Қ65 д м г ш м л а у ш й л р р іж т щ І > — ііч іг п Ж. Қоңыратбаева тіл білімі

формас
материалдық
мазмұны болып табылады.
В. 
Гумбольдтгың тілдің ішкі жэне сыртқы формалары 
жөнінде айтқан идеясы көптеген лингвистикалық және эдебиетгану 
мектептерінің қолдауына ие болды.
Тілдің сытрқы формасы - тілдің материясы, оның сөйлеу
- тіл құрылымьн 
рухын жеткізуші.
формас
Типологиялы қ зе|#гтеу
салыстырмалы
сипаттарды
қалыптасты
зерттеуде туыст
сшічдмдті іуыстық жақындыгы жоқ тілдер деректері де салы-
стырылады. Екіншіден, салыстырмалы-тарихи эдістегідей тілдік
жүйедегі жеке элементтер емес, жүйе қүрылымы салыстырылады.
Үшіншіден, мүнда тілдік түлғалардың материалдық туыстығын ашу
көзделмейді, салғастырылып отырған тілдердің ортақ белгілерін, 
типтік сипаттарын а
белгілеріне қарай жіктеу көзделеді.
Типологиялық зерттеудің алға қоятын мақсаты - барлық 
тілдерге немесе тілдердің көпшілігіне оргақ универсал, типтік 
белгшерді ашу. Типологиялық зертгеу - қызметі мен мэні жағынан 
тілдердің барлығына немесе көпшілігіне ортақ, жалпылық сипа- 
ты бар нысандарды салыстырады. Типология тілдер жүйесіндегі 
жалпылық мэні бар нысандарды өзара салыстыра қарау арқылы
арасындағы
зерттеуді үсынған ғалым - Ф.
Шлегель. Ол 1809 жылы шыққан «Үнділердің тілі мен даналығы» 
атты еңбегінде сөз түлғасын түрлендіреті
флекти
•үлғалық қүбыл
Бүл толық болмайды. Ф. Шлегельдің туысы А. Шлегель 1818 жылы 
бүл жіктеуге үшінші бір аморфты тіл дегенді қосады. Бүл жіктеулер
84

де толық болмайды. Олардың зерттеулерін толықтырган ғалым - В.
Гумбольдт болды.
Сонымен, В. Гумбольдт тілдерді типологиялық белгілеріне
қарай жіктеу мәселесімен де айналысты. Мұны іске асыру
үшін ол салыстырмалы тіл білімін зерггеуге өзгеше мэн берді.
Оның түсіндіруінше, салыстырмалы тіл білімінің сипаты — тіл
семьяларындағы тілдердің туыстық тегін ашумен шұғылданатын
салыстырмалы-тарихи тіл білімінен де, тілдердің бэріне ортақ
белгілерді іздеумен шұғылданатын типологиялық тігі білімінен де
басқаша. Тілдің негізгі мэнін тек салыстырмалы тіл білімі ғана
ашып бере алады деді. Ол санскрит, қытай, Америка үндістері,
т.б. көптеген тілдердің материалдарын зерттеп, салыстырмалы тіл

жүктеу/скачать 17,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: