А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)

1. Жетім балалардың әлеуметтену бұзылыстарының элононд процесі жөнінде ғылыми зерттеу.

Әр түрлі балаларға арналған мектептердегі педагогикалық ұжымның іс-әрекеті әлеуметтік-педагогикалық басты және соңғы нәтижесі болып, әлеуметтенудің нәтижесі секілді тәрбиеленуші тұлғаларының сапалық және әлеуметтік даму болып табылады. Әлеуметтену өз алдына сәттә өтеді, егер тәрбиеленуші гормонды түрде әлеуметтік қарым-қатынасқа түсіп, әр әлеуметтік жүйелерде қалыпты түрде жүйеленсе, өз-өзін төмен сезінбей және сонымен қатар жалпы байланыстан тыс өзін сезінбесе, ол өз алдына өзінде пайда болған қиындықтарды шеше алады.

Балаларға арналған арнайы мекемелердегі тәрбиеленуші жасөспірімнің тұлғасының әлеуметтену конценциясында, ғылымда енгізілген нәтижелер бойынша, жағдайды басқа жағынан шешу обьектіне зерттеудің қиындығы, теоретикалық құрылымның негізгі ерекшелігі болып табылады.

Депривация концепциясында (А.Адлер, Дж.Боулби, Й.Ланшейер және Матеймен, М.Мид, М.Монтессори, М.Роптер, З.Фрейд) жасөспірім тұлғасының жанұядан тыс тәрбиеленуін, оның қажеттіліктері туралы, инстинктер, қиял туралы ойлау адамның негізгі сапасы ретінде қарастырылады. Бұл бағытта З.Фрейд бойынша конфликтілер арқылы адамның дамуы, бір уақытта ішкі және сыртқы жоспарды: сыртқы тұлға мен қоғам арасында, ішкі – негізгі 3 субстанциялар арасында. Соның ішінде: «жоғары – мен» яғни тұлға (әлеуметтік ережелер, тиым салынған нәрселер, ар – ұяттың болмауы), «мен» (тұлғаның өзі құрған әлемі (немесе түсінетін)) және «ол» (бейсанасыз, жүзеге аспаған, жай ғана қиялға берілген). Бұдан жасөспірімнің тұлғалық даму заңдылықтары, яғни отбасы назарынан тыс қалғандар зерттеу динамикасы мен әр түрлі қажеттіліктер мен дағдыларды қанағаттандыруда кездеседі. Тұлғалық доминанта сапасындағыларды бұл концепциялардан негізгі баланың психикалық жағдайын нәтижесінде негізгі психикалық қажеттіліктердің ұйымдастырылып, балаларға арналған арнайы мекеме жағдайында пайда болып, келесі типтерде көрінеді.

• 
  әр түрлі модальдар әсерінен пайда болған сенсорлық: (көрушілік, есту).
  
• 
  конгнитивті, оқу үшін және әр түрлі құлықтарды иеленуде, соның ішінде түсінуге мүмкіндік бермейтін сыртқы ортаның холотикалық құрылымы, мекемеден тыс болып жатқан нәрсені түзеп, жаңартып отырумен пайда болады.
  
• 
  Эмоционалды, ересектермен қарым-қатынастың жетіспеуі, соның ішінде анасы мен құрдастар арасында.
  
• 
  әлеуметтік, әлеуметтік рольдерді орындауда өзін-өзі жалпы қанағаттана отырып, ұйымдастыру.
  

Бала девиантты ортада, девиантты мінез-құлықты толықтай иеленіп отырып, тәрбиеленуіне әлеуметтенудің бұзылысы себеп екені анықталған.

Балаларға арналған мекемелерде жанұяны алмастыратын педагогтардың бөлігі, өзінің педагогикалық іс-әрекетінде бұл балалардың негізгі даму категорияларын ескермейді. Қазіргі уақытқа шейін негізгі проблема болып, педагогтарды психологиялық-педагогикалық мәдениеті, сонымен қатар тәрбиеленушілермен жүргізілетін адекватты жұмыстың әдісі болып табылады.

Баланың тұлғалық даму негіздерінің психологиялық-педагогикалық құзіреттілікті анықтау болып, балалар үйі жағдайында тәрбиеленушілерден алынған зерттеу нәтижелері И.В.Дубровинамен, М.И.Лисинамен, А.М.Прихожинамен, Н.Н.Толстоймен және басқалармен алынған және басқа да И.В.Ежовинмен, В.С.Мухинмен жүргізілген зерттеулер арқылы алынған болатын.

2. Жетім балалар даиуының эмоционалды, күш-жігерлік және интеллектуалды дамуы жағынан жағдайлар.

Тәрбиеленушілердің интеллектуалды дамуын негізі және психологиялық зерттеу деңгейі назары дамуының және тәрбиеленушілердің есте сақтауы орта статистикалық ережелері бұзылыстары пайда болмайды. Бір жағынан, зерттеулер елдің бейнесін енжар жүйелеп отырады. Танымдық сферада ішкі операцияларды қажетсінетін, практикалық іс-әрекеттер қадағалаусыз, баланың абстрактілі ойлауының дамуының төмендеуі негізінен бастауыш сынып жасындағыларда кездеседі. Көбінесе, вербальді-логикалық ойлаудың төмендеуі кездеседі.

Бұл алынған нәтижелердің ішіндегі болып, ең негізгісі балаларға арналған мекемелердегі жалпы білім беретін тәрбиеленушілердегі интеллектуалдық дамуының төмендеуі болып ортаның әсер етуі, педагогикалық енжарлық болып табылады. Негізгі себеп болып ересектермен қарым-қатынасқа түсуі, адекватты балаларға, соның ішінде балаларға арналған арнайы мекемелердегі сапаның жоқтығы болып табылады.

Балаларға арналған мекемелердегі тәрбиеленушілердің тұлғалық құрылымындағы көп қиындықтар мен бұзылыстар эмоционалды ерік-жігер сферасында барлық зерттеушілермен белгіленген болатын.

7 апта

Кредит сағат 13