Тақырып 1. Психология пәні, міндеті және зерттеу әдістері.
Психика жоғары дәрежеде ұйымдасқан материяның нақты формасының қызметін, әрекет тәсілін бейнелейді, адам психологиясы жаңғырту арқылы пайда болады. Ресейлік атақты психолог Б.Г.Ананьев адам танымының жүйесін төрт негізгі ұғымға бөліп қарастырған: индивид, іс-әрекет субъектісі, тұлға және жеке даралық.Ғылымдар пәндердің негізгі құрылымына байланысты үшке бөлінеді: жаратылыстану, гуманитарлық, техникалық. Адам - әлеуметтік тірі организм, оның барлық психикалық құбылысы қоғамдық ортада қалыптасады, сондықтан психология гуманитарлық пәндерге жатады. «Психология» ұғымы ғылыми және тұрмыстық мағынаға ие. Сонымен, психология негізінен грек сөзінен аударғанда «жан туралы ғылым», ал «психология» термині қолданысқа алғаш рет XVI ғ. енді. Алғашқыда ол ерекше ғылым ретінде «жанды» немесе психикалық болмысты әрбір адам өзін бақылау нәтижесінде анықтап отыруға қолданса, кейіннен XVII-XIX ғ.ғ. психология – бұл психика және психикалық құбылыстар туралы ғылым болды. XIXғ-дың аяғы XX ғ-дың басында атақты психолог Г.Эббингауз психология тарихына қысқаша ж/е нақты анықтама берген. Ол психология ғылымының зерттеу пәні бойынша психикалық құбылыстардың тарихи даму процестерін қарастырды. Осы көзқарас бойынша психология тарихын шартты түрде төрт кезеңге бөлуге болады: Бірінші кезеңде – психология жан туралы ғылым, екінші кезеңде-сана туралы ғылым, үшінші кезеңде-мінез-құлық туралы ғылым, төртінші кезеңде-психика туралы ғылым болып қалыптасады. Психологияның басқа ғылымдар сияқты өз әдістері бар. Ғылыми ззертеулердің әдістері – практикалық ұсыныстарды шығару ж/е ғылыми теория құру үшін керекті мәліметтер алынатын тәсілдер мен құралдар.
Кез келген дербес ғылымның өзіне ғана тән әдістері бар екенін атау керек. Ондай әдістер психологияда да бар. Олардың барлығы екі негізгі топқа бөлінеді: субъективті ж/е объективті. Бақылау әдісі психологиядағы есуі ж/е бір қарағанда өте қарапайым әдіс секілді. Бақылау – ол барлық адамдардың пайдаланатын әдісі. Сауалнама – зерттелетіндерден сұрақ-жауап қою арқылы ақпарат алуға негізделген. Ауызша сауал, әдетте зерттелушінің реакциясы мен мінез-құлқына бақылау жасау үшін қолданылады. Жазбаша сауал, аз уақыттың ішінде көптеген адам санын қамти алады. Еркін сауал – жазбаша ж/е ауызша сауалнаманың бір түрі, мұнда қойылатын сұрақтар алдын ала белгілі болмайды. Сауалнама-тест. Тапсырма-тест. Бүгінде тестер – психологиялық зерттеуде кеңінен пайдаланылатын әдіс.
|
2
|
