Абай атындағы жалпы білім беру мектеп кітапханасының 2015 оқу жылының «Бір ел, бір кітап»

Ой - өрістерін, тіл байлықтарын дамыту, адамгершілікке ,мейірімділікке тәрбиелеу.

Абай атындағы жалпы білім беру мектеп кітапханасында қазақ халқымыздың жазушысы, драматург ақын сценарист Ілияс Есенберлин «бір ел, - бір кітап» Республикалық акциясының сонымен қатар Елбасымыздың «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында айтылған «Мәңгілік Ел» халық жазушысы Сайын Мұратбековтың шығармаларымен және романдарымен таныстырылды, Қазақстанда осымен жетінші мәрте ұйымдастырылып отырған Республикалық «Бір ел –бір кітап» акциясының аясында ақын Фариза Оңғарсынованың «Дауа» кітабымен таныстырылды, «Бір ел – бір кітап» акциясы биылда жалғасын табуда халық жазушысы Оралхан Бөкеевтін «Қайдасын қасқа құлыным» атты повестер мен әңгімелермен мектеп кітапханасында кітап көрмесі ұйымдастырылды.

Көрнекілігі: Қазақ халқымыздың жазушысы, қоғамыздың қайраткерлері Ілияс Есенберлин, сонымен қатар Сайын Муратбеков және Фариза Оңғарсынова, Оралхан Бөкеевтің суреттері, газет журналдары, дәйікті сөздері, кітаптары. Мектеп оқушылары ұйымдастырылған көрмеге қатысты.

Өзімнің жетекшілігімен ақын жазушылардың өмірбаяны мен тарихи тұлғаларымен таныстырдым сонымен қатар «Бір ел – бір кітап» акциясы туралы мәлімет бердім. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қойылды, оқушылар белсене жауап бере отырды. Мысалы: Қазақ халқымыздың жазушысы Ілияс Есенберлин қай жылы дүниеге келд? Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Ілияс Есенберлиннің алғашқы триологиясы қандай? Келесі кезекте мақал- мәтелдерді жалғастыру болды. Оқушылар белсене қатысып отырды. 7 ә сынып оқушысы Жардемия Мара Поэзия падишасы – Фариза Оңғарсынованың өмірімен шығармаларымен таныстырды. Қорытындылай келгенде: Қаншама жанды қара өлеңмен жұбатып, халқының сүйіспеншілігіне бөленген қайталанбас тұлға, поэзия падишасы атанған Қазақ халқымыздың жазушысы, мемлекеттік сыйлықтың иегелері, биылғы жылдың ел болып оқитын «Бір ел – бір кітап» акциясының басты тұлғасы болып табылған Ілияс Есенберлин және Сайын Мұратбеко, сонымен қатар Фариза Оңғарсынова, Оралхан Бөкеев ақын жазушыларымызға арналған кітап көрмесі өз мәресіне жетті. Міне балалар, Ілияс Есенберлин туралы және Сайын Мұратбеков жайлы, сонымен қатар Фариза Оңғарсынова туралы, Оралхан Бөкеев қазақ халқымыздың ақындары жайлы біраз мәлімет алдыңыздар, ақындардың бейнесі жылдар өткен сайын биіктеп түседі. .
Оқушылар бүгінгі «Бір ел – бір кітап» ракциясына келіп қатысқандарыңызға рахмет, ақынымыздарды, қайраткерлерімізді мәңгілікте есте сақтайық.


Сабақтың тақырыбы: «Бір ел – бір кітап» акциясы 2015 жыл

Мақсаты: Қазақ әдебиетін насихаттау, тарихи – мәдени және рухани мұрамызды сақтау, жастарды отаншылдыққа, өнегілікке тәрбиелеу, сондай – ақ жастарды кітап оқуға тәрбиелеу, оқырмандарға жазушы өмірінен мәліметтер беру, көркем шығарманы оқыту арқылы әңгіменің құндылығын таныту.

Әдіс – тәсілдері: баяндау, әңгімелесу, іздендіру.

Көрнекілігі: Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» кітабы сонымен қатар Сайын Мұратбековтың кітабы және Фарзиа Оңғарсынованың ақын портреттері, кітап көрмесі,

Кітапханашы: Қошкелдіңіздер, құрметті кітап сүйер оқырман,ұстаздар, қонақтар!

«Бір ел – бір кітап» акциясына арналған кітап көрмесіне қош келдіңіздер.

«Бір ел – бір кітап» жобасының идеясы АҚШ - та танымал болған. Қазақстанда 2007 жылы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің қолдауымен ҚР ұлттық академиялық кітапханасы, ҚР Кітапханашылар Ассоциясының бастамасы бойынша 2007 жылыдан бастап өткізіліп келеді. Акцияның мазмұны бүкіл ел бір уақытта бір кітапты оқып талқылау. Қазақстанда 2007 жылы Абайдың қара сөздерін, 2008 жылы М.Әезов «Қилы заман», 2009 жылы М.Жұмабаетың «Жан сөзі», 2010 жылы Ж.Молдағаливтің «Мен - қазақпын» поэмасы, 2011 жылы Ж.Айтмауытовтың «Ақбілек» романы, 2012 жылы О.Бөкейдің «Қайдасың, қасқа құлыным?», 2013 жылы Фариза Оңғарсынованың «Дауа» жинағы таңдалынса 2014 жылы қазақтың көрнекті жазушысы Сайын Мұратбековтың «Жусан иесі», «Басында Үшқараның» шығармалары Биылғы 2015 жылы қазақтың ұлағаты, жазушысы және драматург Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясы болып танылуда. Ілияс Есенберлиннің өмірбаянына қысқаша тоқталу.

Ілияс Есенберлин 1915 жылы 10 қаңтар күні Ақмола облысы Атбасар жеріндегі ағаш шеберінің отбасында дүниеге келді. Ілияс інісі Раунақ екуі ата- аналары қара шешек індетінен қайтыс болғандықтан ерте жетім қалады. Раунақты жақын туыстары паналатып, қамқаорлық жасайды ал 9 жасар Ілияс Есенберлин балалар үйіне орналастырылады.

Шығармашылыққа бір табан жақын өскен бала Ілияс мектеп қабырғасында болған кезінде

математикалық қабілетін көрсете білді, сонымен қатар ол әртүрлі оқиғалар мен құбылыстарды жылдам талдап жүйелей алатын, қазақ ауыз әдебиетін өте жақсы білуімен қатар әлемдік классикалық шығармаларды сүйіп оқитын, сурет салумен әуестенетін және жылқы малына жаны құмар болды. Оның мінезі жарқын, өте жігерлі, шыдамды және есте сақтау қабілеті ерекше, өмірге құштар болды.

Ендеше кезекті ақынның жырларына берейік.

О ,туған жер кеңпейіл, құшағын кең,

Саған көңіл бұлқынар күш – ағынмен.

Сағынышымды қанат қып саған қарай

Балапандай талпынып ұшамын мен.

Алақаны анамның топырағын

Сендік махаббатымның оты жалын.

Сені қалай сүйюдің керектігін

Мен ешқандай кітаптан оқымадым.

2 оқушы: «Мол арман» өлең жолдарын қабыл алыңыздар.

Өмірдің өзі нұр шаша бермес

Жарқырап ылғи күн алдан.

Сәттер де болар, сәттер де болар

Жол таба алмайтын тұманнан

Көңілінде сонда болсын тек

Ұмтылдыратын, жаңынды бұлқындыратын

Аласармайтын асқақ мол арман.

Таңдарыңда солай әрқашан

Сеніммен күшпен жалғасар.

...Әке – білек, саусағы балалары

Қаң тамырмен, жалғасқан аралары.

Ана – тамыр, бойынмен бәріне де

Тіршіліктің жылуы таралады.

Келесі кезекте өзімнің жетекшілігімен сұрақ – жауа сайысы.

1.Ілияс Есенберлин қай жылы дүниеге келді?

(1915 жылы 10 қаңтар күні Ақмола облысы Атбасар жеріндегі ағаш шеберінің отбасында дүниеге келді.)

2. Ілияс Есенберлиннің інісінің аты кім?

(Раунақ)

(1945 жылы жарияланады)

4. Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Ілияс Есенберлиннің алғашқы триологиясы қандай? («Көшпенділер»)

5. 2013 жылы «Бір ел- бір кітап»акциясының аясында Фариза Оңғарсынованың қай кітабы ең алғашқы жарық көрді? (Дауа кітабы)

6. 2013 жылы ұлы ақынымыздың қайраткері жазушысы Оралхан Бөкеев қай жылы дүниеге келді?( 28 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, Қатонқарағай ауданы, Шыңғыстай ауылында туған.)

Қорытындылау. Құрметті ұстаздар, оқушылар бүгінгі ақынымыз қайраткерлеріміз «Бір ел – бір кітап» акциясы Ілияс Есенберлинге арналған кітап көрмесі өз мәресіне жетті.

Сөз қадірін өз қадірін артық көрген халқымыздың дүлдүл ақындары да өлеңмен өрілген рух мұрасының алтын қақпасы сынды. Осындай қазақтың біртума ақындардың бірі Сайын мұратбеков, Фариза Оңғарсынова сонымен қатар Оралхан Бөкеев шығармаларын болашақ ұрпақтарымызға сусындап өссін.

Қазақстан халқы үшін 2015 жыл аталып өтетін мерейтойларға толы жыл. Олар: Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың туғанына 170 жыл, ҚР Конституциясының қабылданғанына және Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 20 жыл. Сонымен қатар жоғары деңгейде аталып өтетін саяси-қоғамдық маңызы бар мерекелер – Ұлы Жеңістің 70 жылдығы және Қазақ хандығының 550 жылдығы.

Шығармашылыққа бір табан жақын өскен бала Ілияс мектеп қабырғасында болған кезінде өзінің таңқаларлық математикалық қабілетін көрсете білді, сонымен қатар ол әртүрлі оқиғалар мен құбылыстарды жылдам талдап жүйелей алатын, қазақ ауыз әдебиетін өте жақсы білуімен қатар әлемдік классикалық шығармаларды сүйіп оқитын, сурет салумен әуестенетін және жылқы малына жаны құмар болды. Оның мінезі жарқын, өте жігерлі, шыдамды және есте сақтау қабілеті ерекше, өмірге құштар болды.

Мектепті тәмамдаған соң жұмысшы факультетінің студенті атанып, үздік аяқтайды. Кейін Қарсақпайдағы аудандық атқару комитетінде жұмыс істей жүріп, Алматы Тау-кен металлургиялық институтына түсіп, «тау инженері» мамандығын алып шығады.

1940 жылы институтты аман-есен аяқтап, Жезқазғанға жұмысқа жіберілген. Сол жылы күзде Қызыл әскер қатарына шақырылып, Рига әскери-саяси училищесінде оқып, соғысқа аттанды.

1942 жылы қатты жарақаттанып, госпитальге түсіп, бір жылдан соң мүгедек болып елге оралды. 1947 жылға дейін Қазақстан Компартиясының Орталық комитетінің аппаратында инструктор болып жұмыс істеді. Соғыс аяқталарда, 1937 жылы атылып кеткен әділет халық комиссары Хамза Жүсіпбековтың қызы Диляра Жүсіпбековаға үйленіп, қайын енесін АЛЖИР-ден алдырғаны үшін НКВД-ның назарына ілігіп, 1949 жылы 10 жылға бас бостандығынан айырылды. Жазасын Қарақұм каналы құрылысында жарылыс жұмыстары жөнінен тау инженері болып бес жыл жұмыс істеп өтеді. Сталиннің өлімінен соң ақталып, босатылады. Жұбайымен Семей облысындағы кеніштерде жұмыс істейді. Артынан Қазақ КСР-ның Геология министрілігінде, кейін шахтада басқарма басшысы болып қызмет атқарады.

Көркем шығармаларын Ілияс Есенберлин соғыс кезінде жаза бастайды. Оның алғашқы өлеңдері мен поэмалары 1945 жылы жарияланады. Бірақ ол өзінің шығармашылыққа және әдебиетке деген бейімділігін соғыстан кейінгі жылдарда ғана анық сезіне бастайды.

Жанұясымен Алматыға оралып, қатардағы редактор лауазымында, көркем әдебиет баспасына жұмысқа орналасқан соң проза жанрындағы алғашқы «Адам туралы ән» романын жазады. Кейінірек Есенберлин «Қазақфильм» киностудиясына ауысып, танымал әдебиет пен өнер майталмандары - Қапан Сатыбалдин, Шәкен Айманов, Олжас Сүлейменов сияқты т.б. өзіне жақын адамдардың ортасынан табылады. Ол киностудияда көптеген фильмдерді редакциялап, ондаған киносценарийлер мен пьесалар жазады. Бірақ жазушы кейіннен өзінің кәсіби драматург бола алмағанын мойындайды.

Қаламгер өз халқының тарихын зерттеп зерделеуге көп назар аударады. Ол ғылыми монографияларды оқып, мұражайлар мен мұрағаттарға жиі барып ізденетін, түпнұсқалық құжаттарды барлық зейін-ықыласымен зерттеп, тынымсыз еңбектенетін. Өзінің ойға алған алғашқы тарихи романын жазу үшін ол үздіксіз еңбектеніп, көптеген мәліметтер жинап, оларды өңдеуден өткізді. Ал 1965 жылы Есенберлин бар-жоғы үш айдың ішінде өзінің әйгілі трилогиясының бірінші кітабы «Қаһарды» жазып бітіреді, көп кешікпей жаңа «Көшпенділер» атауымен трилогияның қалған екі кітабын да жариялайды.

«Көшпенділер» трилогиясынан кейін «Алтын Орда», «Қатерлі өткел» атты тарихи романдары, өзі өмір сүрген заман шындығын суреттейтін туындылары «Алтын құс», «Ғашықтар» және т.б. көптеген шығармалары жарық көреді. Ілияс Есенберлиннің шығармалары тың тақырыпта жазылып, қазақ әдебиетінде оған дейін мүлде көтерілмеген мәселелерді қозғаған, әдебиетке серпін әкелген, оқырман сүйіспеншілігіне бөленген туындылар.

Ілияс Есенберлин Алматы қаласында 1983 жылдың 5 қазанында, ұлы жаңа ғана баспадан шыққан бес томдық шығармалар жинағын әкелген күні жүрегі жарылып, дүние салды.

Бұл трилогия тарихи аңыз қаһармандарының портретінен бастап көркем суреттеліп, аса шеберлікпен жазылған. Тарихи оқиғаларды осылай жазба әдебиеттің қажетіне жарату І.Есенберлин сияқты ұлы қаламгердің ғана шеберлігіне байланысты деп білеміз. Елбасымыз айтқандай: «Осы туынды арқылы аса көрнекті жазушының шығармаларын қастерлеушілер мен бағалаушыларға, біздің тарихымызды қымбат көретін барша жұртшылыққа бұл шығармаға жаңаша - ежелден азаттыққа ұмтылып, ұлттық тәуелсіздік үшін ерлікпен күрескен қазақ халқының жүзеге асқан арманы тұрғысынан қарауға мүмкіндік беріледі. Бүгінгі күні бұл трилогияны қайта-қайта оқи отырып, біз керемет қырағылықпен ата-бабаларымыз - Әбілқайыр, Абылай, Кенесары хандарымыз, Наурызбай, Қобыланды батырларымыз, Төле би, Асан қайғы, Бұқар жырау даналарымыздың егемендігіміз үшін жасаған үлкен еңбектерін түсіне аламыз. Бұл адамдар және олардың серіктестіктері мен ізбасарлары өз елін шексіз сүйді, оның болашағына сенді, осынау көкейкесті мұратқа жету үшін аянбай күш-қайрат жұмсады. Ендігі жерде жастар бұл шығармадан рухани мықтылықтың, адамгершілік пен отаншылдықтың үлгісі мен тағылымына мөлдір бұлақтан су ішкендей қана алады. Ал енді аға ұрпаққа келетін болсақ, кітапты қайталап оқып шыққаннан кейін олар өздері осыдан біраз ғана бұрын байыбына бара алмастай көрінген көкейкесті сұрақтардың көпшілігіне жауап таба алады. Олардың ең бастысы, жеке және ортақ мүдделері үйлесім тауып біріккен халық, өзін түлетіп өсірген жерге адал берілген халық тауды қопарып тастауға, ең қиын мәселелерді шешуге қабілетті екендігін түйсінуде болса керек» - деп, тарихи туындыны аса жоғары бағалаған екен.

Осы тарихи трилогияның авторы өз күнделігіне былай деп жазған: «Жазушы алыста қалған уақытты тарихи зерделеумен ұзақ айналысқан кезде, өтіп кеткен адамдар мен оқиғалар оның санасында қайта тіріліп, ол еріксізден осының бәрінен тек адамды ғана көреді. Менде де осылай болды. Кенесары ханға қатысты XIX ғасыр оқиғаларын зерттей келе, мен осы өткен тарихи оқиғалардың бәрінен де қасіретті адамның тұлғасын көрдім. Ол маған бүкіл күрделі мінезімен, табыстарымен, сәтсіздіктерімен көрінді де, мен ол жайында роман жазып шықтым. Ақтаған да, қаралаған да жоқпын, өмірде қалай болса, солай етіп жаздым» - деген екен. Шынымен де, кітапты түгелдей оқып шыққан адам жазушының шығарманы жазудағы ой тебіреністерін сезіне алады.

Ілияс Есенберлин өз өмірінде артқыға жетерлік мол қазына жазып қалдырды. Біз оның осы шығармасын оқи отырып, бұрын тек тарихтан ғана есімдерін біліп, ерлік істерімен ғана шектелетін батырларымыздың өмір тұрмысын, арғы тарихы мен терең сырларын біле аламыз. Шығармадағы тарихтың әр сәті өте көркем әрі дәл суреттеледі. Қаламгер өз заманын болашақ заманы, ұрпақ өмірі деп білген, сол себепті өткен өмірдің баға жетпес деректерін көркем әрі түсінікті тілде ұрпаққа жеткізген. Еліне деген, өмірге деген ыстық сүйіспеншілік оның осы туындыны жарыққа шығаруына септігін тигізген болса керек.

Не десек те біз, кейінгі ұрпақ, оның осынау тағылымынан үлгі алып, ұлт жауһарларын қадірлей білгеніміз жөн. Себебі, бұл - ерлік белгісі, ұлт болып ұйысудың алтын діңгегі, халықтың асыл мұрасы. Ол өз сөзінде: «Бұл арада барлық мәселе жазушының жеке басына келіп тіреледі. Ол өмірден нені көрсе, өмір, адамдар жайында нені біліп, нені пайымдаса, жадында нені ұстаса, неге алаңдаса, азаматтық, адамгершілік көзқарасы қалай болса, оның шығармашылығы да солай болады» - деген. Демек, бұл трилогия - жазушының да көрген-білгені, білімі мен адамгершілік көзқарасы.

Есенберлиннің шығармалары бұрынғы Кеңес Одағы дәуірінде барлық республикалар оқырмандарының сұранысына ие болды, ал Қазақстанда бүгінгі күнге дейін сөреде жатып қалған емес. Әсіресе 15 ғасырдан берідегі тарихымызды толғай жазған «Көшпенділері» Тәуелсіздік жылдарының өзінде сан мәрте басылып лезде қолдан қолға тарап кетті.

Семей қаласы Орталықтандырылған кітапхана жүйесінің кітапханашылары қазақ тарихының төрінен орын алатын ғажайып туынды - І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясын оқырмандарға жеткізуде кітапхана тәжірибесіндегі озық, инновациялық жұмыс түрлерін пайдаланып, бар күш-жігерлерін салуға тырысады. Ол үшін кітап көрмелері, оқырмандар конференциясы, әдеби кештер мен саяхаттар, кітапханалық анонс, әдеби клуб отырыстары, пікірталастар, оқу марафондары мен тарихи сағаттар және т.б. көптеген мазмұнды әрі қызықты шаралар ұйымдастыру жоспарланған.

Осындай мәдени шаралар барысында Ілияс Есенберлиннің шығармалары талданып, талқыланатын болғандықтан барлық оқырмандарды, жалпы қала тұрғындары мен қонақтарын бір кісідей «Бір ел – бір кітап» республикалық акциясы аясында Орталықтандырылған кітапхана жүйесіне қарасты кітапхана-бөлімшелерінде өткізілетін іс-шараларға белсене қатысуға шақырамыз.