«Агрономияның барлық міндеттері, егер олардың мәнін байыбына жете ұғынсақ, өсімдіктердің дұрыс қоректену жағдайларын анықтап, дәл жүзеге асыру болып табылады», деп тұжырымдалған



жүктеу/скачать 1,58 Mb.
бет52/86
Дата06.06.2022
өлшемі1,58 Mb.
#146128
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   86
Байланысты:
Агрохимиялык зерттеулер адистемеси эл китап

Дисперсиялық талдау тыңайтқыштармен жүргізілетін тәжірибелерді жоспарлау және оларды статистикалық өңдеуде кеңінен қолданылады. Дисперсиялық тал-дау жүргізгенде тәжірибе варианттарының арасындағы өзгерістер (вариация) бір варианттың қайталауларында кездесетін өзгерістен артық болуы тиіс. Бұл құбылыс тәжірибе мәліметтерінің сенімді екенін білдіреді. Егер кездейсоқ себептер әсерінен мөлдектер өнімдерінің өзгерістері зерттелген фактор туғызған өзгерістен көп бол-са, егістік тәжірибе мәліметтері жарамсыз деп саналады. Дисперсиялық талдау тәжірибенің орташа өнімдерінің (


S ) және екі орташа белгілердің (мысалы, вариант) орта-
x
ша өнімінің (Sd) айырмашылықтарының жалпы қателігін қорытындылайтын тәсіл. Оның басты міндеті жеке фактор

мен олардың жиынтығының өзгеру құбылысына әсер ету дәрежесін анықтау.


Егістік тәжірибе мөлдектерінің өнімі негізінен зерттелетін фактор (тыңайтқыш түрі, формасы, беру мерзімі, мөлшері) әсерінен, варианттардың қайталауларының топырағының құнарлылығының және кездейсоқ себептерден (өлшеудегі дәлсіздік, өсімдіктің дербес ерекшелігі) өзгереді.


Мөлдектердің өнімдерінің жалпы түрленуі (өзгеруі) үш бөліктен тұрады:


Су = Сv + Cр + Сz ,
мұнда, Су – жалпы түрленудің ауытқуларының квадраттарының

қосындысы;


Сv – варианттардың түрленуінің квадраттарының қосындысы;


Cр – қайталаулардың түрленуінің квадраттарының қосындысы;


Сz – қалдық (кездейсоқ) түрленуінің квадраттарының қосындысы.


Егер бірнеше тәуелсіз іріктеулерден тек қана бір фак-торды статистикалық тәсілмен өңдесе, квадраттың жал-пы қосындысымен Сv өлшенетін нәтижелі белгіні ортақ өзгергіштігі болатын Сv және Сz ерекшеленуге жіктейді. Демек, белгі түрленуі былайша өрнектелуі мүмкін:


Су = Сv + Сz


Бұл арада іріктеулер (варианттар) арасындағы ва-риация (өзгергіштік) жалпы дисперсияның зерттелетін факторларының әрекеттелген бөлігі болып табылады, ал іріктеулер арасындағы дисперсия тәжірибенің қателігін си-паттайды (17-кесте).



138 139


17-кесте. Дисперсиялық талдау сызбасы

























































Ауытқулар




Еркіндік




Орташа




Түрлену







квадрат




квадраттарының

дәрежесінің







түрі

(диспер-




қосындысы




саны



















сия)











































Жалпы

Cy = nl(Σy




) − Q

: nl

nl - 1

-


































2




2

































































































Қайталаулар




2







2







n - 1




2










Cp




C p = nΣ P

) − Q







: nl

Sp

=






















n −1














































Варианттар




2

) − Q

2




: nl

l - 1

S 2

=




Cv













l −1




Cv = l ( Σ S













v













Қалдық

Сz = Су – (Cр +Сv)

(n – 1)

2













Cz




Sz

=




( n − 1) ⋅ (l −1)
































































Тәжірибе мәліметтеріне диспресиялық талдау жасағанда «еркіндік дәрежесінің саны» деген ұғым енгізеді.


Нақты критерий F варианттардың орташа квадраттарының ауытқуның Sv2 қалдықтың орташа квадратының ауытқуы­ ның Sz2 қатынасына тең болады:


F = Sv2

нақты Sz2

Нақты критерий F мәнін 6-шы қосымша кестеде берілген F көрсеткішімен салыстырады.


Егер нақты F кестедегі F тен көбірек болса, вариант өнімдерінің арасындағы өзгешелік өте маңызды деп са-налады және тәжірибенің варианттарының арасындағы ерекшеліктердің анықтығын табуға кіріседі.


Үлгі ретінде екі егістік тәжірибе мәліметтерінің өңдеу әдістері келтіріліп отыр (18-кесте).


18-кесте. Картоп өнімі (центнер гектардан)



Тәжірибе







Қайталаулар













Орта-






















S







варианты

I

II

III

IV

V

VI




ша



































































Бақылау

240

262

273

248

263

220

1500

251








































РК

260

289

302

270

280

309

1710

285








































NP

320

355

364

280

293

257

1869

312








































NK

322

370

368

312

280

298

1950

325








































NPK

328

346

378

290

327

295

1964

327








































Көң 40 т

362

371

384

320

360

327

2124

354








































Көң + РК

358

380

406

378

360

340

2222

370








































Көң + NP

365

393

410

389

375

355

2287

381








































Көң + NK

385

409

422

405

390

371

2382

397








































Көң +

401

425

440

419

407

386

2478

415




NPK









































































Р

3341

3600

3747

3311

3335

3558

Q=20492




X




























=342




Жалпы өнім жиынтығын мөлдек санына бөлу арқылы тәжірибенің орташа өнімін X анықтайды:




X = Q: nl = 20492:60 = 324 ц.

Сонан соң мөлдектердің, варианттардың, қайталаулардың және жалпы тәжірибенің ауытқуларының квадраттарын шығарады (19-кесте). Олардың нәтижелерін мынадай рет-пен жазады:



140 141

nl = 60










Σ(Σy2) = 185132







n = 6













ΣР2 = 313000







l = 10













ΣS2 = 894210

























Q2 = 478864











жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   86



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет