А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)

Т.Тәжібаевтың ғылыми ізденістері негізінен екі бағыттың төңірегінде. 1. Ұлт тілінде психологиядан оқу құралдарын құрастыру. 2. Халқымыздың психологиялық ой-пікірлерінің қалыптасу жолын зерттеу. Оның «Ұжым мен топ психологиясы», «Қарым-қатынас психологиясы» деген оқу құралдары бар. Т.Тәжібаевтың еңбектерінің көбі Ш.Уәлиханов Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаевтың психологиялық көзқарастарын зерттеуге арналған. Абайдың психологиялық көзқарастарын көп жылдар бойына зерттеп, бірнеше еңбектер жазды.

Сұлтанбек Қожахметов (1910-1945) психологиядан және педагогикадан бірнеше лекциялар жинағын жасақтаған. Ол Ұлы Отан соғысына дейін кезеңде психология ғылымдарын жұртшылыққа кейіннен насихаттаушылардың бірі болды. Ол шәкірттердің адамгершілік пен әдеп саналы тәртіпке тәрбиелеу мәселелеріне байланысты бірнеше еңбек жазды. Оның «Эстетикалық тәрбие», «Оқушыларды саналы тәртіпке тәрбиелеу туралы» және т.б.

Мәжит Мұқанов (1920-1985) қазақтың ғылыми психологиясына үлес қосқан ғалымдардың бірі. Ол Ақтөбе облысы Шалқар ауданының Ырғыз ауылында туған. 1953 жылы профессор Т.Тәжібаевтың жетекшілігімен кандидаттық диссертация қорғайды. Ол қазақ жауынгерлерінің ұлттық психологиясын, халқымыздың батырлық дәстүріне талдау жасайды. 1980 жылы докторлық диссертация қорғап профессор атанады. Ол жалпы психология жас педагогикалық, этноспсихологиясынан жазылған көптеген еңбектердің авторы.

Ғалым көп жылдар бойы интеллект мәселесіне бұлардың адамның жан-дүниесіндегі алатын орнын анықтауға жалпы ойлау әрекетінің мән-жайын ашуға бағытталған. Автор ақыл-ойдың өрістеп отыруын тарихи этникалық тұрғыдан зерттеп, әрқилы дәуірдегі адам интеллектісінің дамуы оның өмір сүруы ортасына тіршілік жағдайы мен әлеуметтік жағдайына байланысты екенін анықтады.

М. Мұқанов жүргізген енді бір экспериментінде оқымаған сауатсыз адамдардың есте сақтау қабілеті күшті болатындығын анықтады. Мысалы, көшпелі ата-бабамыздың тыныс-тіршілігінде жазба-деректердің болмауы түрлі ақпарат-хабар мөлшерінің аздығы, зақатың суырып-салма шешендік қабілетінің күшті болуына себеп болған. өзінің этнос психологиясына байланысты көп жылғы зерттеулерін түйіндей келіп, М. Мұқанов адамның ойлау әрекеті өзгермейтін және өзгермелі болатындығын, мұның өзі қоғамдық әлеуметтік кезеңнің біреуінен өткенде келесіде ойлау механизмі өзгеріске түсіп отыратындығы адам интеллектісінің өзгермейтін жағы психологиялық дамудың алғы–шарты және басты тірегі ретінде қоғам дамуының кісінің ой өрісі шарттас болатындығын мұның дамудың барлық кезеңдерінде де орын алатындығын дәлелдеп берді.

М. Мұқанов қазақ этнопсихологиясы саласында ұлттық кадрларды даярлауда біраз үлес қосты. Оның жетекшілігімен бірнеше адам (Б.Ыбыраев, Қ.Нұрғалиев, Н.Нұртазина және т.б.) диссертация қорғап, осы салада бірер еңбек жазылды. М. Мұқанов ұлттық психология саласында жемісті еңбек еткен ғалымдардың бірі.

№ 30 дәріс

Тақырып Қазақстандағы психология ғылымның дамуы мен қалыптасу кезеңдері.

Дәрістің мазмұны

3. 
   Қазақстандағы психология ғылымының даму деңгейі.
   
4. 
   Қазақстандағы ЖОО‑дағы психология кафедрасының қалануы.
   

Республикада психология саласында алғаш диссертация қорғаған ұлт кадрлары – Е.Суфиев, Ә.Темірбеков, М.Мұқановтар болды. 1952 жылы Қазақ университетінің ғылыми кеңесінде Е.Суфиев «Қазақ мектептерінің бастауыш кластарындағы оқушылардың орыс тілін меңгеруінің психологиясы» атты тақырыпта диссертация қорғады. Ол еңбегінде И.П.Павловтың жоғары жүйке қызметі туралы іліміне негізделген, оқушылардың кейбір психикалық функцияларын (қабылдау, зейін, ойлау) дамыту, орыс тілін оқыту әдістерін жетілдіру жөнінде біраз ұсыныстар береді.

3. 
   Ерте гректік философиядағы «жан» мәселесі.
   
4. 
   Ежелгі грек дәрігерлерінің зерттеулері.
   

4. 
   Демокрит, Гераклит, Платонның идеялары мен оның психологиялық негізі.
   
5. 
   Антикалық психологиядағы ғылыми бағыттар.
   
6. 
   Антикалық заманнан қайта өрлеу заманына өту кезеңі.
   

3. 
   Схоластикалық, теологиялық, гуманизм бағыттары.
   
4. 
   Номинализм және реализм мәселелері.
   

4. 
   Француздық материалисттердің теориялық ізденістері.
   
5. 
   Ж.Ламетридің ілімі.
   
6. 
   Ж.Ж.Руссо теориясы.
   

4. 
   Ағылшын ассоцианистік психологиясының негізгі кезеңдері.
   
5. 
   Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясының психологияға әсері.
   
6. 
   Г.Гельмгольцтің зерттеулері.
   

3. 
   ХІХғ. аяғы‑ХХғ.басындағы психологияның дербес ғылым ретінде қалыптасуындағы бағыттары.
   
4. 
   Психологияның жеке ғылым ретінде құрылуындағы жаратылыстық‑ғылыми тасымалдар.
   

4. 
   В.Вундттың эксперименталды психология саласындағы еңбегі.
   
5. 
   Қалыптасқан ғылыми лабораториялардың маңызы мен мәні.
   
6. 
   Дүниежүзіне танымал болған ғылыми зерттеу орталықтары мен ғылыми баспалары.
   

4. 
   В.С.Соловьев, Н.О.Лоский психологиялық көзқарастары.
   
5. 
   Л.М.Лопатин, А.И.Введенскийдің психологиялық көзқарастары.
   
6. 
   Н.А.Бердяев, С.Л.Франктың психологиялық идеялары.
   

4. 
   В.М.Бехтеревтің психоневрологиялық институты.
   
5. 
   А.Ф.Лазурскийдің зертеуі.
   
6. 
   Даму психологиясы саласындағы зерттеулер мен ғалымдар.
   

5. 
   З.Фрейд ‑ психоанализі.
   
6. 
   Психоанализдегі қарастырылған басты мәселелер.
   
7. 
   Тұлға жүйке жүйесінің бұзылуы туралы мәселелер.
   
8. 
   «Түс көру» туралы айтылған тұжырымдамалары.
   

3. 
   Кеңестік психологтардың ғылымды дамыту саласындағы жалпы үлестері (Б.Г.Ананьев, Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн).
   
4. 
   Соғысқа дейін кеңестік психологияның даму жолында баспа жұмыстарының, ғылыми ізденістердің жалпы нәтижесі.
   

4. 
   1940-50ж. психологиялық ғылымдардың дамуына әімшілік және саяси араласудың теріс салдары.
   
5. 
   50-70ж. болған теориялық тартыстар.
   
6. 
   КСРО психологтар қоғамының ұйымдасуы.
   

1. 
   Тұлға теориясы жөнінде зерттеулер
   
2. 
   Г.Айзенк Тұлға типтері теориясының негізгі концепциялары мен принциптері.
   

4. 
   Тұлға дамуына қатысты ғылыми теориялар мен ғылыми теориялық бағыттардың қалыптасуы.
   
5. 
   Транзактілі психология.
   
6. 
   Неофрейдизм, необихевиоризм бағыттарының жаңа психологиялық теориялары.
   

3. 
   Ә.Алдамұратов, М.Мұқанов, Т.Тәжібаев, Қ.Жарықбаев.Ж.Намазбаевалардың психология ғылымындағы ролі.
   
4. 
   Қазақстандағы психологиялық білімдердің дамуы.
   

1. 
   Қ.Б.Жарықбаев Психологическая наука в Казахстане А,2002ж.
   
2. 
   Қ.Б.Жарықбаев Қазақ психологиясының тарихы.А,1996ж.
   
3. 
   А.Н.Ждан История психологии. От античности к совреммености М,1997ж.
   
4. 
   А.В.Петровский, М.Г.Ярошевский История психологии. М, 2001ж.
   
5. 
   В.А.Якунин история психологии. СПб:,1998ж.
   
6. 
   Т.Д.Марцинковская История психологии М, 2001ж.
   
7. 
   В.М.Розин Психология: теория и практика М.,1997ж
   
8. 
   В.В.Большаков Очерки истории русской психологии М, 1997ж
   
9. 
   Лучинин А.С. История психологии. Учеб. пос. Ростов-на Дону, Феникс, 2005
   
10. 
    Галустова О.В. Истории психологии в вопросах и ответах. Учеб. пос. Москва.,Проспект,2005
    

1. 
   Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. Том 1. Алматы:Таймас, 2005
   
2. 
   Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы.Том 2. Алматы:Таймас, 2005
   
3. 
   Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. Том 3. . Алматы:Таймас, 2005
   
4. 
   Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. Том 4. Алматы:Таймас, 2005
   
5. 
   Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. Том 5. Алматы:Таймас, 2005
   
6. 
   Столяренко Л.Д. Психология. Учеб. Р/Д,Феникс, 2003
   
7. 
   Под ред. Ролло Мэя Экзистенциальная психология.. Учеб. Москва, Эксмо-Пресс, 2001
   

Білім бағалау мәліметінде білім бағалау шкаласы, критериясы, жұмыс түрлерінің тізімі және осы жұмыстарды орындау талаптары беріледі.

Әдетте силлабуста келесі мәліметтер көрсетіледі:

• 
  барлық жұмыс түрлерін бағалау ережесі (максималды балл, айыптық және көтермелеу балдары);
  
• 
  қорытынды (емтихан) бағасын қою критериялары және аппеляция ережесі;
  
• 
  сабаққа кешігу, сабақты қалдыру, дәрісханадағы тәртіп, жұмысты кеш тапсыру, емтиханға қатыспау т.б. мәселелер.
  

Бағалау саясаты келесі принциптерге негізделу керек: шынайлық, әділдік, айқындылық, икемділік, жоғары дифференциация.

Қорытынды бағалауға рейтингтік бақылау және емтихан кіреді.

Ќорытынды бағалау мен рейтингті бақылау

• 
  Семестрдің 7(8) аптасында (1-7 апта нәтижесі бойынша) және 15 аптада (8-15 апта нәтижесі бойынша) оқытушы 100 балдық шкала бойынша рейтингті бақылау нәтижелерін шығарады және оқытушы өткізген рейтингке қойылатын баға, ағымды, рубеждік бақылау балдарының сомасын көрсетеді.
  
• 
  Қорытынды баға мына формула бойынша есептеледі
  

P1 - бірінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

P2 - екінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

Е – емтихандағы бағалаудың цифрлік эквиваленті

Яғни 30% (1 рейтинг) + 30% (2 рейтинг) + 40% (емтихан).
«Пән бойынша білімді бағалау кестесі»

Бағалау саясаты:

№

«Психология тарихы» пәні бойынша білімді бағалау кестесі

Бағалау критериясы

Бағалау түрі

Апта

Жұмыс үшін %

Барлығы %

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

1

Практикалық сабақтарда жауап беру

1

15

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

2

ОЖСӨЖ

0,5

15

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

+ +

3

Жеке тапсырма

2,5

10

+

+

+

+

4

Тестілеу

10

100

+

+

5

Р1 + Р2

100

Емтихан

100

Барлығы

100

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)