Ақылбаева Қалима Сраилқызы

Ақылбаева Қалима Сраилқызы

• Ақылбаева Қалима Сраилқызы
• Жамбыл облысы,Т.Рысқұлов ауданы,
• № 2 орта мектептің биология
• пәнінің мұғалімі

І кезең (5-7 мин).

• І кезең (5-7 мин).
• а)Үй жұмысын тексеру,өткен тақырып бойынша деңгейлік
• тапсырмаларды аяқтау дәрежесін тексеру;

• Бағалау парағы

• ә).Өткен сабақты сұрақтар бойынша пысықтау.
• 1.Крис-крос жолымен тұқым қуу деген не?
• 2.Адамдарда болатын қандай аурулар мен кемістіктер жыныспен тіркесіп тұқым қуалайды?

• ІІ кезең. Синектикалық бөлім.(20-25 мин).
• Жаңа білімді өздігінен меңгеруге дайындық.

• Адам генетикасы

• Мақсатымыз:
• 1.Адам тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістерімен
• танысу.
• 2.Осы әдістерді өмірде қолдана білуін анықтау.
• 3.Осы тақырып бойынша алған білімдерімізді
• деңгейлік тапсырмалар бойынша бағалау.

• Өз бетімен жаңа тақырыпты меңгеру.(5-7 мин).

• 1.Адамға тән заңдылықтар?
• 2.Адамның жануарлардан айырмашылығы?
• 3.Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері?
• 4.Гемофилия ауруы туралы не білесіз?
• 5.Биохимиялық әдістің практикалық маңызы неде?

• «Дана үкілер» техникасы бойынша:
• 1.Мәтіннен негізгі ұғымдарды тауып жазу.
• 2.Мәтіннің негізгі ойын бір сөйлеммен білдіру
• 3.Мәтіннен таныс және таныс емес ақпаратты табу.
• 4.Мәтіннің ойын сызбанұсқа арқылы бейнелеу.
• 5.Мәтіннен келешекте қажет болатын қорытынды шығару.
• 6.Талқылауға тұрарлықтай ой-пікірлерді табу.

• Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу
• әдістері

• Әдістің негізгі мәні

• Практикалық маңызы

• Оқыған мәтінен келешекте
• қажет болатын қорытынды
• шығару.

• Талқылауға арналған маңызды тақырып:
• Генеалогиялық әдістің маңыздылығы
• дарындылық пен белгілердің,аурулардың
• тұқым қуалайтындығы және егіздік әдістерді
• өмірде анықтау.

• Жұмыс нәтижесін мұғаліммен бірігіп талқылау.
• (5-7 мин)
• Проблемалық әдісті қолдану.
• 1.Қазақ дарындыларынан Абайды алсақ,оның
• ұрпақтарының қайсысында дарындылық қабілеттері
• берілген?
• 2.Не себепті Абайдың ағасының баласы Шәкәрім
• Құдайберді ұлында осындай қабілет болды?

• Ділдә Күлба Әйгерім

• Ақылбай Әкімбай Тұрағұл
• Әбдірахман Мағауия Мекайыл
• Райхан Ізкайыл
• Кенже

• Абай

• Ақылбай («Дағыстан» сюжеттік романтикалық поэма жазды)
• Әбдірахман (Михайлов артиллерия училищесін бітірген)
• Мағауия («Медғат-Қасым»поэмасын жазды)
• Шәкәрім Құдайберді ұлы ағасының баласы.«Ләйлі-Мәжнүн» дастанын,
• «Қалқаман-Мамыр» атты поэмасын және т.б. туындыларын жазды.

• «Біздің мектептің егіздері »

• Егіздік әдісте «Біздің мектептің егіздері»
• атты бейнетаспа көрсету.
• 1.Бұл егіздерді біз қандай белгілері бойынша
• анықтай аламыз?
• 2.Бұл егіздер әдістің қай түріне жатады?

• 1

• 2

• 3

• 4

• Алған жаңа теориялық білімді практика жүзінде пысықтау.(8-10 мин)
• Адамда қой көзді белгіні анықтайтын ген,көк көзді белгіне анықтайтын генге қарағанда
• басым.Әкесі жағынана әжесі мен атасы (5-6),атасының шешесі (3) және атасының әкесінің
• әке-шешесі (1-2)қой көзді,атасының әкесінің (4) көзінің түсі көк болған.Шешесі жағынан
• нағашы әжесінің (11), әжесінің шешесінің (13) әжесінің шешесінің шешесінің (15) көздері
• көк.Ал атасының (12),атасының әкесінің (14) және атасының әкесінің әкесінде (16) қой көзділік
• белгі тұқым қуалаған.Ал шешесі (10) мен бір ұлының көздері қой көзді де,әкесі (7) мен екінші
• ұлының (8) көздері көк.Осы мәліметтерге сүйеніп ұлдардың шежіресін құрастырып,отбасы
• мүшелері-нің генотипін және тұқым қуалау типін анықтаңдар.

• Жауабы:
• Шежірені сараптау барысында адамда қой көзді
• белгіні анықтайтын ген аутосомалы-доминантты
• типті тұқым қуалайтыны анықталды, себебі
• әр ұрпақта қой көзді белгі көрініп тұр.
• Көзінің түсі көк отбасы мүшелерінің
• (15,13,11,8,7,4) генотиптері белгілі-рецессивті
• гомозигота (аа).Қой көзді отбасы мүшелерінің
• (16,3) генотиптері-доминантты гомгзигота(АА),
• ал (1,2,56,10,12,14,9) генотиптері-генерозиготалы
• (Аа) болады.

• Өтілген тақырып бойынша
• түйін түю.

• ІІІ кезең (кері байланыс) нәтижеге бағытталған
• бөлім (12мин+3 мин қорытынды).

• Деңгейлік тапсырмалар.
• І деңгей
• 1.Адамның кейбір қабілеттерінің музыкаға,шешендік сөйлеуге,математикаға бейімділігінің тұқым қуалайтындығы ................ әдіспен анықталған.
• 2.......................... әдіспен сау және ауру адамның кариотипіне (хромосома жиынтығына ) талдау жасалынады.
• 3.Түрлі тұқым қуалайтын өзгерістер жасушадағы зат алмасудың бұзылуын зерттейтін әдіс.............................
• 4.Бір-біріне айнымастай ұқсас,генотипі бір егіздерді............................. деп атайды.
• 5.Тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігін зерттейтін әдісті.................... деп атайды.
• ІІ деңгей
• 1.Не себептен барлық ер жынысты ұрпақ гемофилиямен ауырған?
• 2.Шизофрения ауруын қандай ген анықтайды және қандай жағдайда білінеді?
• 3.Цитогенетикалық әдісті медицинада диагностикалық мақсатта қолданылады,осы-ны қалай түсінесің?
• 4.Швейцарияда Рона өзенінің жағалауында орналасқан бір ауылдың 2000 тұрғынының ішінде 50 адам саңырау-мылқау,200 адам саңырау болып шыққан.
• Себебі неде?

• 5

• 1

• 3

• 7

• 2

• 4

• 6

• ІІІ деңгей
• 1.Тұқым қуалайтын аурумен ауыратын еркек,сау әйелге үйленеді.Олардың 8 баласы: 4 қызы және 4ұлы бар.Қыздарының барлығы ауру, ұлдары сау болған.Ауру белгі қалай тұқым қуалайды?
• 2.Көк көзді еркек (ата-анасының екеуі де қоңыр көзді) қоңыр көзді әйелге үйленді.
• Әйелдің әкесінің көзі қоңыр,шешесінікі көк.Бұл отбасында 1 ұл болды.Оның көзі-көк.Сұлбада осы аталғандардың барлығы сандармен белгіленген.Осы аталғандардың барлығының генотипін тауып,сәйкес сандардың жазыңдар.А-доминантты ген,а-рецессивті ген.

• Аталары мен әжелері
• ата-анасы
• немересі

• -ерлер -әйелдер

• Деңгейлік тапсырмалар
• І деңгей
• 1.Генеалогиялық
• 2.Цитогенетикалық
• 3.Биохимиялық
• 4.Бір жұмыртқалық егіздер
• 5.Популяциялық
• ІІ деңгей
• 1.Виториядан мутантты гені бар Х хромосоманың алған барлық ер жынысты ұрпақ
• гемофилиямен ауырған.
• 2.Шизофрения ауруын рецессивті ген анықтайдайды және ол ауру адам ата-анасының екеуінен де сондай генді алса,яғни рецессивті гомозигота(аа) болса ғана білінеді.
• 3.Себебі,адамның дене және жыныс жасушаларында пайда болатын хромосомалық өзгерістеді байқауға мүмкіндік туғызады.Аурудың диагнозын анықтайды.
• 4.Себебі,көші-қонның болмауынан жекелеген отбасылар мен туыстар көп таралып,көбейе алмайды,сондықтан кейбір тұқым қуалайтын ауруларды тасымалдайтын ген мөлшері артып кетеді.
• ІІІ деңгей
• 1.Х хромосомамен тіркескен.
• 2.Көк көзді отбасы мүшелері (1,3,4) генотиптері рецессивті гомозигота (аа).Қоңыр көзді отбасы мүшелері (5) генотипі доминантты гомозигота (АА),ал (2,6,7)
• генотиптері гетерозиготалы (Аа) болады.

• Бағалау парағы

• Үйге тапсырма беру.
• Деңгейлік тапсырмаларды аяқтау.

• Рефлексия.

• Маған сабақ ұнаған жоқ, уақытым босқа өтті

• Сабақ маған ұнады, әлі де болса ізденуім керек

• Сабақ маған қатты ұнады, жақсы қатыстым деп ойлаймын