Адам құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуде ІІО-ның сотпен және прокуратурамен өзара іс-қимылы
Құқықтық мемлекет пен демократиялық қоғамның қағидаттары, адам құқықтарының халықаралық стандарттары бұзылған құқықтарды сот арқылы қорғау мүмкіндігін сөзсіз болжайды.
ҚР Конституциясының 13-бабында әрқайсысына сот қорғауына кепілдік беріледі деп белгіленеді.
Әркім өзінің ісін заңға сәйкес құрылған құзыретті, тәуелсіз және бейтарап соттың қаралуын талап етуге құқылы.
Конституцияның осы нормаларынан Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек соттар ғана жүзеге асыра алады деп туындайды. Төтенше Кемелерді құруға жол берілмейді. Ешқандай басқа органдар мен адамдардың өзіне сот функцияларын қабылдауға құқығы жоқ.
Сот төрелігі-бұл соттың заңда көзделген іс жүргізу тәртібімен жүзеге асырылатын қызметі және құқық нормаларының нақты бұзылуына байланысты жанжалдарды қарау мен шешу болып табылады.
Сот төрелігін іске асырудың іс жүргізу нысандарына қарамастан, оның конституциялық негіздері ел Конституциясында бекітілген мақсаттар мен қағидаттарда көрініс табады. Бұл ретте сот төрелігін жүзеге асыру рәсімінің мақсатты бағыты айқындаушы рөл атқарады. Бұл қағидаттар сот процесін құрудың негіз қалаушы бастамалары бола отырып, сонымен бірге сот төрелігінің мақсаттарына қатысты бағынысты рөл атқарады, олар деп соттың және істі қарау мен шешудің басқа да қатысушыларының іс жүргізу қызметінің қоғамдық қажетті және қалаулы нәтижесін түсіну керек. Өз мәні бойынша қағидаттар іс жүргізу мақсаттарын білдіру және оларды жүзеге асыру әдістерін айқындау үшін арналған.
Адам құқықтары мен бостандықтарын құқықтық құралдар арқылы қорғаудың сот жүйесі бұзылған құқықтарды қалпына келтірудің неғұрлым тиімді тетігі болып табылады. Сот жүйесі ұлттық деңгейде адам құқықтарын қорғау үшін негізгі құрылымды білдіреді.
Қазақстан Республикасындағы халықаралық және ұлттық құқық қорғау мекемелері мен ұйымдары
Халықаралық құқық қорғау ұйымдары және олардың Қазақстан Республикасының аумағындағы қызметінің құқықтық негіздері.
Адам құқықтары саласында мемлекеттердің өзіне алған заңдық міндеттемелерін өмірге енгізуді халықаралық бақылау жүйесін құру осы саланы халықаралық реттеудегі ең маңызды жетістіктердің бірі болып табылады.
Қазіргі жағдайда бақылау органдарының рөлі үнемі өсуде. БҰҰ қызметіндегі және әртүрлі әмбебап және өңірлік келісімдерде олардың функциялары мен өкілеттіктеріне көп көңіл бөлінеді. Белгілі болғандай, халықаралық құқықтың принциптері мен нормаларын жүзеге асыруды бақылай алатын мемлекеттік билік жоқ. Сондықтан мемлекеттер халықаралық бақылау тетігін құруды қарастырды.
Бұл процесте бұрын мемлекеттердің ішкі құзыретіне жатқызылған бірқатар мәселелер қазіргі кезде халықаралық құқықпен реттеледі деген фактор да маңызды рөл атқарады. Халықаралық бақылау функциялары үнемі кеңейтіліп отырады, бұл ретте оның кейбір нысандары мен әдістері мемлекеттердің ішкі тәжірибесінен алынады. Бақылау халықаралық келісімдерге қатысушы әрбір мемлекеттің халықаралық құқықтың келісілген нормалары мен қағидаттарын қолданудың тиімділігін елеулі түрде арттырады. Мұндай бақылаудың нысандары көбінесе адам құқықтарының бұзылу сипатына байланысты және әртүрлі болуы мүмкін. Олар БҰҰ Жарғысымен және оның мамандандырылған мекемелерінің шешімдерімен, әмбебап және өңірлік сипаттағы халықаралық келісімдермен айқындалады.
Адам құқықтарына қатысты мәселелердің басым көпшілігін Ассамблеяның үшінші комитеті (Әлеуметтік және гуманитарлық мәселелер мен мәдениет мәселелері) қарайды, алайда олардың кейбірін басқа комитеттер де талқылайды. Олар қабылдаған шешімдер Бас ассамблеяның жалпы отырыстарында талқыланады және бекітіледі.
