А. Мырзахметов атында

С Н Т К О

Перед педагогами нашей страны поставлены большие задачи в области воспитания подрастающего поколения, отмечена необходимость усиления духовно-нравственного воспитания детей, внедрения курсов краеведения и акмеологии, развития студенческого и детско-юношеского спорта и туризма, усиления воспитательного компонента, продвижения здорового образа жизни, оздоровления и занятости детей. Акцентируется внимание на патриотическом воспитании, основой которого является краеведение – изучение малой родины.

Туристско-краеведческая деятельность (далее ТКД) со школьниками является благотворной практико-ориентированной основой для реализации поставленных задач. Являясь одним из направлений дополнительного образования, туристско-краеведческая деятельность при правильной постановке социально-педагогических условий позволяет решать одновременно в комплексе важнейшие задачи: воспитания, обучения, оздоровления, социальной адаптации, профессиональной ориентации, формирования здорового образа жизни.

К социальным условиям мы относим условия, в которых происходит формирование личности в конкретной среде, в природе, в окружающем социуме. Социум – социальное окружение человека, устойчивая социальная общность, характеризуемая единством условий жизни, общностью культуры, окружение, в котором формируется человек [4].

К педагогическим условиям мы относим содержание, методы, формы и технологии организации воспитательного процесса [5].

Наличие соответствующих социально-педагогических условий является одним из важных аспектов учебно-воспитательного процесса в реализации модели системы непрерывного туристско-краеведческого образования, разработанной столичной Станцией юных туристов.

Туристско-краеведческая деятельность является уникальной моделью воспитания личности. В процессе ТКД при правильном педагогическом построении интегрируются на личность все основные стороны воспитания: патриотическое, нравственное, трудовое, эстетическое, физическое, экологическое, интеллектуальное, формируются навыки исследовательской, поисковой деятельности, реализуются творческие способности, создаются благоприятные условия для самопознания, самореализации и социализации уже с раннего возраста, создаются благоприятные условия для формирования туристско-краеведческих компетенций школьников.

В Казахстане накоплен немалый опыт по развитию детско-юношеского туризма и краеведения. Различным аспектам туристско-краеведческой работы посвящены труды Т.К. Жиздыбаева, Шынар Капан, В.П.Фомина, Г.Г. Невзорова, В.А. Терещук, Л.В. Сапожниковой, Ю.С. Накаткова. Однако педагоги школ, и, особенно, организаций дополнительного образования ощущают существенный дефицит в программном, научно-методическом обеспечении ТКД.

В процессе туристско-краеведческой деятельности дети попадают в условия, благоприятные для познания самого себя. Где, как ни в туристском лагере можно проверить свои силы, раскрыть творческие таланты, закалить свое тело и свой дух.

Туристские палаточные лагеря – одна из эффективных форм организации летнего отдыха школьников, замечательная возможность для детей интересно и познавательно провести свой отдых, изучать свой родной край, знакомиться с культурным наследием своего народа, укреплять свое здоровье, получать физическую закалку на природе, приобрести необходимые умения и навыки для совершения туристских походов, и, что немаловажно, познать самого себя и открыть для себя новые ощущения единения с природой. Большой опыт в организации детского туристского палаточного лагеря имеет Станция юных туристов города Астаны, материалы которого являются основой данной статьи.

На протяжении 15 лет в Акмолинской области функционирует туристский палаточный лагерь «Батыр», начавший свою работу как лагерь для девиантных подростков, затем на протяжении 12 лет как туристский лагерь для городских школьников – любителей романтики и путешествий, а в последние 6 лет, как профильный лагерь для кружковцев Станции юных туристов.

Лагерь «Батыр», расположенный в районе живописных Ерейментауских гор, является одной из форм организации ТКД в условиях летнего отдыха и оздоровления столичных школьников. В течение трёх сезонов по 12 дней в нем имеют возможность отдохнуть и повысить своё туристское мастерство более 360 детей. Отдыхом в лагере охвачены различные социальные слои школьников: из малообеспеченных семей, с девиантным поведением, дети-сироты из городского Приюта и Детской деревни SOS.

Основная идея лагеря – оторвать детей от цивилизации, дать возможность пожить самостоятельно без опеки взрослых на самоуправлении и полном самообслуживании в быту.

Весь детский коллектив разделен на 6 отрядов, именуемых связками по 20 человек, каждая из которых представляет собой модель временной туристской семьи, члены которой связаны между собой единой целью и единой судьбой на время пребывания в лагере. Члены связок свято соблюдают туристские законы и правила поведения в лагере. В каждой связке работает воспитатель и инструктор, помогают им помощники инструкторов из числа студентов и бывших воспитанников Станции.

Работа лагеря построена на принципах педагогики сотрудничества и детского самоуправления, развитию которого способствует благоприятная во всех отношениях социо-природная среда туристского лагеря.

Работа лагеря осуществляется по трехцикловой модели. 1 цикл (4 дня) – заезд детей, адаптационный период, обучение первичным туристским навыкам пребывания на природе, освоение туристского минимума, подготовку к туристским походам и экскурсиям. 2 цикл (4дня) – туристские походы и экскурсии по направлениям. 3 цикл (4 дня) – возвращение из похода, совершенствование туристских знаний, умений и навыков, составление отчетов о походах. В программе лагеря экологические десанты, закаливающие процедуры, игры и множество различных мероприятий. Традиционно проводятся Дни пиратов, индейцев, национальных обрядов и традиций, военно-патриотической песни, ЗОЖ, день столицы и другие.

В условиях туристского лагеря «Батыр» летняя экологическая школа – ЛЭШ является составной частью общего воспитательного плана и основана на практической реализации дидактических принципов доступности, преемственности, системности, научности. Целью ее организации является формирование основ экологической культуры школьников в условиях летнего отдыха.

Результатами реализации педагогического аспекта мы считаем приобретение опыта общественно-значимой роли, так как каждый ребёнок в отряде имеет определённую должность, за которую несёт ответственность, таким образом, ребята на правах самоуправления принимают участие в работе всех лагерных служб, расфасовке продуктов, ремонте снаряжения, обучаются оказанию первой доврачебной помощи пострадавшим, разработке маршрутов и т.д. В каждой связке есть свой командир, штурман, заведующий питанием, заведующий снаряжением, санитарный инструктор, физкультурный организатор, ремонтный мастер, редактор, летописец, художник, фотограф, эколог и др., которые вначале сезона сами проходят тренинги по своим обязанностям, а затем обучают других. Помимо должностных – постоянных обязанностей, каждый турист имеет и временные обязанности, такие как костровой, дежурный, водонос и другие (приложение 1).

В процессе создания педагогических условий на практике отработаны и выявлены как наиболее эффективные в условиях временного пребывания детей следующие инновационные, интерактивные формы проведения мероприятий: походы; акции; экспедиции; дискуссии; «круглые столы»; творческая мастерская; конкурсы творческих работ; проектная деятельность; краеведческие наблюдения; презентации; тематические костры; самоуправление; публичные выступления кружковцев на сборах связок и вечерних кострах; тренинги; малые олимпийские игры; летняя экологическая школа.

Показателями реализации социального аспекта ТКД мы считаем приобретение навыков самостоятельного жизненного опыта, самообслуживания, проживания в коллективе.. За время пребывания в лагере на природе без электричества, телевидения, компьютера и других удобств ребята самостоятельно готовят пищу на костре, заготавливают хворост, употребляют воду из естественных источников – родников, озер, спят в палатках, имеют возможность овладеть туристскими навыками, в походах выполнить нормативы на туристские значки и разряды. Одной из важных особенностей жизни в таком лагере является возможность постоянного общения с природой. Обстановка совместного проживания детей в группе сверстников позволяет обучать их нормам социальной жизни, культуре взаимоотношений. В лагере и походах ребята учатся жить и работать в коллективе самостоятельно и ответственно решать возникающие проблемы, что дает возможность книжные знания превратить в конкретные действия, привязанные к месту и времени. Под руководством опытных наставников они приобретают необходимые туристские навыки: установки палатки, приготовления пищи на костре, преодоления препятствий, поведения на природе и многое другое.

В условиях школы все контакты между учителем и учащимися носят характер ограниченности рамками малых плановых дел. Иное дело – активные формы туристской деятельности, благодаря которым создаются принципиально иные отношения, когда на смену традиционному господству воспитателя приходят новые отношения, в основе которых лежит принцип социального равенства, равноправного участия в воспитании. Здесь учитель перестаёт быть только наставником, становится товарищем и сам раскрывается перед детьми как человек, оказываясь в условиях сотрудничества. В лагере или походе участников связывают узы некого братства в борьбе с силами природы, её естественными препятствиями, братства в выполнении задач похода и достижении общей цели. Такое братство в обычной жизни класса не встречается. И что уж совсем непривычно для ребят это то, что они в походе сами учат своего учителя, например, ловить рыбу или раков, или показывают, как они умеют рубить дрова, или приготовить на костре что-нибудь необычное. Для многих ребят появившаяся возможность принципиально новых отношений с учителем является мощным стимулом для самовоспитания, способствует раскрытию личности, своего внутреннего мира, а учителя поход заставляет переместиться в такие объективные обстоятельства, в которых он уже не сможет при всем желании проявлять свою привычную авторитарность.

Надо отметить ещё такую немаловажную деталь, как возможность в условиях похода, туристского лагеря, экспедиции своевременно диагностировать отклонения в развитии личности. Этому способствует пребывание подростка в атмосфере взаимодоверия и взаимопонимания, причем не в течении 40-45 минут урока или 2 часов какого-либо мероприятия, а в течение длительного времени от 4-8 часов до нескольких дней или недель. Это, безусловно, позволяет работать и успешнее осуществить подходящую для каждого конкретного случая коррекцию поведения и развития.

На протяжении многих лет постоянными участниками лагеря являются воспитанники городского Приюта для несовершеннолетних, Детской деревни SOS и специальной коррекционной школы-интерната №2. Для них лагерь «Батыр» становится вторым домом, он открывает для них мир красоты и природы, романтики и приключений, в последние дни закрытия лагеря они уже начинают мечтать о будущих сезонах. Для них пребывание в лагере не только отдых и спорт, но и школа познания, школа жизни, общения, самоутверждения.

Туристский палаточный лагерь «Батыр» пользуется большим спросом у юных романтиков столицы, пребывание в лагере бесплатное, высокий уровень организации всего процесса обеспечивается налаженной организацией труда и качественным кадровым составом, включающим опытных педагогов, инструкторов и стажеров профильных ВУЗов и колледжей.

1. 
   Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. - Алматы: ЮРИСТ, 2004.
   
2. 
   Назарбаев Н.А. Статья «Социальная модернизация Казахстана: двадцать шагов к обществу всеобщего труда», Астана, 2012.
   
3. 
   Назарбаев Н.А. «Нұрлы жол - путь в будущее». Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана. Казахстанская правда, 2014. - 12 ноября ( №221). - С. 1-3.
   
4. 
   Педагогика, учебник под редакцией Л.П. Крившенко. Педагогический терминологический словарь. М., 2005. С. 420.
   
5. 
   Пирсаидова Г.А. Интегративный подход к воспитанию школьников средствами туристско-краеведческой деятельности. Астана, 2010. - С. 29.
   
6. 
   Ефремова Т.Ф. Современный толковый словарь русского языка. М., 2000.
   
7. 
   Остапец-Свешников А.А. Педагогика и психология туристско-краеведческой деятельности учащихся. Методические рекомендации. М., РМАТ, 2001.
   

Рисунок 1. Схема самоуправления походной связки:

административно-хозяйственная структура

Главный краевед



Старший географ

Старший историк

Старший эколог



историк

историк

географ

географ

эколог

биолог



историк

географ

зоолог

Рисунок 2. Схема самоуправления походной связки: краеведческая структура

УДК 37.013.77
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН

ДАМЫТУДАҒЫ ПЕДАГОГТІҢ РӨЛІ
РОЛЬ ПЕДАГОГА В РАЗВИТИИ ЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ
THE ROLE OF TEACHER IN THE PUPILS’ LOGICAL THINKING DEVELOPMENT
Сенкубаев С.Т. - п.ғ.к., А. Мырзахметов атындағы

Көкшетау университетінің профессоры;

Әлжанова Г.К. - «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы СҚО ПҚБАИ

деңгейлік Бағдарламалар орталығының тренері

Мектептегі оқыту үрдісінің негізгі мақсаттары – баланың білімді игеру кезінде ойлау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендіріп, жан-жақты жеке тұлғаны тәрбиелеу.

Оқытудың мақсаты оқушыларға білім беру ғана емес, сонымен бірге олардың ойлау қабілетін дамыту және белсендіру оқушылардың білімді, дағдыны меңгеру үшін, болашақта танымдық және тәжірибелік іс-әрекетке оқушыларды дайындау қажетті шарт болып табылады.

Баланың ақыл-ойының дамуы тек белгілі бір білім көлемін ғана емес, жалпы тәлім-тәрбиелік іс-әрекеттерді игерумен бірге, ойлау, қиялдау, есте сақтау, елестету және т.б. қабілеттерінің; танымдық, іскерлік, шығармашылық қасиеттерінің дамуын қамтиды. «Ойы саяздың, тілі саяз» деген ұлағатты сөз бекер айтылмаған. Ойлау негізі баланың сөйлеу тілін қалыптастырады.

Ойлау–баланың таным әрекетінің ең жоғары түрі. Ойлау сөйлеу әрекеті арқылы іске асады. Ойлау нақты сұрақтарға жауап беруді іздеуден басталады. Сондықтан баланың ойлау қабілетін ойдағыдай дамыту үшін тиімді технология мен тәсілдер қолдану арқылы арнайы жұмыстар жүргізіп, оқушылардың өздеріне талдау, салыстыру, жалпылау, қорытынды жасату керек.

Ойлау дегеніміз мәселені шешудегі толғану процесі. Ойлану–дамушы құбылыс және ол адам басында үнемі жұмыс күйінде кездеседі. Ойланудың негізгі қызметі жұмбақ мәселелерді шешу. Мәселелердің шешілуі адам басында реттелініп отырылады. Ой процесі көзге көрінбейтіндіктен оның дәл өзін зерттеу мүмкін емес. Сондықтан ойлану туралы зерттеулер, олардың процесс күйін емес, ойлану қалайша жүзеге асып, реттеліп отыруы үшін қандай шарттар қажет екенін тексеруге арналған.

Логикалық ойлаудың ерекшелігі – қорытындылардың қисындылығында, олардың шындыққа сай келуінде. Логикаға түскен құбылыс түсіндіріледі, себептері мен салдарлары қатесіз анықталады. Ұғымдар арасындағы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады. Бұл байланыстар мен қатынастардың дұрыстығын теріске шығаруға болмайтыны пікірлерде көрсетіледі.

Психолог – ғалымдар: Н.Н. Поспелов, Ю.А. Петров, А.Н. Леонтьев, «логикалық ойлау» ұғымына нақты анықтама берген. Олардың пікірінше «логикалық ойлау» дегеніміз логика заңдылықтарын пайдалана отырып ой-пікірлерді, тұжырымдарды қолдануға негізделген ойлаудың бір түрі.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту жөнінде А.В. Запорожец, Л.Н. Венгер, И.С. Якиманская еңбектері жарық көрді.

Жоғарыдағы авторлардың пікірлерінше «Логикалық ойлауды дамыту» дегеніміз:

• 
  барлық логикалық ойлау операцияларын (талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау, саралау) арнайы жүйелі түрде қалыптастыру;
  
• 
  ойлау белсенділігін, өзбеттілігін дамыту.
  

• 
  оқытуды оқушының дамуына бағыттай ұйымдастыру;
  
• 
  оқыту мазмұнына байланысты мақсат пен міндетті дұрыс қою, нәтижеге жету;
  
• 
  жеке тұлғаның танымдық танымдық әрекет иесі болуы;
  
• 
  мұғалім мен оқушы арасындағы тең құқылы қарым-қатынас;
  
• 
  кәсіби деңгейі дамып, жаңашыл мұғалімнен зерттеуші ұстазға айналады. Осы ретте оқытудағы өзгерістің нәтижесінде сабақ түбегейлі оқушыға бағытталады, ұжымдық ынтымақтастық қатынас орнайды, бұрынғы білімдеріне білім қосады, оқушылардың жауапкершілігі артады, проблемалық ситуациялар туындайды, көп оқитын балалардан үйренетін, бірге жауап іздейтін, бірге оқитын, бірге дамитын болады.
  

Педагог әр сабақта белсенді қызмет орталығы болуы, мұғалім – тер төгіп жұмыс істеуші, мұғалім – пәнін меңгерген, сабақта білімді жеткізуші болуы шарт. Сабақ – моноспектакль, мұғалім - режиссер, орындаушы, жол сілтеуші, ұйымдастырушы. Оқыту үдерісінде тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып оқушының үйренуіне бағыттауда: «Кубизм» стратегиясы, «салыстыру», «талдау», «бес жол өлең», «венн диаграммасы», «қарсы пікір айту», «эссе», «синквейн», «кластер», «ассоциациямен жұмыс», «еркін жазу» әдістерін қолдану оқушының тақырыпты меңгеруіне, өз ойын қортындылауына мүмкіндігі зор деп ойлаймын.

Мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілетін жетілдіруге мүмкіндік бере отырып, олардың ойлауына жағдай жасау үшін жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік дағдысын дамыту. Бұл үшін төмендегідей тиісті талаптарды орындауға тура келеді:

1. 
   Өз бетінше істелетін кез-келген жұмыстың нақты мақсаты болу керек.
   
2. 
   Әрбір оқушы жұмыстың орындалу тәртібін жетік білу керек.
   
3. 
   Өз бетінше жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілетін, творчестволық ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
   
4. 
   Жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын, талпынысын оята білуі тиіс. Яғни оның тілегі жұмыстың соңына дейін бәсендемейтіндей болуы керек.
   
5. 
   Өз бетінше жұмысты оқушылар еңбек дағдылары мен әдістерін жетік игеріп түсетіндей етіп ұйымдастыру қажет.
   

1. 
   мәселені шешудегі тапқырлықта;
   
2. 
   жаңа формалар әдістер, тәсілдер, технологиялар жасап, оларды тиімді қолдана алуда;
   
3. 
   белгілі тәжірибені жаңа жағдайда тиімді пайдалана алуда;
   
4. 
   жаңа міндеттерге сәйкес белгіліні жетілдіре, өзгерте алуда;
   
5. 
   жоғары интиуциямен нақты есеп негізіндегі сәтті импровизацияда;
   
6. 
   бір мәселені шеше алудың бірнеше жолдарын көре алуда;
   
7. 
   нақты педагогикалық іске әдістемелік әдістемелік нұсқаулар мен теориялық ережелерді трансформация жасай алуда.
   

Сонымен қатар оқушының логикалық ойлау қабілетін жетілдіруде педагогикалық-психологиялық алғы шарттарды негізге алған жөн:

• 
  сенің қолыңнан бәрі келеді. Сен қабілеттісің, - деп балаға сенім білдіру;
  
• 
  оқушының кішкентай жетістігін мадақтау;
  
• 
  белгілі бір адамдар, ұлы адамдар өмірінен қызықты жайттарды әңгімелеп қызықтыру;
  
• 
  мұғалімнің құптап оқуы, сезім күйлері;
  
• 
  оқушының еркін сезінуі, ойын ашық айта алуы;
  
• 
  білім дағдыларын жүйелеу;
  
• 
  оқушының өзін-өзі дамытуы;
  
• 
  өзіне сын тұрғысынан қарау;
  
• 
  оқушының қабілетін жетілдіруге бағыттау;
  
• 
  өз пікірін анық, ашық айта алуы.
  

Ал оқушының логикалық ойлау қабілетін дамытуда және өзіндік дамуында, жаңа білім және дағдыларды меңгеруінде тұрақты түрткі қалыптасуы қажет. Ол дегеніміз білім беру қажеттіліктермен негізделуі тиіс. Оқушылардың оқу қызметін белсендететін түрткі әдістерінің төрт тобы қарастырылады:

1. 
   Эмоционалдык: марапаттау, оқу-танымдық ойындар, жетістіктер жағдаяты, бағалау, тапсырмалардың еркін таңдауы, тұлғалық маңыздылығы.
   
2. 
   Танымдық: өмірлік тәжірибеге сүйену, танымдық қызығушылықты ескеру, жағдаяттарды құру, шешімдерді ізденіске бағыттау, шығармашыл тапсырмасын орындау.
   
3. 
   Жігерлі: міндетті жетістік туралы хабарлау, жауапты көз-қарасты қалыптастыру, танымдық кедергілерді анықтау,өзіндік бағалау және өз қызметін түзету, болашақ қызметін болжамдау.
   
4. 
   Әлеуметтік: пайдалы болу ойын дамыту, өзара көмектесу жағдайын қарастыру, түсінісу, байланыс және серіктестікті іздеу, ұжымдық жұмыс нәтижесіне қызығушылықты таныттыру, өзара және өзіндік тексерісті ұйымдастыру.
   

Оқу үрдісіндегі педагогтің басты мақсаты – оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытуда әдіскер ғалымдардың ілімдерін басшылыққа ала отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту. Яғни ол педагогтің кәсіби іс-әрекеттегі мүмкіндігін толық аша білуге ұмтылысынан туындайды. С.Л. Рубинштейн айтқандай, адамда жеке тұлға ретінде танытатын оның бойындағы бар қасиеті ғана емес, сонымен қатар оның өзін танытуға деп қойған мақсатына ұмтылысы да ерекше қасиеттерінің бірі болып табылады.

1. 
   Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекттік бағдарламасы.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының Бағдарламасы, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012.
   
3. 
   Жарықбаев Қ. Психология. - Алматы, 2002. - 415 бет.
   
4. 
   Ильина Т.А. Педагогика. - Алматы, 1977 - 454 бет.
   

университетінің профессоры,

Әлжанова Г.К. - «Өрлеу» АҚ филиалы СҚО ПҚ БАИ»

Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері

Жамантаева К.К. - «Өрлеу» АҚ филиалы СҚО ПҚ БАИ»

Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері

Ағылшындықтардың тәжірбиесіне сүйене отырып, мұғалімдер сыныпты «белсенді сыныпқа» айналдыруды көздегенде оқушылар бір-бірімен сөйлеседі, оқушылар мұғалімге және өзінің сыныптастарына сұрақтар қояды, оқушылар басқа оқушылармен жұмыс істеу үшін бөлме ішінде қозғалады, оқушылар басқалармен бөлісу үшін жазады, оқушылар түсіндіреді, оқушылар көрсетеді, оқушылар бір бірінен жазбалар жасайды, мұғалім мұқият тыңдайды, оқушылар бір-біріне бетпе-бет отырады, оқушылар өздерін еркін ұстайды және бір-бірімен ой бөліседі. Яғни мұғалім бұл жерде бағыт-бағдар беруші тұлға ретінде болады.

Педагог өз тәжірибесінде әр сабақтың өмірмен байланысын байқайды, өмірде қолдана білуге үйретеді, сыни ойлауға, уақытты тиімді пайдалануға, рефлексия жасауға, бағалау критерийлерін ұстануға, жобаларды жоспарлауға, өз ойларын нақты жеткізе білуге, сұраққа нақты жауап беруге, өз – өздерін бақылап, оқушының өз білім деңгейін өзі бағалауына себепкер болушы тұлға болып шығуына жол сілтеуші. Сыни тұрғыдан ойлау – оқушыға ой қозғап, өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, топтық жұмыс арқылы бірлесіп шығармашылық жұмыс жасауына ықпал етеді.

Мұғалімдердің теория мен тәжірибені ұштастыруы, оқушының логикалық ойлау қабілетін арттыруда сұрақ қою дағдыларын қалыптастыру, талдау үстіндегі мәселені тәжірибемен байланыстыру, өз әрекеттерін жоспарлау және ұйымдастыра білу. Білім берудің жаңа тәсілдерін үйреткенде, білім беруге деген жаңа көзқарастарды түсіндіргенде, мұғалімнің қиындықтары тұрғысынан талдаулар жасап отыратын болса жақсы қабылданады деп ойлаймын. Жаңа технологиялық әдістер мен стратегияларды қолдану ол мұғалімнің шеберлігінде. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуы білімді бағалау және пайдалану жүйесін де уақытылы өзгертіп отыруды талап етеді. Осыған байланысты оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер, әдістемелер, технологиялар жаңартылып отырады. АКТ оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсіндіруді және олардың қабылдауын, түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдерге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал болып отыр. Білікті мұғалім үшін теориялық және тәжірибелік білімдер өзара тығыз байланыста болуы тән.

«Технология» ұғымы латын сөздерінен – «техне» - өнер, шеберлік, кәсіп және «логос» - ғылым дегенді білдіреді. Технология ғылыми жетістіктерді негіздеудің тәсілі мен нәтижесі ретінде, ғылымда қол жеткізілген деңгейдің жинақталған көрінісі ретінде нақтыланады. Қазіргі көптеген инновациялық бағыттар ішінен мұғалімнің шығармашылық әлеуетін дамыту құралы ретінде белсенді оқыту әдістері мен педагогикалық технологиялар жеткілікті деңгейде. Соның ішінде оқытудың әдістері мен технологиялары оқушылардың интеллектуалдық, шығармашылық және ойлау қабілеттерін дамытып жекелігін қалыптастырады. Мұғалімдер белсенді оқыту әдістерін қолдануда өз пәнінің мақсат-міндеттеріне сәйкес келетіндерін саналы таңдай алу үшін «белсенділік», «инноватика», «әдіс», «педагогикалық технология» ұғымдарының мәнін жете түсінуге көмектесі қажет.

Ақпараттық–коммуникациялық технология арқылы оқушылардың оқуы барысында компьютерді пайдалануға, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларын пайдалану, ойлау қабілетін дамытуға да болады және ақпараттық әдістемелік материалдарды пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.

Білім беруді ақпараттандыру үрдісі мұғалімнің дайындық деңгейі мен өзін-өзі дамытуына, өзіндік білім алуына және шығармашылық түрде өзіндік қызметтерін іске асыруға мүмкіндік береді. Жалпы тәжірибеде ақпараттық технологияларды пайдаланудың нәтижесінде педагогтер оқыту тәжірибесінде өз уақытын үнемдей отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру мақсатында қолданылатын материалдар жинағы немесе ресурстарды түрлендіріп берудің жолдарын жақсы меңгеріп келеді. Мұғалімдер пәндік-тереңділік құзыреттілігін меңгеру, өз пәнін оқытуда және оқушының ойлау қабілетін дамытуда әдістемелік білімділік байланысын АКТ арқылы қолдану жолдарын білуде. Жалпы мұғалімдер үшін ақпараттық коммуникациялық технологиялар арқылы өзара тәжірибе алмасудың тиімді жолдары көбеюде. Солардың бірі Онлайн дәрежесіндегі семинар, вебинар, және желілік қауымдастық түрлері арқылы өз білімдерін арттыруға көп мүмкіндіктер жасалуда. Презентациялар бір жағынан оқушыларға жаңа материалды (иллюстрация, фотосуреттер, бейнелік, дидактикалық материалдар) көрнекті түрде көрсету құралы болса, екінші жағынан, мұғалімдерге осы материалдарды және оны қолдану арқылы сабақты меңгерту процесін жеңілдетеді. Бейне - сабақтар педагогикалық технологияның алға басқан тағы бір қадамы. Ақпараттық технологияның мұғалім үшін тиімділігі: әдістемелік құралдарды безендіруге, сабақ беру үрдісінде АКТ арқылы оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға және тағы да басқа оқытудың сапасын түрлі әдістер арқылы қолданудың жолдарын меңгеруінде. Компьютeр және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту үдерісі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды өмірде пайдалануларына жол ашып келеді. Бүгінгі таңда мұғалімдер үшін оқушыларға ақпараттық технологиялар арқылы сабақта орынды қолданудың бірқатар артықшылықтары бар:

• 
  оқытушының әр оқушымен жеке жұмыс жасауға, әрқайсысына әр түрлі тапсырмалар беру;
  
• 
  барлық оқушының білімін бағалауға мүмкіндігі жоғары;
  
• 
  кімнің қай тақырыпты меңгермегенін немесе қай жерде білімінің төмен екенін байқау;
  
• 
  компьютерді пайдалану оқушыларды шапшаңдыққа, тапқырлыққа үйретудің жолдарын әрбір мұғалім меңгертіп келеді.
  

Тәжірибеде байқағанымдай мұғалімдер оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін арттыру мақсатында:

• 
  тақырыпты беруде АКТ-ны қолдану әдістерін анықтау, сабақтың нәтижесін анықтауды;
  
• 
  оқушының еркін ойлауына мүмкіндік беруді;
  
• 
  ойлау қабілетін дамытуды;
  
• 
  шығармашылық белсендігін арттыруды;
  
• 
  оқушыларға өз бетінше және басқа оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге мүмкіндік берудің тиімділігін арттыруды;
  
• 
  оқушының танымдық және ойлау қабілеттерін арттырып, өзіндік жұмыстарды тез орындаудың жолдарын іздестірудің тиімді жолдарын ұсынуды;
  
• 
  сабақтың оқу материалын дайындау, компьютерлік бағдарламаны талдауды;
  
• 
  жан - жақты ізденушілігін арттыруды және қарастырылған тақырып бойынша оқушылардың білімдерін және ұсынылған бағдарлама бойынша білімдері мен дағдыларын нығайту және бекітуді көздейді.
  

Оқушылардың жаңа тұрмысқа, жаңа оқуға, жаңа қатынастарға бейімделуін бақылай және қадағалай алулары және білім берудің ақпараттық мүмкіндіктерін педагог тиімді қолдану үшін келесі талаптарға сай болулары тиіс:

• 
  компьютер жұмысының негізгісін білу, соның ішінде ақпараттық-білімділік ортасын құра білу;
  
• 
  мультимедиялық ақпараттық ресурстарды меңгеру және олардың бағдарламалық қызметін түсіну;
  
• 
  Интернет жұмысының негізгілерін білу.
  

• 
  психологиялық ахуал туғызу;
  
• 
  оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын тудыру;
  
• 
  ақпараттық – коммуникативтік технологиялармен жұмыс істей білуге үйрету;
  

• 
  ақпараттық-коммуникативтік технологиялармен орындалатын жұмыстардың қызықты болуы;
  
• 
  өз бетінше орындауға берілген жұмыстарды орындауда ойлау қабілетін дамытатын тапсырмаларды беру;
  
• 
  оқушылар өзінің үйренгені мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылауға мүмкіндік береді.
  

Қазіргі таңда жүзеге асырылып жатқан ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мазмұны күрделі үдеріс болып отырғандықтан мұғалім оқыту шеберлігін толық игеріп шығу бүкіл ғұмыр еншісіндегі мәселе, міне сол себепті де тәжірибе барысын АКТ арқылы оқушының логикалық ойлау қабілетін жетілдіруге үнемі ерекше назар аударылатын болса, мұғалімдер өз қызмет барысында өзін заман талабына сай жетілдіруді жалғастыра бермек.

1. 
   Б.А. Тұрғынбаева. Мұғалімдердің шығармашылық әлеуетін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту: теория және тәжірибе, Алматы, 2005, 164 бет.
   
2. 
   Б.А. Тұрғынбаева Дамыта оқыту технологиялары. Алматы, 2000, 249 бет.
   
3. 
   Мұғалімге арналған нұсқаулық, Үшінші (негізгі) деңгей. 2012 ж.
   

Закирина А. - магистрант 2 курса

Кокшетауский университет им. Абая Мырзахметова
Аннотация

В статье рассматриваются различные аспекты функционального подхода при обучении иностранному языку.
Annotation

The article considers different aspects of functional approach while studying foreign languages.
Аннотация

Мақалада шет тіліне оқыту кезінде әр-түрлі функционалдық әдіс-жолдары қарастырылған.
Грамматика всегда играла важную роль в процессе обучения иностранному языку, а функциональная, практическая грамматика позволяет не только показать взаимодействие языковых единиц разных уровней, но и обучать правилам выбора этих единиц для нужд языкового общения. Следует помнить, что грамматика как система включает все правила пользования языком, а функциональная, практическая грамматика используется для обучения общению на соответствующую тему.

Например, зная систему средств выражения повелительности, мы можем выбрать в зависимости от условий общения тот или иной вариант выражения. Так, например, приглашение может быть выражено по-разному: Зайди ко мне в 5 часов. Не мог бы ты зайти ко мне? Зайдешь ко мне? Не зашел бы ты ко мне?

Выбор соответствующего предложения обусловлен особенностями ситуации речи, отношениями с собеседником, возрастом партнера, социальным или профессиональным статусом и т.д. В результате говорящим из ряда близких вариантов будет выбран наиболее приемлемый.

Таким образом, современные учебники иностранных языков отличаются функциональным подходом к выбору грамматических явлений и не предлагают учащимся изучать грамматику ради грамматики. Обосновать необходимость и целесообразность применения в школе функционально-семантического подхода к языку можно с позиций современной лингвистики, психологии речи и методики преподавания.

Лингвистическое обоснование базируется на утверждении, что не следует разрывать в процессе изучения языка то, что связано между собой и по смыслу, и по логике коммуникации. Так, например, зная систему глагольных форм времени с начальной школы, ученики только к 8-му классу получают полное представление обо всех способах выражения временных отношений: предложно-падежных сочетаниях (через час, после занятий, во время перерыва), наречиях (вчера, сегодня, завтра), устойчивых выражениях, причастии, деепричастии, сложноподчиненных предложениях с придаточными времени.

Как правило, эти сведения даются им перед выбором, как выразить ту или иную мысль, например: Друзья обедали и говорили о планах на вечер. За обедом они говорили о планах на вечер. Обедая, говорили... Обедающие друзья говорили... Когда обедали, говорили... При этом ученики могут осуществлять необходимый выбор, руководствуясь только интуицией, опытом общения и языковым чутьем, в то время как эти смысловые связи можно целенаправленно показывать и использовать в процессе изучения языка. По мнению ученых, объединение таких связанных по смыслу единиц в поля, а затем установление правил их функционирования помогут осмысленному применению этих знаний в речи учащихся. Для такого свободного и правильного владения языком следует по возможности раньше и в определенной системе представить весь арсенал языковых средств и учить правилам выбора в соответствии с коммуникативной задачей.

Психологическое обоснование заключается в предположении о том, что прежде чем выразить мысль, человеку необходимо произвести отбор из имеющихся средств выражения наиболее, на его взгляд, подходящих в данной ситуации, в данном типе речи. Еще Л.В. Щерба в статьях «О трояком аспекте языковых явлений и об эксперименте в языкознании» и «Троякий аспект языковых явлений и методические выводы отсюда» развивал идеи «речевой организации человека», «речевого механизма», заложенного в каждом человеке, владеющем языком [1].

Об этом свидетельствуют и данные современной психолингвистики, согласно которым существуют особые механизмы «включения» языковых знаний в акт речи. Н.И. Жинкин, говоря о правилах отбора слов, связанных по смыслу, писал следующее: «Надо допустить, что существует такое устройство, которое так суживает объем словаря, что искомая группа слов сама выплывает из памяти. Такое устройство не состоит из слов, но вместе с тем оно только через слова и может реализоваться. Это то, что раньше было названо смысловым рядом» [2].

Очевидно, что отбор грамматических элементов и конструкций в процессе подготовки речи основан на аналогичном принципе: говорящий или пишущий концентрирует свое внимание на смысле планируемого сообщения, и это приводит к включению такого механизма, который извлекает, вытягивает из памяти искомый материал. Затем происходит выбор из этого семантического поля (ряда) нужных компонентов в зависимости от уровня языковой компетенции говорящего, условий и цели общения, типа речи и т.д. Этот своего рода слово - или формоискатель опирается на семантические связи между разноуровневыми языковыми элементами.

Методическое обоснование: изучая уровневую структуру языка, мы сознательно абстрагируемся от реальной жизни языка, рассматриваем его как неподвижную, статическую систему. Переход к изучению активной, динамической системы языка приблизит нас к реальным условиям его функционирования. В речи мы сталкиваемся не с уровнями языка, а с правилами выбора из ряда единиц разных уровней со сходным, близким значением таких, которые, по нашему мнению, более всего подходят для данной ситуации. Активизация реально существующих логических, смысловых связей между языковыми уровнями будет содействовать развитию ассоциативного и логического мышления школьников. Объединение связанных по смыслу единиц разных уровней в один блок вырабатывает навык поиска семантически близких компонентов, включает механизмы выбора и содействует более эффективному овладению богатствами языка.

Обнаружение связей между единицами разных уровней языка создаст и более мотивированную систему его преподавания. Нет смысла разрывать в процессе преподавания в среднем звене и в старших классах то, что связано в процессе порождения и формирования речи. Поисковое, развивающее, во многом опережающее обучение будет мощным толчком в развитии интереса к языку. При таком подходе неизбежно «забегание» вперед, обращение к не изученным еще аспектам грамматики. Преимущества опережающего обучения (но организованного преподавателем, представляющего определенную систему!) очевидны: все, что существенно для выражения одного типа семантики (смысла), будет сконцентрировано в рамках одной грамматической темы, одного блока. Такие семантические сближения необходимы для понимания реальной жизни языка и его функционирования, а главное – для применения этих знаний в практике речи.

Поиск учениками близких по смыслу языковых единиц полезен и увлекателен. Проведения подобной работы со старшеклассниками и студентами показал, как заинтересованы бывают ученики, когда они сами могут обнаружить такие смысловые связи слов, сочетаний, форм и конструкций, которых раньше не замечали. Следует только в доступной форме объяснить суть явления, выработать систему работы по новой методике. Начать можно с вопросов, стимулирующих поиск, например: «Какие еще средства, кроме числительных, выражают в языке идею количества? Прилагательные называют признак (отвечают на вопрос какой?), а какие еще единицы имеют признаковое значение? Время можно передать формой глагола (читал – читаю – буду читать), а еще при помощи каких средств? Что мы можем использовать, если нам надо выразить значение места, цели, условия, причины, сравнения и т.д.?».

Таким образом, заинтересовать детей можно, представив язык не как систему правил, а как совокупность живых и работающих комплексов-полей, включающих средства разных уровней для выражения близких, соотносительных значений. Положительную роль может сыграть и использование терминов «поле», «центр», «периферия». Термин «поле» применим не только в физике, но и в других науках: литературоведении, биологии, химии. Знакомство со структурой поля тоже будет очень полезно школьникам: деление на центр и периферию поможет осознать тот очевидный факт, что язык – многомерное явление, что для выражения определенного смысла существуют главные и неглавные средства. В центре поля находится то, что наиболее типично, стандартно, специализировано на передаче этого типа семантики и потому первым всплывает в памяти. На периферии оказываются менее регулярные, вторичные средства, они совмещают данное значение с каким-то другим. Итогом такого разграничения будет осознанный выбор средства, нужного в данном типе речи, в данной ситуации.

Функциональный подход к обучению грамматике и языку в целом получает все более широкое распространение. Так, О.М. Корчажкина, анализируя связи между глаголом и деепричастием, проводит синтаксический и семантический анализ с опорой на разноуровневые средства выражения: Переходя улицу, человек не видел красного сигнала светофора. – Переходил и не видел… – Переходил и не видел при этом… – При переходе не видел… – Переходивший дорогу человек не видел… – Когда переходил, не видел. По ходу анализа автор справедливо замечает: «Нетрудно увидеть, что путем замены деепричастных оборотов близкими по смыслу, но различными по структуре синтаксическими конструкциями можно актуализировать, представить в явной форме те или иные компоненты смысла».

Итак, функциональный подход по сравнению с традиционной методикой обучения грамматике:

1. 
   учит видеть реальную картину языковой системы, связи и взаимодействия единиц разных уровней языка, а главное – согласованную жизнь языковых единиц в речи, их совместное функционирование в тексте;
   
2. 
   содействует развитию логического и ассоциативного мышления школьников: учит видеть одинаковые, сходные значения и функции во внешне различных языковых средствах;
   
3. 
   развивает языковое и речевое чутье, делает более осознанной работу по выбору языковых средств при формировании высказывания; позволяет овладеть комплексом средств, выражающих близкие значения; ставит вопросы о различиях, правилах выбора, функциональных возможностях грамматических явлений;
   
4. 
   стимулирует развитие как рецептивных, так и продуктивных речевых действий;
   
5. 
   развивает интерес к языку при работе с текстом и создании собственных речевых единств: демонстрирует возможность оперировать единицами разных уровней, искать и находить связи и взаимодействия языковых единиц.
   

ЛИТЕРАТУРА

1. 
   Щерба Л.В. О трояком аспекте языковых явлений и об эксперименте в языкознании // Языковая система и речевая деятельность. - Л., 1974. - С. 34-39.
   
2. 
   Жинкин Н.И. Речь как проводник информации. - М.: Наука, 1982. - 159 с.
   
3. 
   Корчажкина О.М. Языковой и коммуникативный аспекты овладения речью. - М., 1996. - 129 с.
   

Қазақстан қоғамының трансформациясы жағдайында мемлекет алдында Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін қалыптастыру өзекті мәселесі пайда болды. Бұл мәселені қарастыруда Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесін реформалау үрдісін зерттеу керек.

Елімізде жүргізіліп жатқан білім саясаты әлемдік білім кеңістігімен ықпалдасуға бағдарланған. Әлемдік білім кеңістігіндегі жалпы білім берудің басымдылық мақсаты-өзгермелі өмір жағдайына тез бейімделетін, өз жолын дұрыс таңдай білетін, оң шешім қабылдай алатын тұлға дайындау болып отыр [1].

Осы орайда Австралияда қабылданған ХХІ ғасырдағы ұлттық мектептердің «Аделаида декларациясында»: «Австралияның болашағы әрбір азаматтың білімді, әділетті және ашық қоғамда өнімді әрі толыққанды өмір сүру үшін қажетті білімдерді, біліктерді, түсінісулер мен құндылықтарды игеруіне байланысты» делінген.Еліміздегі білім беруді дамыту ісі жаңаша көзқарастар мен сондай бағыттарға негізделіп отырғаны мәлім.

Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады» деп айтылған. Осы тұрғыдан Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасында: «Орта білім берудің мақсаты-жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру» деп көрсетілген [2].

Жер көлемі кең, халқы аз, табиғи байлығы мол, бірақ білікті ұлттық мамандары және өндірістік жаңа технологиялары қалыптасып үлгермеген Қазақстан мемлекетінің жаһандану үрдісіндегі бәсекелестікке төзіп, саяси-экономикалық, рухани-әлеуметтік іргелі және түйінді проблемаларын шешуші, ел ішінде және басқа елдермен бейбіт өмір сүруді, яғни тұрақты даму жолына түсуді қамтамасыз ету үшін ең пәрменді және сенімді құрал.

Қазақстан Республикасында білімді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында білім беру қызметіне тең қол жеткізуді қамтамасыз етуге бағдарланған қаржыландыру жүйесін жетілдіру; педагог мамандығының беделін көтеру; білім беруді басқарудың мемлекеттік-қоғамдық жүйесін қалыптастыру; білім беру процесінің барлық қатысушыларының үздік білім беру ресурстары мен технологияларына тең қол жеткізуін қамтамасыз ету; халықтың мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту
ұйымдарының сапалы көрсетілетін қызметтеріне қажеттілігін қанағаттандыру; жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани дамыған азаматын қалыптастыру, тез өзгеретін әлемде оның табысты болуын қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттілігін қанағаттандыру, еліміздің экономикалық әл-ауқаты үшін бәсекеге қабілетті адами капиталды дамыту. 12 жылдық оқыту
моделіне көшу; қоғамның және экономиканың индустриялық-инновациялық даму сұраныстарына сәйкес техникалық және кәсіптік білім, әлемдік білім беру кеңістігіне бірігу сияқты мақсаттар қарастырылған [3].

Еліміздің білім моделі ұлттық идеяға, ұлттық құндылықтарға негізделіп құрылып, ұлт мүддесін басым бағытта бере отырып дамытылуы тиіс. Жасөспірімдерге берілетін білім мен тәрбие мазмұны, ұлтымыздың ұрпақ тәрбиесіндегі даналығынан, тарихи мәдени мұраларынан, асыл дәстүрлерінен, ұлы педагогтеріміз бен ғұлама-гуманистеріміздің классикалық философиялық ой толғауларынан, ғұламалық бұлақтарынан, яғни тереңге бойлаған түп тамырынан нәр алып, табиғи таза мәдени-рухани құндылықтармен қаныққан болуы тиіс. Білімі мен технологиясы жедел өрлеп, экономикалық және қоғамдық тұрақты даму жолына түскен Жапония, Франция, Финляндия, Швеция сияқты елдердің тарихи тәжірибелері осының айқын дәлелі.

Қазақстан Республикасының тәуелсіздікке қол жеткізіп, әлемдік ынтымақтастықтағы мемлекеттердің қатарына тұғыры биік тәуелсіз, өз саясаты мен даму стратегиясын қалыптастырған ел ретінде мүше болып енуі, дербес деп танылуы отандық білім берудің алдына жаңа міндеттер мен талаптар қойып отыр. сондықтан білім беруді дамыту мәселелері, білімнің сапасы, жоғары және жалпы білім берудегі қалыптасқан дәстүрлерді жетілдіріп, өткен тәжірибені ескеріп, шетелдік мемлекеттердің білім беру жүйесіндегі озық үлгілермен ерекше тұстарын өзіміздің ұлттық білім беру жүйемізге ендіру болашақтағы бастамасы игі жоспарлардың біріне айналмақ.

Кез келген елдің білім беру жүйесінің алдында қоғам дамуының қай кезінде болмасын үлкен міндеттер тұрғаны белгілі. Өйткені білім беруді дамыту арқылы, мемлекеттің өсіп өркендеуіне жақсы жол ашылары сөзсіз. Мемлекеттің қалыптасып, саяси экономикалық бағыттардың дамып гүлденуі, білім беру жүйесімен тікелей байланысты болып отырған [4].

Қазақстан Республикасы ЮНЕСКО-ға мүше болып қабылданғалы бері біз үшін халықаралық ынтымақтастық толыққанды мәселеге айналды. Дәстүрлі формалармен қатар бұл жерде жаңа перспективалар ашылды. Бұл-Халықаралық оқу-ағарту жобаларына қатысу мүмкіндігі, тараптарды оқу-ағарту саласында қызықтыратын кең спектрлі мәселелер бойынша консультациялар өткізу және ғылыми, педагогикалық технология алмасуларын жүзеге асыру тағы сондай іс шараларға жол ашады.

Қазіргі таңда білім, ғылым және мәдениет мәселелерімен айналысатын Халықаралық институттармен де ынтымақтасу өте маңызды. Олар өте көп және олардың көбісі ЮНЕСКО басшылығымен жұмыс атқарады.

Сонымен қатар Қазақстанда жұмыс жүргізіп жатқан шетел оқу-ағарту бағдарламалары да Қазақстан білімін реформалауға әсерін тигізбей қоймайды. Олардың ішінде ірілері қатарына АҚШ оқу-ағарту бағдарламаларын жатқызуға болады.

Кез келген мемлекетте білім беру жүйесі толық реформаланып болған жоқ және болмайды да. Өйткені, заман талабына сай ол өз талаптарын да өзгерте бермек. Сондықтан біздің еліміз де бұл үрдіске бар белсенділігімен қатысуға ат салысуда. Ал ол үшін шетелден үлгі алмай болмайды деп ойлаймын.

Дүниежүзінде міндетті негізгі білім жүйесі де әр түрлі. Мысалы, Германияда барша оқушыға алғашқы 4 жылдық оқу ғана міндетті деп айтуға болады, өйткені одан әрі балалар өз қалаулары және қабілеттеріне қарай оқуларын кәсіптік мектептерде жалғастыра береді.

Францияда 5 жылдық элементар мектепті бітірген бала оқуын жалпы білім беретін 4-5 жылдық колледждерге жалғастырады. Жалпы айтқанда міндетті оқу мерзімдері түрліше: 8 жылдық (Италия, Венгрия, Канада), 9 жылдық (Швеция, Жапония, Куба, Болгария, Чехия, АҚШ) және т.б.

Дүниежүзі елдері мектептерінің біразында жоғары мектепке оқушылар оқу үлгеріміне қарай және мектеп берген мінездеме негізінде арнайы мемлекеттік комиссияның шешімімен қабылданды.

Білім беру саласындағы бағдарлы мектептердің пайда болуы, лицей, мектеп-гимназиялардың білім беру жүйесін жаңа деңгейге көтеру үшін жүргізіп жатқан жұмыстары, ондағы оқытудың жаңа әдістері-дистанциялық оқыту, электронды оқыту жүйесі, тағы басқалары да елеулі жетістігіміз.

Білім, ғылым жүйесіндегі реформа әр кезде әр түрлі деңгейде жүргенмен, тұтастай алғанда, бүкіл білім жүйесінің құрылымын өзгертті. Бұл мемлекеттің қалыптасуына, зиялы қауымның психологиясының өзгеруіне және ғылымның дамуына үлкен үлес қосуда. Қазіргі ойлау жүйесінің бостандығы ғылым мен білім жүйесі дамуының алғышарты болып табылады.

Қорытындылай келе, жас ұрпаққа білім беруде, оларды болашақ еліміздің тұтқасы етіп тәрбиелеу-әр ұстаздың, әрбір мектептің ең қасиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде.Тарихымыздың түбегейлі жаңаруы, ана тіліміздің ғылыми тілге айналуы - бүгінгі таңдағы үлкен жетістіктеріміздің қатарын толтырады. Білім берудегі негізгі мақсат - оқушыларды елжандылыққа баулу, өз Отанының патриоты болуға, жеке тұлғалардың қалдырған жалынды ойлары мен толғандыратын мәселелеріне бағдарлау.

1. 
   Қазақстан Республикасының «Білім туралың заңы. Алматы, 2000.
   
2. 
   Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты. Алматы, 1998.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Заңы. «Білім туралы» Алматы: ЖШС «Издательство «Норма-К», 2013 жыл.
   
4. 
   «Қазақстан жолы - 2050»: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ. Қазақстан Республикасы Презиленті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. // Егемен Қазақстан. №11 (28235) 18 қаңтар, 2013 жыл.
   

Яғни, қазіргі заман педагогтерінің негізгі мақсаты – оқушылардың алатын білімін сапалы ету, оның толыққанды жеке тұлға болып қалыптасуына негіз қалау. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. «Педагогикалық технология» терминін 1960 жылы шетел зерттеушілері енгізген. «Оқыту технологиясы» ұғымын алғаш рет педагогика ғылымына енгізген А. Макаренко, қазір бұл ұғым оқу-тәрбие үрдісінде кеңінен қолданылып жүр. Ал «педагогикалық технология» ұғымына алғаш рет жүйелі зерттеу жүргізген Т. Ильина болды [1].

«Оқыту технологиясы» деп ғылыми ұстанымдар жүйесінде қолданыс табатын бағдарламаланған оқыту үрдісін айтады және оқу мақсатына жетуге бағытталған оқу тәжірибесінде қолданылады, көбіне оқытылатын пәнге емес, оқушыларға бағытталады, оқыту әдістері мен тәсілдерін сынақтан өткізуге, эмпирикалық талдау жасауға және оқытуда аудиовизальды құралдарды кеңінен қолдануды талап етеді, оқыту теориясын оның тәжірибесімен өзара бірлікте қарастырады деп анықтама бере білген Ф. Янушкевич.

Педагогикалық технология дегеніміз – тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана болып табылады.

Оқытудың бірінші сатысында студенттерді педагогикалық білік пен дағдылардың қолданбалы эвристикалық жүйесі ретінде педагогикалық технологиялар негіздерімен қаруландыру қажет, оларды шығармашылық үрдіс ретінде балалармен тікелей қарым-қатынас жасауға үйрету педагогикалық технологияның мән-мағынасын ашады. Педагогикалық технология – мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер жиынтығы және басты міндеті мынадай:

• 
  оқушының білім алу, даму, басқа да іс-әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу;
  
• 
  білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап алатындай дәрежеде тәрбиелеу;
  
• 
  өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  аналитикалық ойлау қабілетін дамыту.
  

Жаңа педагогикалық технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғышарттар қажет:

• 
  оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру;
  
• 
  жаңа оқулықтардың мазмұнын зерттеп білу;
  
• 
  білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
  
• 
  оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу.
  

• 
  педагогикалық қызметтің өзекті мәселелерін білу;
  
• 
  оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқауларды қарастыру;
  
• 
  оқу модулін құрастыру;
  
• 
  оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр түрлі тапсырмалар құрастыру;
  
• 
  оқу әрекетінің бағалау көрсеткіштерін анықтау;
  

1. 
   Оқушылардың өзіндік ізденуі іс-әрекеттің әдістерін меңгеру талап етіледі. Өйткені, бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту әдістерін айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы «оқыту әдістемесі» деп отырғанымыз: оқушы – мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстығы. Демек, белсенділігіне назар аударылады.
   
2. 
   Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып табылады. Бұл жерде алға қойылатын мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыту.
   
3. 
   Жаңа технологияның мақсаты бойынша «оқытуды ізгілендіру» қажет.
   

• 
  Есте сақтауға негізделген оқып білім алудан бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
  
• 
  Білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым жүйесіне көшу;
  
• 
  Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту [3].
  

1. 
   К.Ж. Бұзаубақова. Жаңа педагогикалық технология. (Оқулық) Тараз, ТарМУ, 2003.
   
2. 
   М. Байжанов. Педагогикалық инновация және оқытудың қазіргі технологиялары. Қызылорда, 2000.
   
3. 
   И.Н. Баженова. Педагогикалық ізденіс. Алматы, 1990.
   
4. 
   Қ.М. Нағымжанова. Инновациялық оқыту жағдайларындағы мұғалім қызметінің психологиялық-педагогикалық негіздері. Өскемен, 1999.