Бүйрек үсті бездері-бүйрек үсті аймағында орналасқан бу бездері. Құрылымы мен секретирленетін гормондар бойынша ерекшеленетін ми және қабық қабатынан тұрады.
Қабық қабаты 30 стероидты гормондар — кортикостероидтарды шығарады, олар 3 топқа бөлінеді:
- минералокортикоидтар-альдостерон, дезоксикортикостерон-минералды және су алмасуын реттеуге қатысады;
- глюкокортикоидтар-кортизон, гидрокортизон (кортизол), кортикостерон-көмірсулар алмасуына басым әсер етеді, қабыну реакцияларын тежейді;
- жыныстық гормондар — андрогендер, эстрогендер, прогестерон — жыныстық дамуға және жыныстық функцияларға әсер етеді. Кортикостероидты гормондар бауырда тез бұзылып, бүйрекпен шығарылатын суда еритін түрлерге айналады. Несептегі кортикостероидтер туындысының құрамы бүйрек үсті безінің қабығының белсенділік дәрежесін көрсетеді.
Альдостерон-минералокортикоидтық қатардың негізгі гормоны, су-тұз алмасуын реттейді. Секреция бүйрек гемодинамикасымен байланысты. Радиоиммунологиялық әдіспен анықталады.
Жаңа туған нәрестелерде қан плазмасындағы альдостеронның референттік концентрациясы (нормасы) - 1060-5480 пмоль/л (38-200 нг/дл); 6 айға дейінгі балаларда - 500-4450 пмоль/л (18-160 нг/дл); ересектерде (жатқан жағдайда қан алу кезінде) - 100-400 пмоль/Л (4-15 нг/дл).
Гормон деңгейінің патологиялық өсуі бүйрек үсті безінің ұлғаюында (гиперплазия) орын алады. Бүйрек үсті безінің ісіктері-альдостеромалар-соншалықты аз мөлшерде болады, бұл ультрадыбыстық сканерлеу, компьютерлік томография және бұл жағдайда қандағы гормон деңгейі патологиялық процестің ең объективті көрсеткіші.
Альдостеронның төмен концентрациясы Аддисон ауруы, бүйрек үсті безінің гипофункциясы және басқа да кейбір аурулар кезінде байқалады.
Күрделі жағдайларда альдостерон өніміне әсер ететін тесттер қолданылады.
Альдостеронды тікелей анықтау мүмкін болмаған жағдайда қандағы калий/натрий концентрациясының арақатынасы қолданылуы мүмкін. Бұл коэффициенттің 32-ден жоғары ұлғаюы альдостеронизмнің шынайы белгісі болып табылады.
Кортизол-глюкокортикоидты қатардың негізгі гормоны, көмірсу, ақуыз және май алмасуын реттеуге қатысады. Секреция АКТГ ынталандырылады. Кортизол басқа да глюкокортикоидтар сияқты ақуыздар мен амин қышқылдарынан глюкозаның түзілуін және гликогеннің синтезін күшейтеді, антиденелердің синтезін шектейді, десенсибилизациялайтын әсер көрсете отырып, аллергиялық реакцияларды төмендетеді. Радиоиммунологиялық әдіспен анықталады.
Қандағы қалыпты концентрация:
8.00-200-700 нмоль / л (70-250 нг/мл));
20.00-55-250 нмоль / л (20-90 нг / мл)
Концентрацияның төмендеуі Аддисон ауруы, адреногениталды синдром, сондай-ақ АКТГ препараттарымен функционалдық сынамалармен анықталатын бүйрек үсті безінің созылмалы жеткіліксіздігі кезінде орын алады.
Концентрацияның жоғарылауы Иценко-Кушинг синдромы, аденомасы және бүйрек үсті безінің қатерлі ісігі кезінде байқалады.
Достарыңызбен бөлісу: |