А. И. Хасанова Жерді пайдалануды жоспарлау
Топырақтың жел және су эрозиясы аудандарында егін егу
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
planir zemlep kurs lekcij na kaz yaz 2
| 15.5 Топырақтың жел және су эрозиясы аудандарында егін егу
құрылғыларының ерекшеліктері Ауыл шаруашылығы өңірлерін жел , су эрозиясынан қорғау шараларын ескере отырып одан қарқынды жер пайдалану , қуатты ауыл шаруашылығы техникасын , топырақ құнарлылығын арттыратын технологияларды жақсарту үшін озық тәжірибелерді енгізу , аумақтық жағдайлар жасау талаптары бойынша өндірістік күштердің жедел дамуына байланысты . Сондықтан шешуші оң шешім егістік айналымы массивтерін ішкі ұйымдастыру немесе егістік айналымы аймағын дұрыс ұйымдастыру мәселесі негізгі басты мәселе болып табылады . Егістік жер аумағы эрозияға (су шаятын және дефляция) жиі ұшырайды . Бұл дұрыс өсімдік айналымы технологиясын енгізу және орындау үшін негіз болып табылады . Сондай-ақ еріген қар мен жаңбыр суы беткі ағысының ұстау үшін тиісті жағдайлар ғана емес , жел жылдамдығын азайту, жауын -шашынның мөлшерін ең үздік пайдалану, су шаюының алдын алу, эрозия және топырақтың дефляциясы , эрозияға қарсы әртүрлі кешенді шараларды қатар жүргізу аса маңызды болып табылады , Осы орайда , мұндай қатты эрозияға ұшырау аумағы, рельефінің (көлбеу, ұзындығы, пішіні және көлбеу экспозиция) қолданыстағы аудан ретінде факторлар әсер ету бірлігі ауданы , сағалық айналымының ауданы (телімдер), жыралардың желілік топырақ жамылғысы (түрі егістік алаптардың беріктігі олардың топырақ сақтау және механикалық құрылымы , эрозияға қарсылығы ), жер санаты бағыты және зиянды желдер, шаңды дауыл мен ыстық желдің қайталануы , егіс айналымы құрамы қасиеттері мен агротехникасы толыққанды қарастырылады . Бұл негізінде өсімдік айналымы аумақтық жүйесі мынадай негізгі мәселелерді шешуге бірлескен және келісілген болуы тиіс : өсімдік айналу өрісі 1) орналастыру ; 2) қорғаныштық орман белдеуінің орналасқан жері; 3) жолдардың, далалық диірмендердің және сумен жабдықтау көздерінің орналасуы ; 4) аумақты iшкi ұйымдастыруды: а) жұмыс алаңдарын; б) өсімдік және пар ретіндегі жерлер ; в) орман белдеуі және жолдардағы жер. Оларды дамытудың бірізділігі нақты жағдайларға байланысты қабылдануы тиіс . Мысалы, топырақ эрозиясы, орман жолақтары, жолдар және т .б. дамыған шаруашылықтарда бірінші орналастырылады. Су және жел эрозиясы жағдайында егістік айналымы алаңдарын және сызықтық элементтерді жобалауға келесі талаптар қойылады : 1.Жер бедері контурларында - ұзақ дала шекаралары тұрғысында су ағатын , сондай-тік беткейлерде қиын жерлерде тікелей жралы жерлерде көлбеу бағытына көлденең орналастыру керек . 128 2. Өрістердің шекараларын шет жағына орналастыру контур бағытынан рұқсат етілген бұрыштармен (2% дейін) жасалуы керек. 3. Тау баурайында өріс ені орнату оның көлбеу бөлігінде және топырақ түрлеріне байланысты рұқсат етілген су ағыны желілерінің ұзындығымен қоса есептелуі тиіс . 4. Күрделі рельеф жағдайында егіс ауданы контурлық -мелиоративті өңдеу және топырақ қорғау шараларын іске асыру үшін жағдайлар жасалатындай етіп жоспарлау керек . 5. Кешенді рельефте егіс айналымы орындарының шекараларын белгілеу жұмыс бағытында рұқсат етілген шекараны есепке ала отырып жүргізілуі тиіс . 6. Жазық рельефте жел эрозиясының көріністерімен өрістердің ұзын жағы зиянды желдің басым бағытына перпендикуляр болуы керек . 7. Су мен жел эрозиясының көрінісімен , егіс аудандарының шекараларын бөлу оларды топырақтан тазарту және эрозиядан қорғауды ескере отырып жасалуы керек . 8. Егіс айналымы орындарын жобалау және орналастыру , жұмыс орындарын , орман белдеуін және егіс ауданындағы жолдарды ескере отырып конфигурациялау және жеткілікті мөлшерде үлкен етіп жобалау керек . 9. Жоспарланған егіс аудандары топырақ сипаттамалары бойынша біртекті болуы керек және бір немесе екі ескірген санаттағы жерлерді қамтуы тиіс . 10. Өсімдіктерді жоспарлау, егіс алқаптарын өңдеу бойынша қабылданған жобалық шешімдер экономикалық және эрозияға қарсы қатынастарда негізделуі тиіс . Қорғаныс белдеулерін орналастыру (суды реттеу , далалық қорғаныс және т.б.) жер үсті ағынын толықтай реттеу және сақтау , зиянды желден өрістерді қорғау үшін жүзеге асырылуы тиіс. 1 градусқа дейін беткейлерде жазық жерлерде орман белдіктерінің кез келген бағытта орналасуы рұқсат етіледі. Судың эрозиясымен бүлінген және жер бедерінің арқасында ыңғайлы 1градустан астам орман белдеуі көлбеу бағытта болуы керек . Орналастырылған егіс ауданын ұзын жағында су реттейтін орман белдеуі жоспарланған болуы шарт . Тегіс аудандарда орман белдіктерінің арасындағы қашықтық 500-600 метр болуы тиіс . Ал, беткейлерде су ағыны сызықтарының ұзындығынан аспауы керек . Жел эрозиясының аудандарында қорғаныштық орман белдеулері зиянды желдің бағытына перпендикуляр орналасқан , ал олардың арасындағы қашықтық 300-400 м-ден аспауы тиіс. Эрозияға қарсы қатынаста жолдардың ең ыңғайлы орналасуы - олардың су басу жолдары бойымен немесе көлбеу бойымен бағытталуы тиіс . Егер жол көлбеу бойымен салынса , онда оларға су бүрку құрылғыларының орналасуымен рұқсат етіледі . Күрделі жерлерде жолдар көлденең орналастырылуы керек . |