанша кем ?» ұғымымен байланысты есептер , яғни айырмалық салыстыру , кері есептер құру ; өзара кері есептер (артық , кем , қанша артық? қанша кем?) . Санды өрнек және әріпті өрнек , олардың ұқсастығын және айырмашылығын анықтау ; 9 санын қосу және азайту тәсілдері; 10 санын азайту , әріп бар қосынды және оның мәнін табу ; сұрағы жоқ тапсырма мен есепті салыстыру және т.б. мәселелерді оқытып - үйрету барысында пайдаланылатын дидактикалық ойындар қарастырылады . Олардың қатарына: «Жыл он екі ай», «Математикалық домино» , «Ақсуйек» , « Құлпынай жинау» , «Лото», «Сацырауқұлақтар», «Доп қагу» , «Шырша безендіру», «Үндемес» , «Хан талапай» , «Орамал тастамаң» , «He өзгерді?», «Плюс па , әлде минус па?» , «Жазуды толықтыр» , «Жауабы бірдей мысалдарды man» , «Мысалды ойлап man» , «Бір тусті дөңгелек нешеу?» , «Поезд щрастыр» , «Санды ойлап man» , «Баспалдақ» , «Математикальщ эстафета» , т.б. ойындар бар .

Мұғалім тақтаға мынадай мысал жазады :

5+1+1

екі вагон бір - біреуден ажыратылады . Оқушылар

5-1-1

Осыған ұқсас 3 және 4 сандарды қосу және азайтудың тәсілдерін көрсетуге болады . Мысалы , тақта алдына 6 ер баланы шақырады , олар 6 вагоннан поезд құрастырады . Оларға 3 вагон біреулеп қыз , бала , қыз тіркеседі . Бұл тәсіл тақтаға жазылып , оқушылар айтып шығады . 6+3=9 6+1+1+1

Бүдан соң поезд құрастыру үшін басқашалап көрсетуге болады , яғни 6 вагонға бірінші екі вагонды құрастырып , немесе тіркестіріп, содан соң тағы да 1 вагонды тіркестіруге болады . Бұл жағдайды да тақтаға жазып , оқушыларға түсіндіруге де болады . 6+3=9 6+2+1

Осыған ұқсас қосу мен азайтудың басқа жағдайларын құрастыруға болады.

Мұғалім балаларға берілген плакаттарқағы сандарға 1-ді қосып және 1-ді алу керектігін түсіндіреді . Мұғалім үндемей сандарды көрсетеді.

жазылған мысалды ауызша шығарып беруі тиіс . Мәселен , мынадай мысалдар жазылуы мүмкін .

4+2, 3+7, 5+1+1, 8-2, 6-1, 2+1+1, 10-1-2, 9-2

Егер оқушы мысалды дұрыс шығарса , онда ол өзінің жақсы көретін жемісін алып, орнына барып отырады .

Оқушы : допты ала салып 4+3 деп мұғалімге кейін қайтарады . Мұғалім : - Тағы қандай алуға болады ? Оқушылар : 5+2, 6+1 т.с.с. деп жауап береді.

Дидактикалық мақсаты . Берілген мысалдар дұрыс және тез шығартуға машықтандыру.

Ойын мазмұны . Ақ қағаздан жасалған карточкаларға мыслдар жазылып .

7+2=, 8+1= , 8-3= , 10-4= , 7-5= , 5+5= ,

6-3= , 2+1+3= , 9-2= , 4+2= , 10-2-1= .

жазуды көрінбейтіндеп етіліп , еденге төңкеріліп қойылады .

Бұлардың әрқайсысы бір - бір «Ор» деп саналады . Балалар «Ордан» соншалықты еппен секіріп отыруы тиіс . Мұғалім бұл ойынды жарыс түрінде өткізеді . Алдымен балалар екі қатарға тұрғызылып , әр қатардан бір - бірден екі бала шақырылады . Олар бірінші «Ордағы» мысалды алып , сыныпқа дауыстап оқып беріп , жауабын айтқан соң , ол оқушы ордан секіріп өтті деп есептеледі . Ойынды келесі оқушы әрі қарай жалғастырады . Қай қатар оқушылары мысалдарды тез шығарып , «ордан» өтіп кетсе, сол қатар жеңген болып есептеледі. Ойын көбейту , бөлу таблицасын меңгертуге де пайдаланылады.

«Самалет қозгалысының багытын анықтау» .

Дидактикалық мақсаты . Оқушыларды жауабы бойынша мысалдар құрастыруға үйрету . Санақ бойынша сандар қатарын есте сақтау және самалет қозғалысының бағытын анықтау .

Оқыту құралдары . Самалеттің суреті және жауабы ғана жазылған бірнеше мысалдар.

Ойын мазмуны . Мұғалім оқушыларға былай дейді: «Үшқыш командир сендерге арнап мынадай тапсырма ойлап тапты. Ол бір қаладан екінші қалаға самолеттің үшуын жоспарлай отырып, әрбір бөлімшенің маршрутын нөмірмен белгілеп отырды Самолет қаланың үстщде кіші саннан үлкен санға қатарымен ұшуы керек . Әрбір қаланың нөмірі мысалдарды бөлшектеу арқылы жазылған да тек қана жауабы бар . Қаланың нөмірін анықтау үшін осы жауап арқылы мысалдар құрастыру керек . Содан соң самолеттің қалай қозғалғанын кішкентай сызықтар арқылы көрсету керек . Ол үшін бормен қаланың үстіне шеңбер жасап №1 деп көрсетіп , әрі қарай үту арқылы №1,3,т.с.с. деп шеңбер жасап отыру керек .

Мұғалім үшқыш - командир қызметін , ал оқушылар үшқыш -курсанттар қызметін атқарады . Ойын тапсырмаға сәйкес этап бойынша орындалады .

1. 
   Балалар қалаларға нөмір қойып шығып , яғни жауап бойыеша
   мысалдар құрастырады . Осындай мақсатпен әрбір оқушы карточка
   арқылы құрастырған мысалдарын полотнолы қалтаға салып
   отырады.
   
2. 
   Оқушылар кіші санын үлкен санға қарай әрбір қаланың
   нөмірін атайды .
   
3. 
   Оқушылар кезегімен кішкентай сызықтар арқылы самалеттің
   қозғалу бағытын тақтады көрсетіп отырады .
   
4. 
   Тізбек бойынша самолеттің үшқышы қай бағытта қозғалғаньін
   балалар айтып шығады.
   

Кім асықты көп жинады ?

Бұл тақырыпқа байланысты негізінен , мына сияқты мәселелер қарастырылады . Әріпті өрнектің мәнін табу ; шарты бірдей , сұрағы әртүрлі есептерді салыстыру ; шарты мен сұрағы арасындағы сәйкестік болмайтын мәтіндермен жұмыс ; берілген сұрақты шартқа сәйкестендіру ; теңдеу және оны шепіу ; қарапайым теңдеулер құру және оларды шешу тәсілдері ; 1-ге арттыру 1-ге кеміту ; бір таңбалы натурал сандар қатары ; он , ондық , ондықтармен санау ; бір ондықты қосу және азайту ; ондықтар қатары ; ондықтар - екі таңбалы сандар ; дециметр , ұзындықты өлшеу және салыстыру ; ондықтарды қосу және азайту; геометриялық фигураларды құрастыру және бөліктерге бөлу ; көпбұрыштарды еркін өлшеммен сызу ; көпбұрыштардың қабырғаларын өлшеу ; берілген екі санда пайдаланып , бірнеше тапсырма және есептер тұжырымдау ; теңдік және теңсіздіктер құру ; сурет бойынша есептер құру және шығару ; өрнектер құру ; мәндерін табу.

20 11 6 10

Мысалы,

өрнектерін құрып , шешуді келесі балаға тапсырады . Ойын осы сандарға байланысты барлық мысалдарды шығарып болғанша жалғаса береді . Осылайша әр команда оқушылары бір – бірімен байланысты төмендегідей мысалдарды құрады .

10+5=15 10+9=19 10+7=17

5+10=15 9+10=19 7+10=17

15=10+5 19=10+9 17=10+7

15=5+10 19=9+10 17=7+10

15-10=5 19-10=9 17-7=10

15-5=10 19-9=10 17-10=7

Тізбек құрудан бұрын орындаған команда жеңіске жетеді.

«Мақсатқа жету».

Дидактикалық мақсаты . Балаларды түрлі мамандық иелерімен таныстыра отырып , 20 көлеміндегі сандарды есептеуге машықтандыру.

Оқыту құралдары . Сырт жағына мысалдар жазылған түрлі заттар.

Ойын мазмұны . Күні бұрын түрлі мамандықты бейнелейтін карточкалардың сыртына өтілген тақырыптарға лайықты есептер жазылады . Ұшқыш болғысы келген оқушы самалет суретін алады да , сыртындағы мысалды шығарады .

Мысалдар жазылады . Кез келген фигураның аты аталғанда оқушылар сол фигураның бетін жабады .

Оқу - тәрбие мәселесін тиімді шешуде әрбір сыныпта орындалатын жұмыстың мақсатын , түрі мен әдіс - тәсілдерін кеңінен ойланып, түрлендіруіміз шарт .

Сыныптан тыс жұмыстың тиімді әрі оқушыны қызықтыратын бір түрі - математикалық жарыс. Математикалық жарыс баланың ой-өрісін дамытып, өткен бағдарламаларын материалдарды естерінде берік сақтауына, белгілі бір тақырып бойынша ойларын тез тұжырымдап, жинақтап айтуына, дұрыс сөйлеуге машықтандырудың тигізер әсері көп .

Оны ұйымдастыру барысында сұрақтары алдын-ала іріктеліп орындалатын жұмыстар көрсетіліп, жоспарланады . Жарыс жүргізуде балалар 2 командаға бөлінеді . Біздің сыныбымызда «Жүлдыз» , «Жалын» аталатын екі команда бар .

2004 -2005 оқу жылы аяғында «Біз нені үйрендік?» тарауы бойынша сыныбымызда «Кім жүйрік?» атты математикалық жарыс өткіздік . Осы өткізілген кейбір жарыстардың құрылысы мен өтілуіне , балалардың ойынға қатысуына тоқталайын .

Викторинаның сұрақтар мысалдарды шығаруды, санауды,сандарды оқуды және жазуды салыстыруды, қосуды жәнеазайтуды есептерді шығаруды қаншалықты иеңгергендіктерін,яғни оқушылардың ойланымпаздығын, байқампаздығын арттыру мақсатында өткізіледі.