Ақын туралы лебіздер
Қолтаңбалы кітаптарды қастер тұтатын ақын
жүктеу/скачать 0,92 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Айқын» газеті. 2009 ж. Владимир Цыбин лауреат госпремий Россий Т ема его лирики – родная земля
- Я знаю, в нашем крае многотрудном, Нелегкая мне выпала судьба. Но я благодарю тот дом, откуда Однажды увела меня тропа.
- Люблю стихи нашего костанайского поэта А.Шаяхметова. Его строки о матери, родном ауле трогают душу и русского, и казаха. Сергей Харченко
- – национальным, ветвями
Қолтаңбалы кітаптарды қастер тұтатын ақынҚазақстан Жазушылар одағының мүшесі, белгілі ақын, ғалым Ақылбек Қожаұлы Шаяхмет Қостанай қаласында тұрады. Өлең мен ғылымды қатар қуған, қазақ және орыс тілдерінде жиырмаға жуық кітабы жарық көрген ақынның кітапханасы да бай екен... Кітапты бір кісідей жинаған ақын кітаптарының көп бөлігін туған-туыстары мен кітапханаларға, оқу орындарына таратып беріпті. Қолында әлі де іріктелген үш мыңдай кітабы бар ақын солардың ішінен өзіне қазақтың атақты азаматтары тарапынан қолтаңбамен сыйға тартылған үш жүздей кітапты ерекше ыстық көреді. Олардың ішінде Сәбит Мұқанов, Ілияс Есенберлин, Манаш Қозыбаевтан бастап Сырбай Мәуленовке дейінгі ақын-жазушы, ғалымдардың, Олжас Сүлейменовтен бастап Фариза мен Ролланға дейінгі қазіргі көзі тірі қаламгерлердің қолтаңбалары бар. Қадыр Мырзалиев өзінің 1996 жылы берген қолтаңбасында:«Айналайын, Ақылбек, інім менің, Алжаспады ақылдан бүгінде кім, Бүлінудей бүлінді мына заман, Бүлінді деп сен, бірақ бүлінбегін!» – деп жазып беріпті. – «Шынымды айтсам, жас кезде пәтер жалдап, көшіп-қонып жүргенде кітап жинайтын жағдай болмады, жасамыс тартқанда барып, Қостанайға тұрақтанған соң біраз кітап жинадым. Олардың ішінде әлем классикасының үлгілері аз емес. Сирек кітаптар ретінде Мәскеуде Әдебиет институтында оқып жүрген кезімде қолыма түскен В.Янның қырғыз тілінде жарық көрген «Чынгыз хан» және түбіміз бір татар, башқұрт, ноғай, өзбек, қырғыз ақындарының кітаптарын айтар едім. Енді біраз кітаптарда сол кезде авторлардың дауысы жазылған дыбыс табақшалары кітап ішінде қоса берілетін. Оқырманға Қайсын Кулиев, Давид Кугультинов, Владимир Цыбин секілді ақындардың шығармаларын ғана оқып қоймай, өз дауыстарын есту мүмкіндігі бар еді. Менімен институтта бірге оқыған өзбек шайыры Едгор Абидовтің «Кірпігімде жұлдыздар» деген кітапшасын осы уақытқа дейін жиі қолыма аламын. Тамаша лирик ақын заман теперіші салдарынан бұл күндері шетелде тұрады. Сонда жүргенде оның жазған бір шумақ өлеңі: «Келермін өмірге, кетермін, бәрібір дүниядан өтермін, көзіме жас алып кетермін, қойныма тас алып кетермін» (өзбек тілінен өзім аударып беріп отырмын) дегенінен де оның азаматтық позициясын аңғаруға болады. Ал өзіме ыстық, ең қымбат кітаптарымның арасында Нұржан Наушабайұлының Қазан қаласында ағайынды Кәрімовтердің баспаханасында басылып шыққан «Алаш», «Маңзұмат қазақия» кітаптарының көшірмелерін айтуға болады. Бұл кітаптарды кириллицаға түсіріп, Қостанайда Нұржан ақынның «Алаш» кітабын бастырып шығардым. Мұның сыртында Қостанай өңірінде өмір сүрген көптеген ақындар мен билер, шешендердің асыл сөздерін ерінбей жинастырып, олардың ел аузынан жазылып алынған дана сөздерін қолжазба қорымда сары майдай сақтап отырмын. Қолыма түскен деректер мен мағлұматтардың біразы араб әрпімен хатқа түскен» – дейді ақын. Ақын Ақылбектің кітапханасында балаларға арналған классикалық әдебиеттер де аз емес. Бұл ақынның балалар әдебиетін сүйетінін білдіреді. Өзінің де балаларға арналған «Күлімдеді күніміз», «Гүл мен бидай», «Біздің бақша», «Шынар», «Аяз және Қыдыр» атты кітаптары да жарық көрген. Балаларға арналған өлеңдер топтамасы 2008 жылы халықаралық «Дарабоз» бәйгесінде арнайы жүлдеге ие болды. ҚазМҰУ-дың журналистика факультетін, Мәскеудегі Әдебиет институтын бітірген Ақылбек Шаяхмет ұзақ жылдар журналистиканың қара қазанында қайнаған жан. Алматы облыстық «Жетісу», Қостанай облыстық «Қостанай таңы» газеттерінде, облыстық телекомпанияда жемісті жұмыс істеді. Қазақстан Жазушылар одағының Қостанай және Торғай облыстары бойынша әдеби кеңесшісі, «Қазақ тілі» қоғамы облыстық ұйымы басқармасының төрағасы, облыстық тіл басқармасы бастығының орынбасары, ұлт саясаты жөніндегі облыстық мәдениет басқармасы бастығының орынбасары болып қызмет атқарды. «Азия-Транзит» (Қарағанды), «Сарыарқа» (Астана), «Жас қазақ» журналдарының ақылдастар алқасының мүшесі. Облыс меценаттары тағайындаған «Қазына», «Шабыт» және басқа арнайы сыйлықтардың лауреаты. Ақынның жоғарыда ғалым екенін де айттық. Ол қазақ елінің тәуелсіздік жолындағы азапты сапарында «қазағым» деп тәні өртке шарпылған, «алашым» деп жаны дерттен алқынған перзенттерінің өмірі мен шығармашылығын зерттеп жүр. Соның бірі – көрнекті ғалым, білікті аудармашы, ұлағатты ұстаз, белгілі қоғам қайраткері Елдес Омарұлы. Әділетсіздікпен арыстандай алысқан, жолбарыстай жұлысқан біртуар тұлға туралы Ақылбек Шаяхметтің терең танымды ойлары бар. «Бұл өмірде алма-кезек тұрағы, Жоқ та, бар да үш әріптен тұрады. Бардың кейде түгі жоқ боп шығады, Жоқтың кейде құны көп боп шығады. Қанша қусаң, жоққа жүйрік жетпейді, Барларда да жетпейтін зат көп дейді. Бауырың бүтін болса, соған шүкір ет, Қанағаттан бақыт қашып кетпейді», – деп бір өлеңінде келістіріп жазғандай, ақын Ақылбек Шаяхмет қанағатты қазық еткен, баянды бақытын оқу залдарынан, кітаптан, оқу-білімнен, ғылымнан өзінің іздеп жүрген бақытын, қуанышын тапқан жан. «Айқын» газеті. 2009 ж. Владимир Цыбин лауреат госпремий Россий Тема его лирики – родная земля Основная тема его лирики – родная земля, ее просторы, ее сила и нежность. Стихи эти всегда экспрессивны, наступательны. В них есть страсть, неугомонность, вот почему в них такое место занимает интонация, само звучание: Я знаю, в нашем крае многотрудном, Нелегкая мне выпала судьба. Но я благодарю тот дом, откуда Однажды увела меня тропа. 1980 г. Москва. Людмила Швецова, отличник просвещения Казахстана Трогают душу Люблю стихи нашего костанайского поэта А.Шаяхметова. Его строки о матери, родном ауле трогают душу и русского, и казаха. Сергей Харченко, доктор политологических наук Близки и понятны Как пишет в своей книге «Пирамида» писатель, наш земляк Акылбек Шаяхмет: «...высокие деревья вырастают от глубоких корней. Недаром наши предки друга иной национальности называли тамыром, что в переводе на русский язык означает «корень». Корни углубляются в родную почву, а ветви тянутся к солнцу. Почва разная, но солнце для всех нас одно. Поэтому каждый воспитанный человек должен быть корнями – национальным, ветвями – интернациональным». Мне особенно близки и понятны слова моего друга и коллеги, поскольку ни одна нация, ни один народ не могут развиваться на основе лишь своего национального опыта, своей культуры, традиций и обычаев. Такая ограниченность приводит в тупик общество, задерживает его вхождение в мировую интеграцию. Когда-то нам все время говорили, что любая культура, любое искусство должны быть по форме национальными, а по содержанию интернациональными. Полагаю, что и по форме, и по содержанию любой народ и любая нация имеют право развивать свой национальный язык, свою культуру. Но и по своему духу, человеческому бытию они должны быть понятны людям любой другой национальности. На том и стоит мировая культура, да и вся цивилизация. из книги «Полвека перемен». г.Челябинск. 1998 г. Владимир Гундарев, главный редактор журнала “Нива” В атмосфере вдохновения Рад был встретиться с Акылбеком снова на прекрасной земле Костаная в атмосфере приподнятости, вдохновения и одухотворения. Желаю творческих высот, поэтических озарений, счастья и всего самого доброго на избранном трудном и счастливом поприще! Оксана Лукаш Говорить истину У Акылбека Кожаулы есть творческое кредо – говорить истину всегда и при любых обстоятельствах. В этом он видит успех любого мероприятия, особенно творческого и особенно писательского. Он откровенно считает, что любимых и нелюбимых тем и книг не бывает. Они все одинаково им любимы, все являются его продолжением в творчестве и во времени. Свои творения он сравнивает с пятью пальцами руки, отсутствие одного из которых принесет человеку боль и нарушит природную гармонию. 15 июня 2001 г. Александр Кресс Призыв к гуманизму “Философски насыщены строки стихотворения “Ангел и дьявол”. В нем отражение тревог сегодняшнего дня. Венчает его призыв к гуманизму, доброте, согласию людей: ...Пусть расплавит слово камень, Повторяю мысль одну: Славьте ангела веками, И гоните сатану!” Евгений Букин Чувствуется открытость душы Поэзия Акылбека Шаяхмета многогранна. В ней чувствуется открытость душы, искренность. Геннадий Мануйлов Достойны того Стихи Акылбека достойны того, чтобы их читали на разных языках. Его поэзия с помощью нас, переводчиков, нашла русскоязычного читателя. Асылбек Абдулов Созвучие Ты сказал мне, Акылбек, “В наших именах созвучие. Ты младший брат мой, Асылбек, И голос твой певучий.” И миг этот для меня Были прекрасны. Был счастлив я. Любовью пылкой, юной Я полюбил тебя.
Заставляет задуматься Мне очень нравятся стихи нашего земляка и современника Акылбека Шаяхмета. Они доступны пониманию даже начинающих осваивать язык, легко заучиваются, многие строчки стали афоризмами, настолько образен, меток язык поэта. Самое главное, творчество А. Шаяхмета заставляет задуматься над смыслом жизни. Поэт убеждён, что успех и счастье зависят от сознания человека. Счастлив ли герой стихотворения А. Шаяхмета "Бip жігітке ", самостоятельный перевод которого я и предлагаю вам: «Ешь из серебра, пьёшь из хрусталя, ходишь по коврам, дорогой "Ассам" любишь по утрам. Может, нажил ты добро, только, кажется, не то. Можешь спорить и браниться, тебе не с кем поделиться, не с кем есть из серебра, не с кем пить из хрусталя, некому ковры топтать, на обоях рисовать, целым сохранишь добро, только, кажется, не то». Шеген Шожанов, ученик 11 класса гимназии г. Костанай.
Әдемі дәлелдермен растайды... Қостанай аты қайдан шықты дегенде, әзірше бұл тақырыпты зерттеген біз білетін екі жазушы бар. Бірі – атақты А.Сейдімбек ағамыз. Ол «Күмбір-күмбір күмбездер» атты кітабында (1985, «Жалын» баспасы) Ұлытаудың басында Асан атаның бәйбішесі Тананың жерленгендігін айтады. Оны халық Ақмешіт деп атайды. Автор Қостанай атауын Тана және Танай деген есімге ие болған егіз қыздың есімінен іздейді. Екінші – А.Шаяхмет те Ақселеудің пікірін қолдайды. Асан қайғы аңызындағы Абат, Жыланды, Қызбел деген жерлердің Қостанай өңірінде кездесетінін әдемі дәлелдермен растайды...» Нұртөре Жүсіп, Айтпай Сәулебектегі. «Жас Алаш» газеті. Ардақты азамат, арқалы ақын
“...Өлеңімнің өркен жайған орманы Туған жердің бола алар ма қорғаны?! Өз тілімді өгейсітпес ағайын Жан-тәнімен ұқса мені болғаны...” – дегені үлкен үміт ұялатады. Ақылбек шығармаларында жұрттың жүрегіне жылу беріп, жанын жадырата түсетін бір басым ерекшелік жұлдыздай жанады да тұрады. Ол – тілінің тартымдылығы, табиғылығы, қарапайымдылығы”. Елтай Шожанұлы 17.03. 2006 ж. Қостанай қаласы. Күреске шақырып тұр “Ақын шығармалары халықты, елді, жерді сүюге, шындық, әділдік үшін күреске шақырып тұр. Олардан жұмсақ биязылықты да, терең маңыздылықты да, қатаң қажырлылықты да көреміз. Бір қарияға: “Эйзенштейннің еңбегіңе түсінбесең де, оған таң қалуың қалай?” – десе, ол: ”Оны ойлағанда өзімді жалғыз емес, көп болып сезінемін” – деген. Сол сияқты біздер Ақылбекті ойлағанда, өзімізді көп болып сезінеміз. Біздің Ақылбегіміз бар дейміз”. ұстаздары Мұса Шожанов, Жәмила Аманжолова 12 ақпан 1998 ж. Жітіқара қаласы.
“Семей облыстық “Семей таңы” газетіне “Қазақтың қазынасы қалпында қалсын!”, “Ағымыздан ақтарылайық!” атты бір әріптен басталатын, жұртқа ұлағат болатын, мазмұны аса шеберлікпен құрылған екі әңгімеңді жариялатуға бердім. Семей оқырмандары таңырқап, жылы лебіз айтып жатыр, сол үшін мен қуандым”. Хафиз Матаев, Абай қорының төрағасы. Қарауыл ауылы.
Ақын болып алаулап, жанам деп ем. Туған жерім, ең асыл, қасиетті, Сақтап жүрмін бір сөзді саған деген”, – деп жырлаған Ақылбек Шаяхмет дүнияға азаматтық көзімен қарайды. Ақылбек өлеңді ойға құрып жазады, оқығанда жып-жылы әсер қалдырады, өлеңдерінде суреткерлік, нақты, бейнелі теңеулер басым”. Жолдығали Бақытов Атырау облысы. Ақын жаны мазасыз “Қолшатыр” – қысқа да сәтті туынды. Жауын астындағы қолшатыр ұстаған жас жұбайларды суреттей келе: “Су ағады тағдырдың Тарам-тарам жолындай. Өтіндегі жаңбырдың Қолшатыры әйелдің Өрмекшінің торындай”, – деп сырлы суретті алдыңызға көлдеңен тартады. Ақын жаны қашанда мазасыз. Оған айналасындағы бардық құбылыстар өзінше әсер етеді, әрбір көріністен сыр іздейді. Адалдық, сезімталдық, абзал қасиеттер – автор жырларының лейтмотиві”. Жанұзақ Аязбеков Қостанай қаласы. Еркін жазады “Кең-байтақ қазақ даласының құтты қойнауларының бірі – байырғы Қостанай өлкесі қай кезде де ақын-жазушыға, от ауызды, орақ тілді сөз зергерлеріне кенде болған емес. Солардың кейінгі ұрпақтарының бірі талантты ақын Ақылбек Шаяхмет. Ақылбек кібіртіктемей, қысылмай, өлеңді еркін жазады. Әр тарауда өлеңді өзінше құбылтып отыруы да ақын шеберлігін танытқандай.” Әбжан Әбілтаев Арқалық қаласы. Әсерлі шығарған “Ақын өз дәуірінің тірлік-тынысын, өмірдегі жақсылық пен жамандықтың кезек шарпысуын, адамдар арасындағы ізгілік пен достықты өз үнімен, әсерлі шығарған. Қай өлеңін алып қарасаңыз да, көп сөзділіктен аулақ ұстанып, өлең жолдарын ой тізгініне бағыттай білген.” Таңатқан Сәтбаев Жанкелдин ауданы. Берген бағам осы болсын “Гүл мен Бидай” деген кітабыңызды оқып болдым. Жақсы жазылған. Балалар үшін кітап жазу нағыз қаһармандық қой. Кітаптың ішіндегі ең әдемі өлеңіңіз – “Әдемі”. Бұл өлеңнің әдемілігін айтып беру өте қиын... ...Бәрінен де жасқа толған бөпемнің Тәй-тәй басып жүрген кезі әдемі. Нақ осылай деген Леонардо да Винчи емес пе?! Адамзатқа ортақ сұлулықтың бір көрінісі осы. Айта берсем, сөз көп қой. Молодец, Ақа! Жарайсың, бауырым! Менің берген бағам осы болсын.
педагогика ғылымдарының кандидаты. 24.02.1989 ж. Челябі облысы. Бала ұғымына жеңіл “Күлімдейді күніміз” жас ақын Ақылбек Шаяхметтің балаларға арналған тұңғыш жинағы. Соған қарамастан, автор бөбектер тілін, мінез-құлқын жақсы білетіндігін, сол білгенін өлең жолдарына түсіруде өзіндік қолтаңбасын, шеберлігін, тапқырлығын байқатады. Сонымен бірге Ақылбек өлеңдерінде балаларды елең еткізіп, риясыз күлкіге бөлейтін әдемі юмор басым. “Алатаудың етегі, Алма деген жетеді. Алма дейді неге оны, Алғым келіп кетеді” – деген сияқты өлең жолдары осының айғағындай. Автор өлеңдері қысқа да дәмді, бала ұғымына жеңіл, тез жатталады”.
филология ғылымдарының кандидаты Қарапайымдылық қарабайырлық емес “Әсіре қызыл сөз табамын деп тыраштанудың керегі жоқ. Қостанайдың Темірқазығындай Бейімбеттен бастап Ақылбек, Тоғайбайдың өлеңдерінде бірде бір жұртты таң қалдырайыншы деген қызыл сөз жоқ. Қарапайымдылық қарабайырлық емес.” Қаратай Жансейітов 21 желтоқсан,1981 ж. Шоқтықты үлкен еңбек
10.01. 1990 ж. Әулиекөл ауданы.
Таран ауданы. Жылы үмітпен қараймыз “Мерзімді баспасөзде соңғы кезде жиі көрініп жүрген талапты жастың бірі Ақылбек Шаяхмет. Оның өлеңдерінің негізі – махаббат, туған жерге деген сүйіспеншілік, ата-ана парызы екен. “Қыз бен қызғалдақ” жырында көк базарда қыз қолынан гүл сатып алып тұрып, лирикалық герой “қыздың өзі қырдың гүлі секілді” деген қорытындыға келеді. Жастық – адамзаттың күш-қуаты мол шағы. “Тұрмын кұліп Күннің күміс моншақтарын уыстап” деп жастар ғана айта алса керек. Сөз жоқ, жас ақынның келешегіне жылы үмітпен қараймыз”. Әбді Шынбатыров ( ”Уақыт және қаламгер” кітабынан) “Жазушы” баспасы, 1977 ж. Талантымен тамсантқан “Ерегессем ел үшін, арпалыссам, айтыссам, ақиқат үшін, ал ақиқаттың жолы ауыр” деген Ақылбек Шаяхметтің жүрек жарды шын сөзі оның “Пирамида” кітабында жазылған. Ақынға мені ғашық етекен осы сөз. Жақсы нәрсе қай кезде де ұрандатпай, жалаулатпай-ақ жарқырап тұрады. Төрт бөлімнен тұратын кітапқа төрт ауыз өлеңді тақырып етіп алған ақын асыл адам бойына бітетін: Ерлік, Парыз, Сенім, Ар, Махаббат, Достық, Бақыт, Арман, Сабыр, Талап, Еңбек, Ақыл сынды қасиеттерді қастерлеп, осыларға ие болуды мақсат тұтады. Кемел шағына келіп, кержорғасына мініп тұрған ақында бұл күнде осы қасиеттердің баршасы барлығына мен күманданбаймын. Ақылбек төрт жағы түгел болған соң ғана осындай ұлы қасиеттерді қаламмен қорғап, қаламмен құйған деп ойлаймын. Байыбын бажайлап, зерделеп зерттеген, сөз қадіріне жеткен жанға ақынның бір ауыз сөзің бір-бір кітапқа баламасқа амалың жоқ дер едім. Күндесек те, кемітсек те, Ақылбектей жазушы-ақынды талантымен тамсантқан тұстастарының ішіндегі сөз тарланы демеске шараң жоқ, ағайын?!” ИбраҺим Ағытаев (”Қостанай таңы” газетінен) Өз басым тәнтімін “Сенің сонау “Тың түлектері” кітабында басылған өлеңдеріңнен бастап жақында “Коммунизм таңында” жарық көрген “Балықтыңа” дейін оқып отырған оқушыңмын. Сенен үмітім көп. Аузыңда әділ билігің, тура қазылығың барына өз басым тәнтімін. Ал өзім болсам: “...Дария тамшы орнына таласпайды, Төске ұрған толқындарды санаспайды. Айналып аққу қонған айдынына Қарқылдап қарға қонса жараспайды. Қарағай қазық болмас сырлағанмен, Бозторғай бұлбұл болмас шырылдағанмен, Бөріні үй күшігі ала алмайды Шәуілдеп үріп, қанша ырылдағанмен», – деп өлең жазып отырмын. Көз алдымыздан енді ғайып болғалы тұрған өнердің аралдары көп. Сондықтан сенен інілік, адамгершілік қамқорлығыңды сұрағым келеді. Есенжол ақын туралы Омар Шипиннен алған деректерім бар. Сау бол, айналайын!” Назарбек Бектемісов 27.02. 1989 ж. Арқалық ауданы.
жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|