91. Геккельдің биогенетикалық заңы. Ұрық жапырақшалары. Эктодерма. Мезодерма. Эндодерма
Алельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері. Доминантты эпистаз. Рецессивті эпистаз. Супрессор. "Бомбей феномені"
жүктеу/скачать 218,5 Kb.
|
91. Геккельді биогенетикалы за ы. ры жапыра шалары. Эктодерм
| 116. Алельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері. Доминантты эпистаз. Рецессивті эпистаз. Супрессор. "Бомбей феномені".
Аллельді емес гендер әрекеттесуінің үш түрі болады:комплегентарлық,эпистаз және полимерия. Комплементарлық–бұл генотипке доминантты аллельді емес гендердің бірігіп жаңа белгіні қалыптастыратын құбылыс. Бұл гендердің өзара әрекеттесіп толықтырылуы. Мысалы, адамдардағы интерферон синтезі әртүрлі хромосомаларда орналасқан екі комплементарлы доминантты геннің бақылауында болады. Комплементарлық (немесе гендердің өзара әрекеттесуі) бір геннің әрекеті екінші геннің әсерімен толықтырылған кезде көрінеді, яғни. белгінің қалыптасуы үшін генотипте екі аллельді емес геннің болуын талап етеді. Мысал ретінде - көру мен естудің қалыптасуы: қалыпты естудің дамуы аллельді емес D және E доминантты екі генге байланысты, олардың біреуі (D) ұлудың дамуын анықтайды, ал екіншісі (Е) есту нервінің дамуын негіздейді. DDEE., DdEe, DDEE генотипі бар адамдардың есту қабілеті қалыпты. Саңыраулардың генотиптері бар: D dee, ddee, ddEE, ddEe. Эпистаз– бұл аллелді емес гендердің өзара әрекеттесуі, яғни бір аллелді емес ген екінші геннің әсерін басып тастайды. Тежеуді доминантты гендер де рецессивті гендер де туғызуы мүмкін (А> В, а> В, В> А, В> А), осыған байланысты доминантты және рецессивті эпистазды ажыратады.Басатын ген ингибитор немесе супрессор деп аталады. Ген-ингибиторлар негізінен нақты белгінің дамуын детерминацияламайды, тек басқа геннің әсерін ғана басады. Егер ген-супрессор рецессивті болса, онда криптомерия (грек. Хриштад– құпия, жасырын) түзіледі. Адамда бұған мысал ретінде «Бомбей феноменін» келтіруге болады. Бұл жағдайда сирек рецессивті аллель гомозиготалы жағдайда B генінің (АВО қан жүйесінің В (III) тобын анықтайтын) белсенділігін басады. Полимерия - бұл бір белгіні бірнеше аллель анықтаған кездегі құбылыс. Олардың әрекеті осы гендердің әсерін жинақтау болып табылады. Көптеген формалары бар ретінде, жекелеген гендер қатарында полигенді белгілеряғни, хромосоманың әртүрлі бөлігінде, тіпті кейде хромосоманың әртүрлі жұбында орналасқан көптеген гендер басқаратын белгілер. Адамда осы түрге қатысты мысалдардың арасындағы, белгілерге бойды, ақыл-ес қабілетін,дене бітімін, сондай-ақ шашы мен терісінің түсін жатқызуға болады. Полимерия мысалы ретінде, адамның тері түсінің тұқым қуалауы жатады. Бұл белгі меланин пигментінің өндірілуіне жауапты төрт генмен анықталады. Эпистаз дегеніміз бір аллельді емес геннін екінші бір аллельді емес генді бастырмалауы. Ол доминантгы және рецессивті болып екіге бөлінеді. Доминантты эпистазга мысал ретінде асқабак жемісінің түкым қуалауын келтіруге болады. Аскабак жемісінің сары түсті болуы доминантгы (В) аллеліне ал, жасыл түсті болуы рецессивті (в) аллеліне байланысты. Егер аскабак генотипінде баска бір доминантты (А) аллелі кездесетін болса екінші аллельдін кайсысы болмасьш (ВВ, Вв, вв т.с.с.) жемістін түсі ақ болып келеді, себебі А аллелі В аллеліне (сары жэне жасыл түс) эпистаздык осер етеді. Тагы бір мысал — тауыктардын доминантты С гені пигментгщ синтезделуін кадагаласа, рецессивті с гені пигмент синтеэделуін болдырмайды, ал екінші бір аллельді емес геннік J доминантты аллелі С генінін супрессоры болып оны бастырмалайды. Егер тауыктардын генотипі С — I —, ccl — болып келсе олардын түсі ак, ал С-іі болса түрлі түсті боялған болады. жүктеу/скачать 218,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|