9 тақырып. «Этнос және ұлт әлеуметтануы. Халық, урбанизация және қоғамдық қозғалыстар» Этноәлеуметтану және оның басты ұғымдары. «Этнос» «халық», «ұлт», «этникалық қауымдастық»
Ұлт - сөзінің өз мағыналары өте көп, сондықтан ұлтшылдық деген сөздің бірнеше бағыттары бар
жүктеу/скачать 45,51 Kb.
|
9 дәріс контенты
| Ұлт - сөзінің өз мағыналары өте көп, сондықтан ұлтшылдық деген сөздің бірнеше бағыттары бар. Кейбір мемлекеттерде азаматтық тек қана бір этникалық, мәдени, діни, немесе өздерін жеке куәландыратын топқа қана жататын ұғым. Алайда, мемлекет көпұлттық саясатты енгізсе ұлттық азшылықтар өздерінің ұлттық жеке қасиеттерін еркін түрде білдіре алады. Тарихи даму тұрғысынан, ұлттық бірегейлік қабылдануы ықпалды топтардың, олардың белгіленген әлеуметтік тапсырыс және олардың мүшелерінің сол әлеуметтік тапсырыстың тәжірибесі арасындағы сәйкессіздіктен, қалыптасқан дәстүрлі ұғымдарымен қанағаттандырылмағанның нәтижесінде болған, өз жағынан бұл жәйт ұлтшылдар шешуге тырысатын аномия жағдайға келтірді. Аномия нәтижесінде қоғам немесе қоғамдар біріккен бірлестікті құру үшін өздерінің жеке ұғымдарын жаңадан талдайды да оның ішінде жарамды элементтерін қалдырады, ал жарамсыз элементтерін жасады. Бұл даму ішкі құрылымдық мәселелерінің нәтижесінде немесе бар топтың немесе топтардың басқа қоғамдастықтарға қарай нараз болуынан, әсіресе оларды шетелдік державалар басқаратын болса немесе басқарады деп ойласа, пайда болды.
1983 жылы бұл анықтаманы Э. Геллнер ұсынды және ол әлі күнге дейін қолданыста. Көрсетілген "бірліктер" ұлттық мемлекет пен ұлтқа сәйкес келеді. Бұл идеалға жетудің екі негізгі жолы бар. Біріншіден, мемлекет халқын азаматтарға айналдыру. Азаматтық ұлтшылдықтың бұл түрінде азаматтық ұлтпен сәйкес келеді, ал, азаматтар жиынтығы ұлтпен сәйкес келеді. Осылайша, мемлекет ұлттық мемлекетке айналады. Екіншіден, этникалық ұлтшылдық шеңберінде белсенді топ діні, тілі, салт- дәстүрі, әдет-ғұрпымен анықталатын этникалық шығу тегіне негізделген ұлттық қозғалыстар құруы мүмкін. Ұлтты құрушылардың айтуынша, ұлтты қандай да бір этнос құрамына кіретіндер (кіреді деп саналатындар) құрайды. Егер халықтың осы бөлігі бұл көзқараспен келіссе, ол ұлтқа айналады. Ұлттық ту, ұлттық әнұран және басқа ұлттық рәміздер ұлттық қоғамдастықтың өте маңызды бейнелері деп саналады. Этносоциология ілімінде аккультурация деген термин жиі қолданылып, оны мәдениет, дәстүрлер мен наным-сенім алмасуы деп атайды. Сөз жоқ, кеңес елінде шынайы мәдениет алмасу, өзара жағымды ықпалдастықтың болғанын айтуымыз керек. Бірақ мәдениеттер қарым-қатынастарында бір мәдениеттің үстемдігі оның күш-қуатымен басқаларды бағындыруға, сіңіруге тырысқаны да ақиқат. Осылай мәдениеттер байланысы ассимиляцияға ұласып,басқа этностар өміріне қауіп төндірді. Ұлттың таза өзегін, арқауын, құндылықтары мен стереотиптерін, дәстүрлі мәдениетін сақтаған халық басқа, бөтенге сіңіп кетуге қарсы тұрады. Бұл бүгін америкалануға да, батыстануға да, басқа кері әсерлерге де табиғи қарсылық. Бұл ұлттың заңды қарсылығы, оның этностық өзегін, тілін, сана-сезімін сақтау қабілеттігінен туындайтын қарекет. Бүгін еліміздегі «Мәдени мұра» бағдарламасының мәні - ескілікті, көнені аңсау емес, ұлттың бай рухани мұраның иесін екенін ең алдымен ұлттың өзіне таныту. Екінші жағынан, бұл - жаһандану заманының тасқынынан, сырттай қысымынан қорғану. Сол қорғанудың бір амалы талай ғасырлар үстемдік жасаған империяның індетінен де арылу. Араб – Израиль қақтығысы – Палестина аумағындағы еврей сионистері мен арабтардың қақтығысы; Таулы Қарабах қақтығысы (этносаяси конфликт) – азербайжандар мен армяндар арасында; Ресей – Шешенстан қақтығысы жүктеу/скачать 45,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|