Емдеу-диагностикалық үдерісте зертханалық зерттеулердің нәтижелерін тиімді пайдаланудың технологиялық операциясы

Клиницист өз жұмысының әдіснамалық негіздері туралы түсінікке ие болуы керек, яғни өзі мен айналасындағыларға оның іс-әрекеттері ғылыми-негізделген болып табылатындығын нақты түсінуі және дәлелдеуі тиіс, ал ол үшін талдау нәтижелерін тиімді пайдаланудың барлық әдістемелік тәсілдерін меңгеру қажет.

Зертханалық талдаулардың басым санының нәтижелері үшін үлкен диагностикалық мүмкіндіктер беретін сандық өрнек алуға болатынын ескере отырып, клиницист оларды тиімді пайдалана білуі тиіс. Талдау нәтижесінің бір ғана сандық көрінісі диагноз қою үшін де, дұрыс емдеуді негіздеу, емдеудің барабар әдісін таңдау немесе аурудың алдын алу, емдеу мақсаттарына қол жеткізуді объективті растау, болжауды анықтау, емдеуді тоқтату туралы шешім қабылдау үшін де пайдаланылуы мүмкін.

Қазіргі уақытта зертханалық зерттеулердің нәтижелері диагнозды дұрыс қоюға үлкен әсер етеді, ал бірқатар аурулар (А, В, С, Е, ЖИТС вирусты гепатиттері) зертханалық деректерсіз мүлдем диагностикаланбайды. Мысалы, миокард инфарктінің дұрыс диагнозы: 1) клиникалық көрініс; 2) ЭКГ-ға өзгерістер; 3) қандағы ферменттер (КК, ЛДГ және олардың изоферменттері) мен тропонин деңгейінің жоғарылауы негізінде белгіленуі мүмкін. Келтірілген критерийлердің біреуінің болмауы пациентте миокард инфаркты диагнозының жеткіліксіз негізділігін куәландырады және тиісінше дұрыс ем тағайындауға әкелуі мүмкін. Бұл ретте пациенттің қанындағы т тропонин концентрациясының ұлғаюы миокард инфарктісінің пайдасына үлкен ықтималдықпен куәландырылатын болады, бұл клиницистке тромболитикалық ем жүргізуді негіздеуге мүмкіндік береді, ал ауырсыну ұстамасынан кейін 14 сағаттан соң Т тропонин концентрациясының қатынасы 1-ден жоғары 32 сағат сайын табысты емдеудің сенімді өлшемі болып табылады.

Соңғы жылдары медициналық араласудан туындаған аурулар санының өсуі байқалады — ятрогенді аурулар. Сондықтан емдеу тактикасын таңдау әр түрлі емдік әдістердің тиімділігін бағалауды ғана емес, сондай-ақ пациент үшін олардың қауіпсіздігін бағалауды да талап етеді. Бірқатар дәрілік препараттар жанама әсер етуі мүмкін. Мысалы, тиазидті диуретиктер жиі науқастарда қан сарысуындағы калий деңгейінің төмендеуін, ал спиронолактон мен триамтерен — оның жоғарылауын тудырады. Калий деңгейін дер кезінде зерттеу және емдеуді өзгерту немесе препараттарды жою жанама әсерлерді болдырмауға мүмкіндік береді. Егер дәрілік препараттың қандағы терапиялық және уытты концентрациясы бір-біріне жақын болса, онда оны тағайындағанда жағымсыз әсерлердің жоғары ықтималдығы бар. Дозаны түзету немесе оларды жою үшін қандағы препараттар деңгейін өлшеу теріс салдарлардан құтылуға мүмкіндік береді.

Емделуші үшін барынша пайда табу үшін клиницист емдеуді жүйелі түрде бақылау, түзету немесе тіпті өзгерту керек. Зертханалық зерттеулердің нәтижелері дәрігерге объективті ақпаратты және оның жұмысының осы бағытында шешім қабылдау үшін ұсынылады. Егер емдеу процесінде талдау нәтижелері патологиялық жаққа үлкен жылжу үрдісі болса, бұл емдеу тактикасын дұрыс емес Таңдауды немесе дұрыс емес диагнозды білдіреді.

Осылайша, зертханалық талдаулардың нәтижелері емдеу мақсаттарына қол жеткізудің объективті критерийлері болып табылады, оларға қол жеткізуге жеке жақындауға, пациенттің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, ал бірқатар жағдайларда диагнозды қайта қарауға, емдеуді өзгертуге немесе тоқтатуға айғақтар болып табылады.

Ауру тарихының қосымша беттері бойынша емдеу мақсаттарына қол жеткізу нәтижелерін (соның ішінде зертханалық талдау нәтижелерін) талдау медициналық мекемеде пациенттерге медициналық көмек көрсету сапасын бағалауға мүмкіндік береді.

Зертханалық талдаулар мәліметтерінің негізінде аурудың болжамын анықтауға болады (аурудың болашақ ағысын болжау). Болжам туралы айтатын болсақ, клиницист бірнеше аспектіні білдіреді: біріншіден, аурудың әдеттегі ағынын білу керек; екіншіден, нақты жағдайға болжам жасау керек. Клиникалық болжамдау ережелері пациенттің сипаттамаларының жиынтығы негізінде аурудың пайда болу (тәуекел) және аяқталу ықтималдығын (болжам) бағалауға мүмкіндік береді, бұл ретте зертханалық деректерге маңызды рөл тиесілі болуы мүмкін, себебі олардың сандық көрінісі бар. Бұл талдау нәтижелерін пайдаланудың өте маңызды және перспективалық бағыты.

Аурудың алдын алу клиникалық практикада маңызды орын алады. Бастапқы алдын алу аурудың пайда болуының алдын алуға, оның себептерін жоюға бағытталған. Қандағы ферритиннің төмен концентрациясы кезінде темір препараттарын тағайындау, көптеген жұқпалы ауруларға қарсы вакцинациялау немесе қандағы холестериннің жоғары деңгейі кезінде пациентті салауатты өмір салтына үйрету (темекі шегуді тоқтату, диета бойынша ұсыныстар) — осының барлығы алғашқы алдын алу мысалдары. Бастапқы алдын алу бойынша кейбір іс-шаралар оларды негізсіз тағайындағанда пациентке зиян келтіруі мүмкін екенін ескеру қажет, сондықтан клиницистер алдын алу іс-шараларын жүргізу үшін де, олардың тиімділігін бағалау үшін де белгілі бір критерийлерге ие болуы тиіс. Зертханалық талдаулардың деректері клиницистке көптеген практикалық мәселелерді шешуге және оның қызметінің осы бағытында көмектеседі.

Екінші алдын алу шаралары ауруды ерте кезеңдерде анықтауға мүмкіндік береді, ол симптомсыз өтеді және дер кезінде емдеу оның дамуын тоқтатуы мүмкін. Мысал ретінде 40 жастан асқан ерлердің қанда простатикалық антиген (ПСА) деңгейін жыл сайын зерттеу, әйелдерде кольпоцитодиагностика, жасырын қанға нәжісті талдау және т.б. қатерлі ісіктерді скринингілеу үшін.

Үшінші профилактика ауру пайда болғаннан кейін аурудың нашарлауының немесе асқынуының алдын алуға бағытталған әрекеттерге жатады. Мысалы, қант диабетімен ауыратын науқастар үшін үшінші профилактика қандағы глюкоза деңгейін қарапайым бақылау шеңберінен шығады. Бүйрек жеткіліксіздігінің дамуының алдын алу мақсатында ангиотензин бояғыш ферменттің тежегіштерін уақтылы қолдану үшін несептегі альбумин концентрациясын (микроальбуминурия) тұрақты анықтау қажет.

Клиникалық зерттеудің нәтижелерін бағалау мен пайдалануға келтірілген әдістемелік тәсілдер олардың қаншалықты көп қырлы ақпараттарын көрсетеді. Бұл ретте талдау нәтижесінің бір сандық мәні диагнозды негіздеу, пациентті емдеу туралы шешім қабылдау, емдеудің барабар әдісін таңдау, ауру барысын бақылау, емдеуді тоқтату туралы шешім қабылдау, емдеу мақсаттарына қол жеткізу өлшемі ретінде профилактика шараларының тиімділігін бағалау үшін, сараптамалық мәселелерді шешу және пациенттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін пайдаланылуы мүмкін.

Емделуші туралы барлық ақпаратты талдау оны емдеу туралы шешім қабылдау үшін клиницистің соңында өз қызметінің негізгі компонентін — науқасты емдеу мақсатын негіздеуге әкеледі. Дәл осы компонент пациентке көрсетілетін медициналық көмектің мазмұнын шешуші түрде айқындайды және оның тиімділігінің өлшемі болып табылады.

Пациентті емдеу туралы дұрыс шешім қабылдау үшін клиницистің барлық қызметінің негізгі сәті болып табылады, қабылданған шешімнің ғылыми негізділігін дәлелдеу үшін, ол зертханалық талдаулардың нәтижелерін бағалау мен тиімді пайдаланудың барлық қолжетімді әдістемелік тәсілдерін меңгеру қажет. Клиницист зертханалық ақпаратты қаншалықты жақсы қолдана алатынына көп жағдайда пациентке медициналық көмек көрсету сапасы тәуелді. Бұл ақпаратты дұрыс пайдалану көп жағдайда ең дәл және уақтылы алынған нәтижелерді құнсыздануы, ал бірқатар жағдайларда науқасқа зиян келтіруі мүмкін. Клиницистің өз қызметінде "емдеу мақсаты" ұғымын қолдануы және осы зертханалық ақпаратты шебер пайдалануы, клиницисті емдеу әдістерін таңдаудың үлкен бостандығынан босатады және оны нақты клиникалық жағдайға және ғылыми негізделген емдеу әдісін тағайындауға табанды түрде әкеледі.

Талдаулар нәтижелерін клиницистің тиімді пайдалануы көп жағдайда зерттеуге өтінім жасау кезінде әрбір тестіні тағайындау мақсатын саналы түсінумен анықталады.

Аталған міндеттерді шешу үшін клиницистердің зертханалық талдаулардың нәтижелерін пайдалану тиімділігін талдау талдауларды жүргізудің бірыңғай технологиялық процесінің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады және пациентке медициналық көмек көрсету сапасын объективті бағалауға мүмкіндік береді. Зертханалық талдаулар нәтижелерінің клиницистерінің тиімді пайдалануын бағалаудың негізгі критерийі аурудың тарихында немесе амбулаториялық картада зерттеулердің қандай да бір нәтижелері қандай мақсаттар үшін пайдаланылғаны туралы жазбаның болуы болып табылады. Емдеу мақсаты көрсетілген аурулар тарихында жапсырманың болуы және оларды кейінгі талдау аз уақыт шығынымен осындай бағалауды жүргізуге мүмкіндік береді.