«Агрономияның барлық міндеттері, егер олардың мәнін байыбына жете ұғынсақ, өсімдіктердің дұрыс қоректену жағдайларын анықтап, дәл жүзеге асыру болып табылады», деп тұжырымдалған

134 135

Екінші вариант – 20 т көң

								1 гектардан															Орташадан					Ауытқу квадраты
Қайталау									алынған
																								ауытқу (Х- Ǭ)					(Х- Ǭ)2
								өнім, ц
1													18,0										+0,3					0,09
2													16,4										-1,3					1,69
3													19,1										+1,4					1,96
4													17,3										-0,4					0,16
								ΣХ=70,8															Σ(Х- Ǭ		) = +0		Σ(Х- Ǭ			)2 = 3,90
n = 4;								= ΣX							70,8								1				1
						2							=							= 17, 7
			X
								4							4
				Σ ( X −										)2
Sö		2 = ±								X1			= ±			3,90					= 0,56
	X								n ( n −1)									4,3

X 2 ± S_{X 2} = 17, 6 ± 0,56 ц

Екінші варианттың орташасының салыстырмалы қателігі:

			S			⋅100		0,56	⋅ 100
S		% =		X1			=			= 3, 2%
	X1				X1			17, 7

20 тонна көң әсерінен алынған қосымша өнімді дәлелдеу

үшін екі варианттың орташа өнімдерінің айырмашылығын та-бады: d = Ǭ₁ – Ǭ₂ = 17,7 – 10,3 = 7,4 ц. Содан соң орташалардың айырмашылықтарының қателігін (S_d) есептейді:

S _d = ± S _x²₁ + S_x²₂ = ± 0, 42 ² + 0,56 ² = ±0, 7 _ц

Сөйтіп, 20 тонна көңнен алынған қосымша өнім 7,4+0,7 ц болады. Енді анықтық коэффициентін t есептеп шығарады:

^tнақты ^{= 7,}_{0, 7}⁴ = 10, 6 ^.

Егер ең маңызды деңгей Р₁ = 0,05 және еркіндік дәрежесінің саны 2n – 2 = 6 болғанда, 6-шы қосымша ке-

стеден стандартты t_0,5 = 2,4 тең келеді. Демек t_нақты мәні t_0,5 көрсеткішінен едәуір көп. Бұл 20 тонна көңнен алынған

қосымша өнімнің шын мәнінде ақиқат екенін көрсетеді. Айырмашылық әдіспен егістік тәжірибе мәліметтерін

өңдеу жүйелі қателіктер байқалған жағдайда қолданылады. Мысалы, тәжірибенің екі вариантының қайталауларының

өнімдері

Қайталау		Өнім, ц
	NPK			NP
1	23,1			20,4
2	25,3			23,0
3	26,4			22,9
4	29,6			28,1
	Ǭ2 = 26,1			Ǭ1 = 23,6

Келтірілген мәліметтер әр мөлдек қайталауының өнімі біріншіден төртіншіге қарай өскенін көрсетеді. Бұл жағдай тәжірибеде жүйелі қателіктің бар екенін білдіреді. Егер мұны ескермей тәжірибе мәліметтерін бөлшектік әдіспен өңдегенде нәтижелері мынадай болады:

NPK вариантының өнімі – 26,1+1,35 ц

NP вариантының өнімі – 23,6+1,62 ц Бұл ретте айырмашылықтың қателігі

S_d = ± 1,35 ² + 1, 62 ² = ± 1,83 + 2, 61 = ± 4, 44 = ±2,11

ц болады және калий элементінің әсерінен алынған қосымша өнім 2,5+2,11 ц-ге тең келеді. Сондықтан, қосымша өнімнің анықтығы төмен және орташа айырмашылықтың қателігі өте көп. Себебі, варианттардың қайталауларының топырағының құнарлылығының деңгейі бірдей емес. Мұндай жағдайда, тәжірибе нәтижелерін айырмашылық әдісті қолданып өңдеу арқылы қателік мәнен айтарлықтай азайтуға болады (16-ке-сте).

136 137

16-кесте. Тәжірибе мәліметтерін айырмашылық әдіспен өңдеу

				Өнім, ц						Орташа	Ауытқу
										айыр-
									Айырма,		квадратта-
Қайталау										мадан
			NPK				NP		d		ры,
										ауытқу,
											(d – ď)2
										(d – ď)
1			23,1		20,4				2,7	+0,2	0,04
2			25,3		23,0				2,3	-0,2	0,04
3			26,4		22,9				3,5	+1,0	1,00
4			29,6		28,1				1,5	-1,0	1,00
										Σ(d – ď)	Σ(d – ď)2 =
		X				X			ď = 2,5
										= +0	2,08
	2		=26,1		1		=23,6

Орташа айырмашылық квадратын мына формуламен есептейді:

öSd = ±	Σ ( d − d, ) 2	= ±	2, 08	= 0, 40 ;	d	=	2,5	= 6, 25
	n ( n −1)		4,3		Sd		0, 4

Айырмашылық әдіспен өңдеу калий элементінен алынған өнімнің тұрақты екенін көрсетеді.

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: