Постсинапстық потенциал түрлері, олардың иондық механизмдері, қасиеттері

Постсинаптикалық потенциал (ПСП) - бұл пресинаптикалық нейроннан келіп түскен сигналға жауап ретінде постсинаптикалық мембрананың әлеуетінің уақытша өзгеруі. Түрлері:

• 
  Қоздыратын постсинаптикалық потенциал - постсинаптикалық мембрананың деполяризациясын қамтамасыз етеді (ҚПСП)
  
• 
  Тежегіш постсинаптикалық мембрана- постсинаптикалық мембрананың гиперполяризациясын қамтамасыз етеді (ТПСП).
  

Жекелеген ПСП әдетте амплитуда бойынша үлкен емес және постсинаптикалық жасушада әсер ету потенциалын тудырмайды, алайда әсер ету әлеуетіне қарағанда олар градуальды және жиынтықталуы мүмкін. Жинақталудың 2 түрі бар:

• 
  уақытша-бір арна бойынша келген сигналдарды біріктіру (жаңа импульс түскенде алдыңғы импульстің сөнуіне дейін)
  
• 
  кеңістіктік-көршілес синапстардың ҚПСП салу
  
• 
  https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%81%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB
  

Постсинапстық деполяризациядан кейін болатын реполяризациясы кезінде мембранадан Na+ ионының сыртқа шығуымен бірге оның К+ ионына өтімділігі күшейеді. Бұдан соң калий-натрий тартқышы МП-ды қалпына келтіреді. Ацетилхолиннің артық бөлінуі оны ыдрататын холинэстераза ферментімен реттеледі. АХ + ХЭ = холин мен сірке қышқылына ыдырайды. Салыстырмалы тыныштық жағдайда түйіспе белгілі бір биоэлектрлік белсенділікте болады. Мұндай белсенділік түйіспенің әр уақытта жүйкелік импульсті өткізуге дайындығын күшейтеді.

Адам мен жэоғары сатыдағы жануарлар ОНЖ-дегі синапстық аппараттың көпшілігі химиялық жолмен әрекет ететін синапстарға жатады. Олардың синапстық саңылауы кең 10-20 нм, сондықтан әрекет потенциалының алдыңғы шептік мембранадан артқы шептік мембранаға өтуіне кедергі көп болады. Мұндай синапста тітіркеніс медиатор көмегімен беріледі. Тітіркеніс аксон бойымен пресинапстық мембранаға жеткенде өріссіздену процесі жүріп, көпіршгіктердегі медиатор экзоцитоз нәтижесінде синапстық саңылауға бөлінеді. Медиатор бөліну үшін аксон ұшында кальций  иондары болуы керек. Бөлінген медиатор артқы шептік мембрананың рецепторлық белоктарымен байланысып оның натрий иондарына өтімділігін арттырады. Натрий иондарының синапс саңылауынан артқы шептік мембрана арқылы өтуі нәтижесінде өріссіздену процесі жүріп, қоздырушы постсинапстық потенциал туындайды да, тітіркеніс атқарушы құрылымға беріледі. Бұл процесті қамтамасыз ететін медиаторлар ацетилхолин, норадренолин, глутамин және аспарагин қышқылдары, глицин, гамма-аминді май қышқылы т.б.

Орталық синапстардың нерв ет синапстарынан ерекшелігі, олардың көпшілігі тежеуші синапсқа жатады. Демек оларда бөлінген медиаторлар гиперполяризация процесін жүргізіп, тежеуші постсинапстық потенциал тудырады, өздері жанасқан нерв талшықтарының белсенділігін басады.