Василий Александрович Сухомлинский (1918-1970)
Нгізгі өмірлік және педагогикалық қызмет негіздері
|
Еңбек-тері
|
Педагогика-лық теория
|
Оқушылар-ды адамгер-шілікке тәрбиелеу
|
Мұғалім жөнінде
|
59
1918 ж - Василий Александрович Сухомлинский дүниеге келді. 1939 ж. – Полтаав педа-гогикалық институтын бітіреді.
1947-70 ж. –Павлыш мекте бінің дирек-торы. 1958 ж. –кандидаттық диссертация қорғады. 1968ж – КСРО педагогикалық ғылымдар Академиясына корреспондент – мүшесі болып сайланды. 1970 ж. – Василий Сухамлинский қайтыс болды.
|
1956 – «Оқушы-ларды ұжым-шылды-ққа тәрбиелеу»
1961 – «Оқушы-ның рухани әлемі»
1969 – «Жүрегім-ді балаға беремін»
1969 – «Пав-лыш орта мектебі»
1971 – «Азамат-тың тууы»
|
1. Оқушыны оқыту.
Өмірге рухани баю мен қанағаттандық-ты тек қана кең, жан-жақты білім беру, білімге белсен-ді ұмытылыс, білім қуаныш-ты бере алады. Баланы бақыт-ты қылу –ең алдымен оған оқуына көмек-тесу. Жалқау-лықсыз оқу үшінші жастан бастап тәрбие-ленушілерді өз бетімен еңбек ете білуге үйрету керек.
Оқушыға шамадан тыс жүктеменің жүктелуі – педагог шебер-лігінің жеткі-ліксіздігі және нәтижесі. «Мұғалім түсін-діру барысында фактілерге мырза және
|
Адамгер-шілік идеалы тұлғаның мынадай бел-гілерінен тұрады:
- Отанның аса құрметті қасиеттерін тұлғалық қүндылық-тары ретінде және өз санасымен жүрегінің аса құрмет ті қасиет-терін қас-терлей білу.
- тұлғаның рухани өм-іріндегі қоғамдық пен тұға-лықтың үлкен мен кішінің гормония-лық бірлігі
- рухани әлемнің, ынтаның және қажет-тіліктің байлығы;
|
Жақсы иұғалім:
Біріншіден, балаларды сүйетін, олармен қарым-қатынастан қуаныш алатын адам. Екіншіден, өзі сабақ беретін пәнінің ғылымын жақсы білетін, оны сүйетін және жаңа ашылула-ры мен жетістік-терінен хабардар адам.
Үшіншіден, педагогика мен психоло-гия-ны жақсы білетін және тәрбие туралы ғы-лымдарды білмей балалармен жұмыс
|
60
|
|
жалпылауға сараң болуы керек». Оқушыны ойлануға үйрету – мұға-лімнің ең қажетті міндеті педагог даналығы баланың өз-өзіне сенімін, намысын жоғалтпауын қамтамасыз ету керек.
2. Балалар шығармашы-лық әлемінде өмір сүру-лері қажет.
Балалар бойына дайын шындықты, жалпылама-ларды толтыру бары-сында мұғалім оқушы-ларда сол ойдың көзіне және тірі сөзге жақын-дауға мүмкіндігін бермейді, арман, қиял шығармашылық қанаттарын байлайды. «Баланың рухани өмірі толық болады егерде ол ойын, ертегі, саз, қиял шығармашылық әлемін-де өмір сүрсе».
Оқыту үрдісін оқушы үшін қуанышты етуге болады егер:
- оқушы оқулықтардағы жалпыламаларды жатта-май, фактілерді оқып, өз бетімен қорытындылар шығарса – ашылуларды аяқтаса;
- оқушы әркез ізденіс пен шығармашылықта болатын болса;
- оқу баланы өзін-өзі оқытуға ынталандыра-тын болса;
- бағалау оқушының ар- намысына нұқсан келтірмеу керек;
|
- адамның рухани құндылықтарды тасушы ретіндегі адамды қажетсіну;
- өзге адамдардың қуанышы мен қайғысына жүректің ашықтығы. Бай адамгершілікті тәрбиеленуі үшін оның жүрегін үнемі, ықыласты, нәзік қылу керек. Адамға деген терең сенім. Бала әсем әлемінде өмір сүру керек және табиғаттығы мен адам қарым-қатынас-тарындағы әділдікті сезінуі, жасауы және сақталуы қажет.
|
жасау мүшкіл емес екендігін түсінген адам. Төртіншіден, белгілі бір еңбек қызметі бойынша дағдыларды меңгерген адам, өз ісінің шебері.. Әрбір жақсы мектеп-тегі мұғалімде қандай да бір еңбектік құмарлық болуы керек. «Мұғалім оқушыларға білім ұшқынын беруі үшін, тұтас жарық сәулесін сіңіру тиіс».
|
Ы. Алтынсариннің педагогикалық қызметі мен көзқарасы.
(1841-1889)
«Халқыма пайда тигізсем деген менің әрқашанғы талабым...»
Қолданылған оқыту технологиясы: сыни тұрғыдан ойлауды дамыту.
Лекцияның барысы
Қазақ халқында бір адамды «Дала қоңырауы» деп атаған. Осы теңеу кімге арналған.
|
1 кезең «шақыру»
|
1. Ы.Алтынсарин дегенде оның өмір сүрген кезеңі, еңбегі, өмірі, қызметі қандай ассоциация, елес туғызады. Соны еске түсірің-іздер.
2. Дәптерлеріңде 3 вертикаль бағанасы бар маркировка жасайтын кестені сызыңыздар. Тақтаға немесе плакатқа осы жұмыс істелінеді. Сол жақтағы бағанаға «білімін» деген жазу жазамын.
3. Сол бағанаға Ы.Алтынсарин туралы не білесіңдер соны қысқаша жазыңыздар.
4. Дәптерлерге, тақтаға немесе плакатқа жазу үшін әрбір студент өзінің мәліметтерін хабарлайды.
| |
2 кезең «Ұғыну»
|
1. Ы.Алтынсарин туралы көлемді ақпарат жиналды. Енді осы ақпарат көрсетілімді болу үшін логикалық – құрылымдық схема салып көрелік.
2. Студенттердің көмегімен логикалық – құрылымдық схема салынады.
|
61
Оқу құралдарын жазды
Мектептер ашты
Ұстаз – тәлімгерлер даярлады
Көрнекті қайраткер
аудармашы
Ы.Алтынсарин
Ұстаздарға ғылыми -әдістемелік басшылық жасау
этнограф
патриот
педагог
балалар әдебиетінің негізін салушы
ағартушы
публицист жазушы
3 кезең «белгі қойып оқу»
|
1. К. Бержановтың, С.Мусиннің Педагогика тарихы оқулығының 152-153, 160,161 беттерін ашу. Тапсырма: оқимыз және белгі қоямыз. Кестенің «білдім» бағанасына қысқаша жазып отыру.
«V» - білемін
«-» - менің бастапқы біліміме қарама-қарсы
«?» - білгім келеді
«+» - бұл мен үшін жаңа
2. Кестені толтыруға студенттеге уақыт беріледі.
3. «Білемін» деген 3-ші бағанадағы мәліметтерді талқылау. Фронтальды жұмыс.
4. Талқылау барысында дәптерлер, тақтадағы немесе плакаттағы бағана толтырылады.
5. «Білгім келеді» бағанасын толтыру. Оған студенттердің айтқандары жазылады.
|
62
4 кезең «Рефлексия» (өзін-өзі тану)
|
1. «Аяқталмаған сөйлем» әдістемесі қолданылады:
а) «Егерде Қазақстан тарихында Ы.Алтынсарин болмағанда, онда...»
ә) «Мен ойлаймын Ы.Алтынсарин…»
б) «Қазақстан үшін Ы.Алтынсарин ...»
|
Абай Құнанбаев (1845-1904)
А.Құнанбаевтың
шығармалары
|
Педагогика
лық
көзқарастары
|
Психология
лық
көзқарастары
|
Ақынның
арман,
ойлары
|
63
Ұлы ағартушы Абай өзінің көптеген шығармаларында қазақ халқының ауыр тұрмысын және надандығын мінеп шенеді. Қара басының қамын ғана ойлайтын яғни тән қажеттілігін өтеудің ғана ескеріп рухани қажеттілікті ойламайтын, біреуді алдап, арбап күн көрушілерге мейлінше қарсы болды
Тәрбие мәселесіне ерекше көңіл бөлді
«Әне оны берем, міне мұны берем» деп бастап балаңды алдағаныңа мәз боласың соңынан балаң алдамашы болмаса кімнен көресің? Сөйтіп балаға тәріс тәрбие беретін ата-аналарды қатты сынға алды
Жастардың белгілі бір өнер үйреніп, пайдалы іспен шұғылдануын, адал еңбекпен мал табуын уағыздаған
|
Ұлы ақын Абайдың педагогикалық көзқарасындағы басты нысанына
«Атаңның баласы болма, адамның баласы бол...жақсы көпке ортақ, пайдаң еліңе, халқына тисін,» деген гуманистік ойпікірді қуаттау болды. Оның жастарды тәрбиелеудегі педагогикалық көзқарастарды дүние жүзілік педагогика классиктерді Ж.Руссо, Д.Дидро, И.Кант т.б. орыстың ойшыл ұлы педагогтар Л.НТолстойдың, К.Д.Ушинскийдің
ағартушылық ой пікірлермен терең қабысып жатыр. Абай ұрығын сепкен оқу, өнер-білім адамгершілік әдеп, мораль мәселеріне қазақ халқының рухани азығына айналып отыр.
Абайдың
дүниенің дамуы
жөніндегі көзқарасында
|
Ақын творчество-сында психология-ның негізгі мәселесі жан мен тәннің ара қатынасы, адамдар-дың психологиялық даму жолындағы тәрбие мен білімнің атқаратын қызметі, сондай-ақ бала психология-сымен жекелеген мәселелері де көрініс тапқан. Ол бұларды талдап талқылағанда адам-дардың психоло-гиялық өмірінің бір қыры мен сырына табиғи-ғылыми тұрғыда түсінікте-ме бере қоймайды. Абайдың психологиялық көзқарастары жалпы және педагогикалық – психологиялық мәселелерімен ғана шектелмейді. Ақын туған халқының әлеуметтік жағдайын, оның әртүрлі топтарының мінез-құлықтары сан алуан адамдардың психологиялық бейнесі тамаша көрініс тапқан.
|
Ұлы орыс халқының қазақ халқының арасында достық қатынасты күшейту, қазақ жастарын орыс тіліне, орыс мәденитіне үйрету, жас ұрпақты ұрпақты адамгершілікке тәрбиелеу болған ұлы ағартушы ақынның бұл сөздерінің маңызы бүгінгі біздің заманымызда да айрықша зор.
Абай орыс ғылымын мен мәдениеті, техникасы дүниенің табиғат сырының кілті екендігін, оны меңгерген адамға өмір сүру оңайырақ түсетіндігін әлденеше рет айтады, жақсылықта адал еңбегімен өмір сүруді орыс халқынан үйрену керек деді.
|
|
Мәңгілік махаббатты өмірдің көркі деп бағалаған ұлы ойшыл
«Махабатты өмірлік серіктікке отбасының ұйытқасына
«арқау етуде мұрат тұтты.
|
диалектикалық сарын басым. Ол табиғат құбылыстарын бір-бірімен өзара байланыста, үнемі өзгеріс үстінде, адамды қоршаған ортаны табиғаттың ішкі сырын білім ғылым арқылы білуге болады деп қарастырады.
|
Адамдардың псхологиялық мәселелерге көзқарасы, алдымен поэзиямен өнердің міндеті адам өмірін, көңіл-күйі мен іс-әрекетінің шындықты көрсете білу деген түсінігіне орай қалыптасқан
|
|
Ж
64
.Аймауытовтың педагогикалық көзқарастары.
Өмірлік кезеңдері және негізгі еңбектері.
|
Тәрбие мазмұны
|
Дидактикалық
|
65
1889ж. Семей обл. Кереку уезінің Қызылтау болысында дүниеге келген.
Павлодар орыс-қазақ мектебін, Семейдегі мұғалімдер семинариясын бітірген.
1917-19жж. Алашорда ұйымына кіреді.
1911-14жж. Баянауылда бала оқытады.
1920ж. РКП(б) қатарына кіреді. Қазақстан Советтерінің съезіне делегат болып сайланады, ҚАССР халық ағарту комиссариятының коллегия мүшесі, «Қазақ тілі»,»Ақ жол» газеттерінің қызметкері, мектеп мұғалімі.
1926-29жж. Шымкенттегі педтехникумның директоры болып жұмыс істейді.
1929ж тұтқынға алынып, 1931ж. өлім жазасына кесіледі.
1924ж»Тәрбие жетекші»
1929ж «Комплексті оқыту жолдары»
1930ж «Жаңа ауыл» т.б. еңбектері бар.
|
Ж.Аймауытов «Адам мінезінің ақыл қайратының әртүрлі болуы тәрбиенің түрлі-түрлі болуында. Адам баласының ұрлық істеуі, өтірік айтуы, кісі тонауы, өлтіруі сықылды бұзақылықтарды жасауы, тәрбиенің жетіспегендігінен»-дейді. Ол тәрбиені екі түрлі болатынын: дене тәрбиесі және жан тәрбиесі болып бөлінетіндігін атап көрсетті.
Автор ен алдымен бала тәрбиесіндегі отбасының роліне ерекше тоқталады.
«Бала бұзуға, яки түзеуге себеп болатын бір шарт жас күнде көрген өнеге. Ол өнеге әке-шешенің тәрбиесі арқылы қалыптасады.Ата-ананың берген тәрбиесі баланың мінезіне салған ізге байланысты. Балаға қайырымдылықты, қаталдықты, кішіпейілділікті, шыншылдықтықты, өтірікшілдікті беретін кім? Ол, әрине, ата-ананың тәрбиесі.»
«Тәрбиенің негізгі мақсаты мінезді түзеп, адамшылдыққа қызмет ету адал еңбек ете білуге тәрбиелеу»деген қағиданы қуаттай келіп, «Баланы тәрбиелеу үшін әрбір тәрбиешінің өзі тәрбиелі болуы керек» - деді
|
Педагогиканың негізгі бөлімі –дидактикаға ғылыми
анықтама берген.
«Сабақ беру үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер... Дидактика мұғалімге жалпы жол жоба көрсетіп, жетекшілік етеді.. сыннан өткен тиімді деген жолдары ғана нұсқайды» - деп оқыту, білім беру әдісінің қатып-семіп қалған догма емес, үнемі ізденуден туатын іс-әрекет екенін атап көрсетті.
«Педагогикалық процестің сапасын көтерудің маңызды бағыты-сабақты өткізу тәсілдерін одан әрі жетілдіруді қарастырған»
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуді жетілдіру үшін мұғалімнің ұстаздық шеберлігі жоғары болуы және оның профессионалдық еркіндікке ие болуы керек деген идеясы.
Пәнаралық байланысты күшейтіп, ғылым білімдердің бір-бірімен тығыз бірлікте интеграциялау арқылы оқытудың қажеттігіне тоқталды.
|
Ахмет Байтұрсыновтың педагогикалық қызметі мен ой-пікірлері
А.Байтұрсынов
(1873-1937)
өмірбаяны
|
Негізгі еңбектері
|
Тәрбие мақсаты
|
Негізін салған
идеялары
|
Белгілі қоғам қайраткері ғұлама түрколог, жазушы публицист, ағартушы педагог қазіргі Қостанай облысы Жангелдин ауданы Сарытүбек деген жерде қазақ шаруасы әулетінде дүниеге келді
|
Әліппе (1912)
Тіл құралы (1928) «Баяншы» деген оқыту әдістемелік кітапша.
Тіл жұмсар және көптеген мақалалар.
|
Қазақ балаларына ана тілінде сауат ашу.
Қазақ алфавитін жүйелі,оқу құралдарын жасау. Мұғалімдерге пед училищелер ашып, арнаулы оқу орындары арқылы даярлау.
|
1. Өзінің саналы өмірін қазақ қоғамында білім ғылымның дамуына мектеп ағартушылық ісінің жанданып кемелденуіне бағыштады.
|
1882-84 ауыл мектептерінде Торғайдағы орыс-қазақ училищесін Орынбор мұғалімдік мектепті бітірген
|
Әдебиет танытқыш «Қырық мысал» (1909)
«Оқу құрал» (1912)
|
|
Араб графикасымен оқу – жазу тиімділігін
көрсетті
|
1895-1909 ж. Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралы уездерінде мұғалім болып қызмет атқарды.
|
|
|
|
1913-17 ж. «Қазақ» газетінің редакторы.
|
|
|
|
1918-19 ж. Алашорда қатарында, ал 1919 ж. Қазақ өлкесін басқаратын әскери революциялық комитеттің мүшесі.
|
|
|
|
1922-25 ж. Қазақстан Халық ағарту.
|
|
|
|
66
1911-1915 жылдары «Айқап» журналына мақала беріп тұрған.
|
|
|
|
Әдебиет тізімі
Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984.
Бес ғасыр жырлайды. Алматы. 1984, І-ІІ том.
Джуринский А.Н. История образования и педагогической мысли. М., 2003.
Корнетов Г.Б. История педагогики. М., 2003.
Жарықбаев Қ., Қалиев С, Қазақ тәлім-тәрбиесі. Алматы, 1995.
Жарықбаев Қ., Қалиев С. Ы.Алтынсариннің тәлім-тәрбиелік тұлғалары. Алматы, 1990.
История педагогики и образования. Под.ред. А.И. Пискунова. М., 2001.
Константинов Н.А., Медынский Е.Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. М., 1982.
Қалиев С. ХҮ-ХІХ ғасырлар ақын-жыраулар поэзиясындағы педагогикалық ой-пікірлер. Алматы, 1990 .
Хрестоматия по истории зарубежной педагогики. Сост. А.И.Пискунов. М., 1981.
Хрестоматия по истории школы и педагогики в России. Сост.С.Ф.Егоров. М., 1986 г.
6.ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ ЖОСПАРЫ
№ 1 семинар
Тақырып: Педагогика тарихы курсының теориялық-әдіснамалық негіздері
Семинар сабақтың мазмұны:
Педагогика тарихы ғылым ретінде
Педагогика тарихының пәні және міндеттері
Педагогика тарихының әдіснамалық негіздері
Әдебиеттер:
Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984.
Бес ғасыр жырлайды. Алматы. 1984, І-ІІ том.
Джуринский А.Н. История образования и педагогической мысли. М., 2003.
Корнетов Г.Б. История педагогики. М., 2003.
№ 2 семинар
Тақырып: Ежелгі дәуірдегі мектеп пен тәрбие
Семинар сабақтың мазмұны:
Ежелгі Шығыс өркениеті жағдайындағы тәрбие мен оқыту
Месопотамиядағы мектеп және тәрбие процесі
Ежелгі Египеттегі мектеп
Ежелгі Қытайдағы мектеп ісі мен педагогикалық ойлардың пайда болуы
Әдебиеттер:
История педагогики и образования. Под.ред. А.И. Пискунова. М., 2001.
Константинов Н.А., Медынский Е.Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. М., 1982.
Қалиев С. ХҮ-ХІХ ғасырлар ақын-жыраулар поэзиясындағы педагогикалық ой-пікірлер. Алматы, 1990 .
Хрестоматия по истории зарубежной педагогики. Сост. А.И.Пискунов. М., 1981.
Хрестоматия по истории школы и педагогики в России. Сост.С.Ф.Егоров. М., 1986 г.
№ 3 семинар
Тақырып: Я.А.Коменскийдің педагогикалық теориясы
Семинар сабақтың мазмұны:
Я.А.Коменскийдің көзқарастарына жалпы сипаттама
Ұлы чех педагогының негізгі педагогикалық идеялары (табиғатқа сәйкестік пирнципі, демократиялық және гуманистік идеялары, мектептің ана тілінде болуы).
«Ұлы Дидактика» еңбегін талдау
Я.А.Коменскийдің идеяларының мектеп пен педагогиканың дамуындағы маңызы
Әдебиеттер:
История педагогики и образования. Под.ред. А.И. Пискунова. М., 2001.
Константинов Н.А., Медынский Е.Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. М., 1982.
Қалиев С. ХҮ-ХІХ ғасырлар ақын-жыраулар поэзиясындағы педагогикалық ой-пікірлер. Алматы, 1990 .
Хрестоматия по истории зарубежной педагогики. Сост. А.И.Пискунов. М., 1981.
Хрестоматия по истории школы и педагогики в России. Сост.С.Ф.Егоров. М., 1986 г.
№ 4 семинар
Тақырып: Джон Локктың педагогикалық қөзқарасы және Ж.Ж.Руссоның педагогикалық теориясы
Семинар сабақтың мазмұны:
Джон Локктың педагогикалық теориясының негізгі ерекшеліктері
«Тәрбие жөніндегі ойлар» еңбегінің негізгі идеялары
Дене және адамгершілік тәрбиесінің міндеттері мен құралдары
Ж.Ж.Руссоның педагогикалық теориясы
Ж.Ж.Руссо бойынша жас кезең дері, олардың тәрбиелік міндеттерін анықтау.
Ж.Ж.Руссоның табиғи және еркін тәрбие теориясының мәні
Әдебиеттер:
Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984.
Бес ғасыр жырлайды. Алматы. 1984, І-ІІ том.
Джуринский А.Н. История образования и педагогической мысли. М., 2003.
Корнетов Г.Б. История педагогики. М., 2003.
Жарықбаев Қ., Қалиев С, Қазақ тәлім-тәрбиесі. Алматы, 1995.
№ 5 семинар
Тақырып: Француз философ-материалистері К.А.Гельвеций және Д.Дидроның педагогикалық идеялары
Семинар сабақтың мазмұны:
К.А.Гельвеций мен Д.Дидроның адам тұлғасы және тәрбиесі мәніне көзқарастары
К.А.Гельвецийдің негізгі педагогикалық идеялары
Д.Дидроның педагогикалық көзқарастарына сипаттама
Француз материалистерінің ағартушылық идеяларының маңызы
№ 6 семинар
Тақырып: М.В.Ломоносовтың педагогикалық қызметі
Семинар сабақтың мазмүны:
М.В.Ломонсовтың Ресейде ағарту ісі мен педагогикалық ой-пікірдің дамуындағы ролі
Москва университетінің негізін қалаушы ретінде
Әдебиеттер:
Джуринский А.Н. История образования и педагогической мысли. М., 2003.
Корнетов Г.Б. История педагогики. М., 2003.
История педагогики и образования. Под.ред. А.И. Пискунова. М., 2001.
Константинов Н.А., Медынский Е.Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. М., 1982.
Хрестоматия по истории зарубежной педагогики. Сост. А.И.Пискунов. М., 1981.
Хрестоматия по истории школы и педагогики в России. Сост.С.Ф.Егоров. М., 1986 г.
№ 7 семинар
Тақырып: XVIII ғ.аяғы мен XIXғ.бірінші жартысындағы Қазақстандағы мектеп пен педагогикалық ой-пікірлер
Семинар сабақтың мазмұны:
Қазақстанның Ресейге қосылуы. Патша үкіметінің қазақ халқын ағартудағы саясаты.
Ресейдің орыс емес ұлттарына білім беруді реформалау (1768).
Алғашқы орыс-ұлттық мектептер: (1744) Орынбордағы татар мектебі, (1786) Омскідегі аудармашылар мектебі, 1789 (Орынбор), 1841 Бөкейордадағы хан-ставкасы мектебі, олардың қызметінің педагогикалық ерекшеліктері
Әдебиеттер:
Бержанов Қ., Мусин С. Педагогика тарихы. Алматы, 1984.
Бес ғасыр жырлайды. Алматы. 1984, І-ІІ том.
Константинов Н.А., Медынский Е.Н., Шабаева М.Ф. История педагогики. М., 1982.
Қалиев С. ХҮ-ХІХ ғасырлар ақын-жыраулар поэзиясындағы педагогикалық ой-пікірлер. Алматы, 1990 .
Хрестоматия по истории зарубежной педагогики. Сост. А.И.Пискунов. М., 1981.
Хрестоматия по истории школы и педагогики в России. Сост.С.Ф.Егоров. М., 1986 г.
№ 8 семинар сабақтың
Достарыңызбен бөлісу: |
