Тұз қышқылының жұмыс ерітіндісін (титрантын) даярлау

Мысалы, 250 мл 0,1 н жуық хлорсутек қышқылының стандартталатын ертіндісін даярлау. Тұз қышқылының эквиваленттік массасы Мэ(НСI) = М/1=36,5 г/моль. Сонда ерітінді дайындауға қажет таза құрғақ хлорсутектің массасы тең болады:

m_НСI = С_н · М_э · V(л) = 0,1 · 36,5 · 0,25 = 0,912 г
Хлорсутек қышқылы (тұз қышқылы) - сұйық ерітінді. 0,912 г хлорсутек тұз қышқылының қандай көлемінде болатынын есептеп шығару керек. Ол үшін қышқыл ерітіндісінің тығыздығын білу керек. Цилиндрге концентрлі қышқылды құйып ареометрмен тығыздықты өлшейді. Анықталғаннан тығыздыққа сәйкес проценттік концентрация анықтамалықтан алынады (Қосымша Д).

Мысалы: ареометрмен анықталған тығыздық р =1,183 г/мл болса, онда қышқылдың проценттік концентрациясы ω(НСI) = 36%. Осыны ескере отырып, 0,912 г хлорлы сутек 36%НСI-дың қандай массасында болатыны есептелінеді:

Таразыда қышқылдың ерітіндісін өлшеу қолайсыз, көлемін өлшеу ыңғайлы, сондықтан ерітіндінің көлемі есептеледі:

36%НСI ерітіндісінің 2,1 мл-ін склянкаға құйып үстіне 250 мл-дей дистилденген су қосу керек. Стандартталатын ерітіндіні өлшеуіш колбада дайындаудың қажеті жоқ. Себебі оның дәл концентрациясы әрі қарай стандартты ерітінді бойынша анықталады (стандартталады).

Бюретканы алдымен кран суымен толтырып бірнеше рет жуғаннан кейін дистилденген сумен шаяды, сонан кейін даярланған хлорсутек қышқылымен шаяды. Осыдан кейін хлорсутек қышқылын бюреткаға толтырып құяды. Бюретканың төменгі жағындағы пипеткадағы ауаны ығыстырғаннан кейін шүмекті алып тастап нольді сәйкестендіреді. Осыдан кейін титрант құйылған бюретка титрлеуге дайын болады.

Титрлеуге арналған 250 мл-лік үш колбаның әрқайсысына пипеткамен 10 мл натрий тетрабораты ертіндісін өлшеп құяды, оған 1-2 тамшы метилоранж қосады, ертінді сары түске боялады. Колбадағы ерітіндге бюреткадан біртіндеп хлорсутек қышқылын тамшылатып қоса бастайды. Титрлеу кезінде ертінді түсінің өзгеруін жақсы байқау үшін, колба астына ақ қағаз қояды. Ертінді түсі артық бір тамшы қышқылдан қызғылт малина түске айналған кезде титрлеуді тоқтатады. Бюреткадан титрлеуге кеткен қышқыл көлемін жазып алады. Титрлеуді ең кемінде үш рет қайталап, орташа көлемін тауып қышқылдың нормальдығы мен титрін анықтайды. Реакцияың эквиваленттік нүктесінде мына теңдік орындалады:

Сн₁ ·V₁ = Сн₂ ·V₂

Бура НСI

Ол үшін ұсатылған әк тасты концентрациясы белгілі тұз қышқылының дәл өлшеніп алынған көлемінде ерітеді. Реакциядан артылып қалған тұз қышқылын стандартталған натрий гидроксиді ертіндісімен титрлейді. Тұз қышқылының бастапқы алынған көлемдегі мөлшері қатарлас титрленеді (ноль ертінді). Титрлеуге жұмсалған натрий гидроксидінің көлемдерінің айырмашылығы бойынша әк тас құрамындағы кальций карбонатының массалық үлесі (%) есептеледі.