2. Әңгіме қүрастыру.
Оқулықта әр түрлі тақырыпта әңгіме құрастыруға арналған тапсырмалар көптеп берілген. Бұл жұмысты орындау үшін ең алдымен оқушыға нақты тақырып беріледі, оқушы сол тақырыпқа жоспар құрады. Жоспардағы тақырыпшалардың мазмұнын ашатындай көркем сөздер, яғни тірек сөздер қоса беріледі (нақты шығармалардан алынады).
Мысалы, тақырып: «Менің ауылым».
Жоспар:
I. Ауылымның кешкі көрінісі.
Тірек сөздер: қас қарайды, қоңырсыған сүт, кайнатқан қаймақ иісі, қой келді, сиырлар сүйкеніп.
II. Ауылымның адамдары.
Тірек сөздер: қарапайым, ақжарқын, тыным таппай еңбек етеді, туған жердің түлектері.
III. Әркімге өз мекені ыстық.
Тірек сөздер:
а) Адам баласы ешқашан кіндік қаны тамған жерін ұмытпайды.
ә) Отан, Отан
Бәрінен биік екен,
Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем.
Тірек сөздерді пайдалана отырып, құрастырылған оқушы әңгімесі:
Менің ауылым
Қас қарайды. Өрістен малдар қайтты, Маң-маң басып қойлар келді. Арбага сүйкеніп сиырлар тұр. Ауыл адамдары қарбалас үстінде. Мұрныңа қоңырсыган сүт, қайнатқан қаймақ иісі келеді.
Менің ауылымда ақжарқын, қарапайым адамдар тұрады. Олар туған жерді гулдендіру үшін тыным таппай еңбек етеді.
Мен туган жерімнің адамдарында, тауында, даласында жақсы көремін.
Ақын М. Мақатаев айтқандай,
«Отан, Отан
Бәрінен биік екен,
Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем».
Әңгіменің сәтті шығуы үшін тірек сөздермен қатар көрнекілік те пайдаланылғаны дұрыс. Оқушының әңгімесі жазбаша орындалуы да мүмкін. Мұндай кезде жоспардың әрбір тақырыпшасын азат жолдан бастау керектігі ескертіледі.
Жалпы, азат жол мәтіннің фразадан тыс күрделі тұлға бірлігі ретінде қарастырылады. Мәтінді азат жолдарға мүшелеу субъективті сипатқа ие, өйткені азат жол мәтін авторының алдына қойып отырған прагматикалық мақсатымен тікелей байланысты.
Азат жолдар - мәтін авторының көлемдік-прагматикалык мүшелеуінен туындайтын мағыналық, логикалық тұлға бірлігі. Бұл, әрине, мұғалімге қажетті мағлұмат, ал бастауыш сынып оқушысы үшін азат жолдар жаңа бір ойдың басталуымен түсіндіріледі.
Достарыңызбен бөлісу: |