Академиясы «Акушерия және гинекология курсымен амсж» кафедрасы Реферат Тақырыбы

Орындаған: Жарылқасын Г.С

Тобы: 203 «А» ДЕІ

Қабылдаған: Жаксылықкеліні Ұ.А

Шымкент 2016

Қысқартылған сөздер

Қ.Р. – Қазақстан Республикасы

ИТЖ – инженерлік-техникалық шараларын жобалау

ҚжБШЖ-Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстар

ТЖ-Төтенше жағдай

АҚ-Азаматтық қорғаныс

Жоспар

II Негізгі бөлім

1. Бейбіт және соғыс уақытында ТЖ-дағы өнеркәсіптік нысандардың жұмыс істеуінің тұрақтылығы

2. ТЖ ұйымдары жұмысының тұрақтылығы

3. Шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығы

4.Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізу мен ұйымдастыру негіздері

5. ҚжБШЖ жүргізу тәсілдері мен амалдары

6. Құтқару және өзгеде шұғыл жұмыстарды жүргізу және ұйымдастыру бойынша АҚ құрама командирлерінің жұмыс мазмұны мен жалғасымдығы

7. Жарақат алғандар мен ауруларды тасымалдау

III Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

I Кіріспе

Бұл реферат 27 беттен тұрады.

ІІ Негізгі бөлім

1. 
   Бейбіт және соғыс уақытында ТЖ-дағы өнеркәсіптік нысандардың жұмыс істеуінің тұрақтылығы
   

Төтенше жағдайлар туындаған жағдайда, қазіргі заманғы зақымдану құралдарын қолдану кезінде бейбіт уақыттағыдай соғыс уақытында да салалардың, аумақтық звенолардың және ұйымдардың жұмыс тұрақтылығын арттыру Азаматтық қорғаныстың негізгі міндетінің бірі болып табылады.

Еліміздің шаруашылық кешенінің, оның салалық және аумақтық звенолары қызметінің тұрақтылығы дегеніміз белгіленген номенклатура мен мөлшерде өндірістерді өніммен қамтамасыз ету қабілеті деп түсіндіріледі. Тұрақтылығын арттыру мәселелері салалардың, аумақтық басқару органдарының, ұйымдардың деңгейінде қаралады.

Материалдық өндіріс саласына қатысты салалардың тұрақты жұмысы, белгіленген номенклатура мен мөлшерде олардың өнім шығару мүмкіндігі, ал өндірістік емес салалар үшін – өздерінің міндетін орындау мүмкіндігі.

Аумақтық звенолардың (облыстық, қалалық, аудандық) қызметінің тұрақтылығы дегеніміз өндірісті белгіленген номенклатура мен мөлшерде қорғаныс өнімдері және басқа да өнімдермен қамтамасыз ету мүмкіндігі, сондай-ақ халықтың сол тұрып жатқан жерінде тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ету.

Ұйымдардың жұмысының тұрақтылығы белгіленген номенклатура мен мөлшерде, олардың өнім шығару мүмкіндіктері, сондай-ақ туындаған төтенще жағдайлар мен қазіргі зақымдану құралдарын пайдалану кезінде қираған өндірісті тез қалпына келтіру.

Төтенше жағдайлар және қазіргі зақымдану құралдарын қолдану кезінде республиканы тұрақты қызмет істеуге дайындауға жалпы басшылықты Қазақстан Республикасының Үкіметі жүзеге асырады.

Салалардағы, аумақтық органдардағы, ұйымдардағы тұрақтылықты арттыру мәселелеріне тікелей басшылықты министрліктер мен ведомствовалардың бірінші басшылары, жергілікті атқарушы органдардың басшылары, осы мақсаттр үшін қажетті материалдық және финанстық қаржылар бөлетін салаларды, аумақтарды, ұйымдарды тұрақты қызмет істеуге дайындауға дербес жауапкершілік жүктелетін ұйымдардың басшылары жүзеге асырады.

Барлық орталық және жергілікті атқарушы органдарда, ұйымдарда аумақтардың табиғи, экономикалық ерекшеліктері мен болашақта одан әрі дамуы және басқа да ерекшеліктері есебінен, тұрақтылығын арттыру жөніндегі ұйымдастырушылық және инженерлік-техникалық іс-шаралары жасалынады және жүзеге асырылады.

Тұрақтылығын арттыру жөніндегі шараларды дайындау экономиканың басқа да салаларымен, ұйымдарымен және басқарудың тиісті аумақтық звеноларымен өзара әрекеттесу есебінен жүргізілуі тиіс. Тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шаралардың сипаты, мөлшері және өткізу мерзімдері аумақтардың, ұйымдардың экономикалық және қорғаныс мәнділігі, сондай-ақ қаржылық, материалдық, еңбек және басқа да ресурстары есебінен анықталынуы тиіс.

Тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шаралар әлеуметтік және экономикалық дамудың болашақтағы және жылдық жоспарларында, Азаматтық қорғаныс жоспарларында, төтенше жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жою жоспарында, басқа да жоспарланатын құжаттарда қаралуы тиіс.

Салалық және аумақтық басқару органдарының тұрақтылығын арттыру міндеттерін шешу жөніндегі іс-әрекеті директивті құжаттармен реттеледі. Әр министрлікте (ведомствода) жұмыстың тұрақтылығын арттыру жөніндегі салалардың, ведомствоға бағынышты салалардың, бірлестіктердің және ұйымдардың салалық талаптарыжасалынады және қолданысқа енгізіледі. Салалық талаптар салалардағы толығымен және әр ұйымдағы жұмыс тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырудың принциптік ережелерін ұстауы керек. Олар салалық және аумақтық басқару органдарының келісілген жұмысын қамтамасыз ететін ережелерді белгілеуі тиіс. Салалық талаптар салалық құрылымдық звенолардың барлық лауазымды адамдары үшін тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шараларды және міндеттерді жоспарлау және жүзеге асыруда міндетті болып табылады.

Тұрақтылық мәселелерін реттейтін құжаттар Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық іс-шараларын жобалау нысандары болып табылады, оған құрылыс нысандары мен ережелері, мемлекеттік стандарттар, нұсқаулар мен Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық шараларының нормаларын пайдалану жөніндегі нұсқаулары жатады.

Тұрақтылықты қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру саласындағы салалық және аумақтық органдардың негізгі міндеттері:

Тұрақтылықты арттыру мәселелері бойынша ғылыми зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу, оларды жүргізуде бақылауды жүзеге асыру;

Тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шараларды зерттеу және жүзеге асыру үшін негізгі мәліметтер дайындау;

Тұрақтылықты арттыру мәселелері бойынша қолданыстағы нормативті құжаттардың жаңа және қосымша түрлерін әзірлеу;

Ведомствоға бағынышты звеноларда тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шараларды жоспарлауға әдістемелік басшылық жасау;

Еліміздің әлеуметтік экономикалық дамуын даму жоспарының жобасына, республикалық бағдарламаларына енгізу үшін тұрақтылықты арттыру жөніндегі ұсынысты дайындау және тиісті басқару органдарымен келісу;

Ведомствоға бағынышты звенолардың тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шаралардың және тапсырмалардың орындалуына бақылау жасау болып табылады.

Тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асырудағы салалық басқару органдарының негізгі міндеттері:

Азаматтық-қорғаныстың инженерлік-техникалық іс-шаралары жөніндегі ведомстволық нормативті және әдістемелік құжаттарын әзірлеу;

Ведомстволық объектілерді жобалау, құрылысын салу және қайта жаңғырту кезінде Азаматтық қорғаныс шараларының инженерлік-техникалық нормаларын орындау;

Жұмысшылардың, қызметкерлердің және олардың отбасы мүшелерінің тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу;

Арнайы жаттығуларда, объектілердегі кешенді жаттығуларда және басқа да жаттығуларда тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шаралардыңтиімділігін және салалардың дайындығын тексеру болып табылады.

Тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асырудағы аумақтық басқару органдарының негізгі міндеттері:

Тапсырманы және Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық іс-шараларының жобасының өзін жобалауда қарау және келісу;

Меншік нысанына қарамастан ведомствоға бағынышты аумаққа орналасқан ұйымдардағы Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық нормаларын орындауға бақылау жасау;

Қала құрылыстарын салуда, қайта жаңғыртуда және басқа да елді мекендерді салу кезінде Азаматтық қорғаныс іс-шараларының инженерлік-техникалық нормаларын орындау;

Ведомствоға бағынысты аумақтағы халықтың тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу;

Аудандарда, қалаларда, ұйымдарда өткізілетін арнайы жаттығулардың, кешенді аудандық жаттығулардың және басқа да жаттығулардың тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шаралардың тиімділігін және аумақтық звенолардың дайындығын тексеру болып табылады.

Тұрақтылықты арттыру жөніндегі іс-шаралардың әзірлеу және жүзеге асыру саласындағы ұйым басшыларының негізгі міндеттері:

Ұйымның жұмыс тұрақтылығын арттыру жөніндегі ұсыныстар әзірлеу және оны белгіленген тәртіппен ұсыну;

Төтенше жағдайлар және қазіргі заманғы зақымдану құралдарын қолдану кезінде ұйымдардың жұмыс тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шараларын әзірлеу және жүргізу;

Туындаған аварияның, екінші зақымдану ошағының қауіптілігін азайту жөніндегі іс-шараларын жүзеге асыру;

Ұйымдарда азық-түлікті, ауыз суын сумен жабдықтау көздерін, ауыл шаруашылығы малдарын және өсімдіктерін, өсімдік және мал шаруашылығын радиоактивті, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) жұқтырудан қорғау жөніндегі іс-шараларды жүргізу болып табылады.

Төтенше жағдайлар кезінде және қазіргі заманғы зақымдану құралдарын қолдану кезінде салалық және аумақтық звенолардың тұрақты жұмыс істеуін дайындау мақсатында тұрақтылығы бойынша арнайы әскери-экономикалық жаттығулар жүргізіледі және бұл мәселелер басқа жаттығуларда пайдаланылады) командалық-штабтық, әртүрлі салалық және аумақтық звеноларда, сондай-ақ кешенді аудандарда, қалаларда және ұйымдарда). Жаттығу басшы құрамның құрылымының өздерінің функцияларын орындауға дайындаудың негізгі нысаны болып табылады. Онда Азаматтық қорғаныс міндеттерін шешу кезіндегі салалық және аумақтық басқару органдарының бірлесіп істеген жұмыстарының нысаны мен әдістері, оның ішінде соғыс және төтенше жағдайлар кезіндегі экономика қызметінің тұрақтылығын арттыру міндеттері жасалынады [1].

2. 
   ТЖ ұйымдары жұмысының тұрақтылығы
   

ТЖ салдарын ескерту мен жоюдың Мемлекеттік жүйесін негізгі міндеттерінің бірі кәсіпорын, ұйым мекеме, сондай-ақ әлеуметтік нысандарының жұмыс істеу қалыбын арттыру мен ТЖ ескертуге бағытталған нысаналы және ғылыми-техникалық бағдарламаларды іске асыру болып табылады.

Шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығын арттыру мәселесі қазіргі жағдайда үлкен маңызға ие болуда. Бұл төмендегі бір қатар негізгі себептерге қатысты:

• 
  Өндірістік саладағы мемлекеттік реттеу мен қауіпсіздік механизмінің әлсіреуі, барлық деңгейде еңбек және технологиялық тәртіптің әлсіреуі, сондай-ақ өндірістің аварияға қарсы төзімділігінің төмендеуі;
  
• 
  Негізгі өндірістік қорлардың жылдам тозуы, сонымен қатар оларды жаңарту қарқынының төмендеуі;
  
• 
  Өндірістің технологиялық қуатының артуы, қауіпті заттар, материалдар мен бұйымдарды тасымалдау, сақтау мен пайдалану көлемінің өсуі, халық пен қоршаған ортаға қауіп төндіретін өндіріс қалдықтарының жинақталуы;
  
• 
  Шарасыз заңдық және нормативтік құқықтық бағы ТЖ қауіпсіздігін және ескертуін басқарудағы тәуекелдік мәселесіне талдаудың ғылыми негізін жеткіліксіз пайдалану;
  
• 
  Мемлекеттік қадағалау органдары мен инспекция жұмысының талаптылығы мен тиімділігінің төмендеуі;
  
• 
  Әскери жанжалдар мен террорлық актілердің пайда болу ықтималдығы [2].
  

3. 
   Шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығы
   

Шарушылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығы ретінде оның төтенше жағдайлардағы жоспарланған көлемдегі және номенклатурадағы өнімдерді шығаруға (тікелей материалдық құндылықты шығармайтын нысандар үшін өз міндеттерін мақсатқа сәйкес орындалуы), авария (зақымдану) жағдайында қысқа мерзімде өндірісті қалпына келтіруге қабілеттілігі түсініледі.

Төтенше жағдайларға шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығына мына факторлар әсер етеді: жұмысшылар мен қызметшілерді зілзала, авария (апат), сондай-ақ осы заманға зақымдану құралдарының бастапқы және қайталана факторларының ықпалынан сақтау сенімділігі; нысанының инженерлік-техникалық кешенінің белгілі бір деңгейде осы ықпалға қарсы тұру қабілеті , нысанды өндіріс үшін барлық қажетті өніммен (шикі зат, отын, электрэнергиясы, газ су және т.б.); жабдықтау жүйесінің сенімділігі, жұмысшылар саны олардың құдірет немесе тәртіп деңгейі, нысан сипаты, шығарылатын өнім, қолданылатын технология; өндіріспен АҚ басқару тұрақтылығы мен үзіліссіздігі; нысанды күрделі және өзге шұғыл, сондай-ақ бұзылған өндірісті қалпына келтіру жұмыстарына даярлау [2].
4. Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізу мен ұйымдастыру негіздері

Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстары (ҚжБШЖ) төтенше жағдай аумағында адам құтқару үшін және де жарақат алғандарға көмек көрсету бойынша, ТЖ-ны оқшаулау сондай-ақ қайта қалпына келтіру мақсатында жүргізіледі.

ТЖ зардабын жою стратегиясы бір сыпыра қауіп-қатерге және соған байла- нысты тәуекелділікке негізделеді. Сондықтан ең алғашқы міндет-адамдар қауіпсіздігін қамсыздандыру. Стратегия мен тактика қандай шараларды қалай қолдануын ескереді.

Адамдар құтқару ТЖ жою әдісін бір бөлігін құрайды, олар өзара байланысқан жұмыс кешенін көрсетеді, сипаттамасы бойынша арнаулы үш топқа жіктеледі:

— құтқару;

— арнаулы (жедел);

— қосалқы.

Құтқару жұмыстары, адамдарды құтқарып алуымен тікелей байланысты, оған мыналар кіреді:

— басылып не қамалып қалған орындарда зардап шеккендерді іздеу;

— зардап шеккендерді шығарып алу (оларға жету жолдарын жасау);

— зардап шеккендерге алғашқы медициналық жәрдем көрсету;

— зардап шеккендерді апат болған жерден көшіру.

Арнаулы (жедел) жұмыстар мыналарды қамтиды:

— өрт сөндіру ;

— коммуналды-энергетикалық және техникалық желілердегі апаттарды жою;

— тосқауылдарға кіру жолдарын жасау;

— осал құрылыстарды күшейту.

Арнаулы жұмыстардың атқарылу нәтижесінде құтқару жұмыстардың орындалуына және адамдардың қосымша зардап алмауына жақсы жағдай туындалады.

Қосалқы жұмыстар құтқару жұмыстарын алаңына және жұмыс орында- рын инженерлік пен ұйымдастырушылық дайындығына байланысты. Оларға мыналар жатады:

— алаңдарды тазалау;

— техника орнату;

— қоршаулар мен ескерту белгілерін орнату;

— жұмыс орындарын жарықтандыру т.с.

Адамдарды құтқару жұмыстары күні-түні ауа райының кез келген жағдайында орындалады.

Құтқару жұмыстардың ұзақтылығына кері әсер ететін бірсыпыра қауіпті факторлар бар. Соның ішінде: өрт факторлары ( жылу сәулелері, түтіндену және газдану), аумақ пен ғимараттардың қатты әсер ететін улы заттармен ( ҚӘУЗ) зақымдануы және т.б.

Технологиялық іс – қимылдарды орындау үшін қажетті уақыт адамдарды құтқару процесінде қолданылатын оның мақсаткерлігін сипаттайтын өлшем және адамдарды құтқарудың осы процесі үшін анықталған ең қолайлың ұйымдық – технологиялық жағдайлар уақытының технологиялық негіздеменің нормасы болып табылады.

Түтін мен газ толған жерде, аумақ пен ғимараттардың ҚӘУЗ – бен зақымдануында, жердің радиоактивті ластану кезінде құтқару жұмыстарын жүргізгенде жеке қорғау құралдарды қолданылады.

Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларды ескерту мен жою жөніндегі шараларында заңдылыққа сәйкес Азаматтық қорғаныс күштері қатысады. Азаматтық қорғаныс күштері Азаматтық қорғанысқа қарайтын әскери бөлімдерден.

Аумақтық, нысандық құрамалардан, Азаматтық қорғаныс және төтенше жағдай қызметтер құрамаларынан, ресспубликалық, облыстық және қалалық жедел – құтқару топтарынан құрылады.

Құтқару жұмыстары өрт, су тасқын, бұзылыс, атмосфералық және жергілікті зақымдану кезіндегі жағдайда өтеді. Олар ең аз уақытта ұйымдастырылып, күні – түні толық аяқталғанша өтеді. Қойылған міндеттерді орындау үшін, ол басшылар мен құтқарушыларданда тәндік және психологиялық төзімділікті, келіскен жұмыст және барлық күштерді жұмылдыруды талап етеді.

Нысан ( аумақ) шегінде ТЖ пайда болғанда Азаматтық қорғаныс бастығы ( бірінші басшысы) және ТЖ бойынша органдар дереу қауіп пайда болғандығы туралы, ТЖ бойынша жоғары органдарға баяндайды, сипатына, өлшеміне, ықтимал зардабына байланысты тиісті шаралард қабылдайды.

Құтқару жұмыстары Азаматтық қорғаныс бастығының шешіміне қарай өндірістің ерекшелігін, ТЖ сипатын және зақым – зардаптың адамға, қоршаған ортаға тигізер ықтималдығын ескеріп ұйымдастырылады.

Төтенше жағдай зардаптарын жою мынаны қамтиды:

• 
  халық пен ұйымдарды төтенше жағдай қауіпі туралы құлақтандыру;
  
• 
  барлау жүргізуді, қирау дәрежесін, зақымдану аймағын, су басудың немесе тасқынның таралу жылдамдығы мен ықтимал шекарасын, өртенген жердің көлемін, аудандары мен таралу бағытын және өзге де меліметтерді анықтау;
  
• 
  тікелей қауіп төніп тұрған нысандар мен елді мекендерді анықтау;
  
• 
  құтқару және басқа жұмыстар үшін іске қосылған күш топтамасы мен құралдар санын анықтау;
  
• 
  төтенше жағдай аумағындағы күш-құралдарды басқаруды ұйымдастыру;
  
• 
  зардап шеккендерге дәрігерлік көмек пен оларды емханаларға жеткізуді ұйымдастыру, сонымен қатар тұрғындарды қауіпсіз орындарға шығарып қоныстандыру;
  
• 
  құтқару жұмыстарды жүргізу барысында оған сәйкес қауіпсіздік шараларын даярлап іске асыру;
  
• 
  төтенше жағдай аумағында және оған шекаралас аудандарында коменданттык қызметті ұйымдастыру.
  

Күрделі зақымдану ошағындағы құтқару жұмыстарды тек өрттер мен кирауларды ғана емес, сондай-ақ радиоактивтік, химиялық, бактериологиялық зақымдауды ескере отырып ұйымдастырылады. Бұл жағдайда бактериологиялық зақымдану түрлері аңықталғанға дейін барлық шаралар аса қауіпті жұқпалы аурулардан қорғану режимінде ұйымдастырылады. Ауру қоздырғыштар түрі аңықталысымен зақымдану ошағында және оған жапсарлас аудандарда тиісті оқшаулау-шектеу және жұқпалы ауруларға қарсы шаралар жүргізіледі. Күрделі зақымдану ошағында құтқару жұмыстарын табыста жүргізу үшін мыналарды істеу қажет:

• 
  барлаудың барлық түрлерін үздіксіз және бір уақытта жүргізу және оның мәліметтерін жылдам пайдалану;
  
• 
  мақсаттары әртүрлі күш пен құралды бір уақытта және дұрыс пайдалану;
  
• 
  зақымдау, қирау, өрт аймағын тез жою немесе айналып өту;
  
• 
  күш-жігерді маңызды нысандарға жұмылдыру, күш пен құралды бағыттау;
  
• 
  тұрақты және нақты өзара іс-қимыл қарқының қолдау;
  
• 
  күш пен құралды үздіксіз, мығым және ұтымды басқару.
  

Ауылшаруашылығы өндірісінің нысандары зілзала күштерінің, әртүрлі жұқ- палы аурулардың ықпалына тез ұшырайды. Өнеркәсіп орындары мен көлік- тегі авариялар мен апараттардың зақымдағыш факторлары ауылға жетеді. Оның салдарынан ауа, топырақ, су радиоактивті, қатты әсер ететін улы және зиянды заттармен ластанады.Өрт қауіпі артып, қышқылды жаңбыр жау ықти- малдылығы күшейе түседі, осының бәрін хайуанаттар мен адамдар жылдам сезінеді, олар зиян, ал кейде орны толмас залал шегеді.

Хайуанаттар мен өсімдіктердің, ауылшаруашылығы өнімдері мен жануар- ларды, су көздерін қорғау бойынша Азаматтық қорғаныс іс шараларын орындау мақсатында хайуанаттар мен өсімдіктерді қорғау қызметтері мен қызмет бөлімшелері құрылады.

Қызметтердің негізгі міндеттері:

-мал мен өсімдіктерді, ауылшаруашылық өнімдерін және өсімдікшаруашылығын, су көздері мен сумен жабдықтау жүйесін радиоактивтік, химиялық, бактериологиялық (биологиялық) зақымданудан қорғау жөніндегі шараларды ұйымдастыру және орындау;

- ветеринарлық және фитологиялық барлауды, зақымданған хайуанаттарды емдеуді ұйымдастыру;

- зақымдалған хайуанаттарды амалсыз союды және оларды көмуді ұйымдастыру; егістікті, жайылымды және мал мен өсімдік шаруашылығы өнімдерін залалсыздандыру;

- ауылшаруашылығы өнімдері мен малды қауіпсіз аймаққа апаруды ұйымдастыру;

- жем-шөп пен астықтың артық қорын жасау;

- қызмет бөлімшелерін мақсат бойынша іс-әрекеттерге даярлыта ұстау және оларды жеке құралмен, техникамен және мүлікпен қамсыздандыру;

- дәрі-дәрмектердің, залалсыздандырғыш заттардың қорын жасау және де дер кезінде жаңарту;

- ТЖ-дағы, зақымдану ошақтарындағы іс-әрекеттерге ауыл халқын оқытып-үйретуді ұйымдастыру және өткізу.

Шаруашылықтағы мал мен өсімдіктің зақымдалуын оқшауландыру және жою жұмыстары төтенше жағдай аймағында тікелей іс-әрекет ететін мал мен өсімдікті қорғау командасына (МӨҚК) жіктеледі, олар:

• 
  хайуанаттарға ветеринарлық көмек көрсетеді;
  
• 
  оларды көшіріп, қоныстандырады;
  
• 
  зақымданған хайуанаттарды, өсімдіктерді сынақтама тексерінен өткізеді, ескереді және зерттеу үшін зертханаға жеткізеді;
  
• 
  хайуанаттар нысандарына залалсыздандыру жүргізеді және зақымдалған хайуанаттарға ветеринарлық ем-дом жасайды;
  
• 
  улы химикаттар көмегімен зақымдалған егістіктерді залалсыздандырады.
  

АҚ шараларын және күштерінің іс-әрекеттерің қамсыздандырудың негізгі түрлері:

- барлау

- инженерлік қамсыздандыру

- химиялық қамсыздандыру

- медициналық қамсыздандыру

- көлікпен қамсыздандыру

- материалдық-техникалық қамсыздандыру

- гидрометеорологиялық және метеорологиялық қамсыздандыру.

Құтқару және өзге шұғыл жұмыстарды төтенше жағдайлар аймағына зақымдану ошақтарында ұйымдастырған кезде АҚ басқару органдары тиісті АҚ бастықтарының нұсқаулары ( өкімдері) негізінде және қалыптасқан жағдайды ескере отырып АҚ күштері іс – әрекеттерін қамсыздандырудың белгіленген тәртібіне өз уақытында қажетті өзгеріс пен толықтыру енгізеді, орындаушылардың міндетін нақтылайды және басқару органы бастығының жазбаша өкімдерімен қамсыздандырудың әрбір түрі бойынша нұсқауларды жеткізеді.

АҚ шаралары мен күштерінің іс – әрекеттерінің қамсыздандырудың тікелей орындаушылары АҚ және ТЖ тиісті қызметтері, АҚ әскери бөлімшелері мен құрамалары болып табылады.

а) Барлау – АҚ мен іс – әрекеттері мен шараларын қамсыздандырудың маңызды түрі болып табылады. Ол ТЖ – жан және осы заманғы зақымдау құралдарының қолданылуына қорғау, құтқару және өзге де шүғыл жұмыстарды жүргізуді ұйымдастыру бойынша дер кезінде және қисында шешім қабылдау үшін қажетті мәліметтерді алу мақсатында ұйымдастырылып жүргізіледі.

Барлау үшін басты талаптар: толасыздық, белсенділік, мақсаткерлік, алынатын барлау мәліметтерінің дұрыстығы.

Қолданылатын құралдар мен іс – әрекет аясына байланысты барлау мынадай түрге бөлінеді:

• 
  Әуе
  
• 
  Жер үсті
  
• 
  Темір жол
  
• 
  Өзен ( теңіз)
  

Көлікпен қамсыздандыруды АҚ және ТЖ көлік қызметтері, АҚ көлік құрамалары, министрліктер мен ведомстволардың, ведомстволық бағыныштылығы мен мен меншік түріне қарамастан нысандардың көліктік ұйымдары жүргізеді.

Ақ күштерінің іс – әрекеттері мен гидрометеорологиялық шараларды қамсыздандыруы гидрометеорологиялық және қоршаған ортаны қорғау сұрақтарын қамтитын арнаулы органдар мен құрылымдар атқарады.

Төтенше жағдайлар кезінде тұрғындарға тіршілік қамсыздандыру, адамдардың денсаулығын және жұмыскерлік жағдайын көтеру шаралары қолға алынады.

Бұл жиынтық мыналарды қамтиды:

• 
  тұрғындарды азық – түлікпен, ауыз сумен және де күнделікті қажетті бар құралдарымен қамсыздандыру;
  
• 
  бактерологиялық, химиялық, радиоактивті зақымданудан азық – түлікті, су қомалары және су беру жүйесін қорғау;
  
• 
  тұрғындарды коммуналды – тұрмыстық қамсыздандыру;
  
• 
  тұрғындардың медициналық қамсыздандыру;
  
• 
  ТЖ ахуалында іс – әрекет тәртібін жасау және аз уақытында орнату;
  
• 
  тұрғындарды санитарлық тұрғыдан қорғау;
  
• 
  әзір өнімдерді, шикізаттарды, құрал – жабдықтарды, көлікті, аумақты зарарсыздандыру бойынша жұмыс жасау;
  
• 
  тұрғындарға нақты ақпар беру;
  
• 
  адамдардың моральдық – психологиялық және психологиялық тұрақтылығына көмек беру шараларын жасау;
  
• 
  тұрғындарды еңбек ету мүмкіншілігімен қамсыздандыру.
  

Құтқару жұмыстарын жүргізу барысында негізгіі күш пен құралдарды зардап шеккендерге алғашқы дәрі – дәрмек көмегін беру үшін, бұзылыста қалғандарды шығару үшін, жедел жетуде мақсатталады.

Ашық газ, мұнай фонтандары мұнай – газ өндіру кәсіпорындарда пайда болса өртке қарсы құрамалардың негізгі міндеті – көршілес ұнғымаларға, ғимараттарға, өрт жайылтпау және де ашық өрт ошақтарын жоюға қажетті жағдай туғызу. Арнаулы дайындығы бар топтармен командалар ұнғымалардың ашық атқылауын жояды. Лапылдап жанып жатқан фонтандарды өшіру оларды жабуға бағытталған жұмыстар бітісімен жасайды.

Жер асты және тау – кен қазбаларында құтқару жұмыстарын ұйымдастыру барысында: газ, жарылыс, су тасқын, өрт қауіптілігі әр – уақытта болатындығын; адам бар тереңдігін; адамдарға жеткізетін ұңғымалар мен қуаткөздерін, шаңсүзгіштерін; апат желдеткіш жүйенің, адамдар паналаған бөлмелер сенімділігінің бар – жғын т.с. ескеру керек.

Тау – кең немесе шахта қазбаларында құтқару жұмыстарын жүргізу барысында адамдардың паналау орнындағы тіршілігін қамсыздандыратын жағдай жасау керек немесе басқа қауіпсіз жерге жеткізілген жөн.[2]

Бұрылыстың сипаты мен желдеткіш жүйесінің қалпына қарай адамдар бо- луы мүмкін бөлмелерді газдан желдету, өрттен, су басудан, сақтау амалын қарастырылып, қажет болса жер асты жолдарына көршілес штректер арқылы, ал мүмкіндік болса аман қалған шахталық көлік құралдар (электртасушы, кө- ліктік науа, лебедкалар) және апатты көтергіштер көмегімен адамдар жер үс- тіне көшіріледі. Құтқару жұмыстарын әскериленген тау-кен-құтқару бөлім- дерімен және қосымша шахталық тау-кен-құтқару топтары тау-кен-құтқару жетекшілерінің тікелей басшылығымен өткізеді.Бөлімшелердің жеке құрама- сы құтқару жұмыстарды шахтада, кен-қазбада жүргізу үшін распираторлар- мен,газқағарлармен, өздік құтқару құралдарымен қамсыздандырылады. Шах- таларда құтқару жұмыстарын шахта АҚ басшысы және инженерлік-техника- лық қатардан шыққан адамдар жүргізеді. Негізгі назарды олар (өрт, түтін, газ аумағындағы) адам өміріне қауіп төндірстін өртті өшіру бойынша жұмыста- рына аударады. [3]

ҚжШБЖ жүргізу тәсілдер мен амалдар жалғасымдығы ғимараттың бұзылуынан; коммуналды, энергетикалық, технологиялық жүйелерінің аварияларынан және нысанның радиация алу мен химикалық залалдану дәрежесінен;құрама іс-әрекеттеріне әсер ететін өрт және басқа да жағдайла- рынан тәуелді.

Әуелі, адам болып қалуы мүмкін жерлерде қираған құрылыстарга, бұзылған ғимараттарға және құтқару жұмыстарын жүргізуге бөгет жасайтын авария орындарына жол ашылу керек.

Кіретін жолдары бір бағытты қозғалысында 3-3,5м енімен және екі бағытты қөзғалысында ені 7м болады. Мүнда бір бағытты қозғалыс кезінде әр 150-200м сайын 15-20м созылымдығымен ажыратқыштар жасалады.

Кіріс жолдарын жасау үшін өз автокрандарымен, бульдозерлерімен нысан құрамалары қатыстырылады. Тапсырылған өрт өшіру құрамалары жұмыс нысандарына бағыт алып, жол бойы кездескен өрт ошақтарын өшіріп жүреді.

Қыраған құрылыстар астынан адам құтқару мен ісдестіру жұмыстарын құтқарушылар келуімен бастайды. Жеке құрамы панаханаларды ісдестіріп, қорғаныс құрлыстарында қамалып қалған адамдарымен байланыс құралдарымен тұрақты байланыс жасауға тырысады, ол үшін желдеткіш саңылауларын, есік , ірге , су – жылу құбырларын тақылдатып пайдаланады. Ең алдымен желдеткіш арналары немесе қабырғаларда тесік жасап таза ауа жібереді.

Панахана ашу барысында қирау сипатына қарай әртүрлі тәсілдер мен саймандар пайдаланады: негізгі кіре-берісте бұзынғанды тазалау, одан кейін есікті аршу немесе бұзып ашу; үңгір немесе авариялық шығу люгін қазып алу; көршілес жатқан бөлмеден панаға қарайтын қабырғаны бұзу; бұзылыс үстіндегі бөгетті ашу одан кейін адам шығару үшін жол жасау.

Зақымдалған адамдарды жасалған жол арқылы мына амалдарымен: қолмен, плащпен, брезентпен, пленкамен, көрпемен, сүйреу жолымен, зембілмен т.б. заттар арқылы орындалады. Адамдарға алғашқы медициндік жәрдем көрсетіп, қауіпсіз аудандарға шоғырландырады.

Армениядағы Ленинакан, Спитак қалаларындағы жер сіллкініс зардабын жою кезінде адамдарды қирау астынан шығару бойынша алынған тәжірибесінен бұзылыстарды аршуға 16 тоннадан кем көтермейтін қуатты көтергіш крандар, үлкен экскаваторлар, жылшымалы электрстанциялары мен прожекторлар түнгі жұмыстарында талап етіледі. Мысал үшін қысқа мерзімде апат болған жерде жұмыс орындауға кемедегенде 1200 ауыр крандар қажет болды.

Ешбір ел әзірше тірідей көмілгендерді құтқару үшін үй қирауларын абайлап әрі жылдам аршуда шешім тапқан жоқ. Соңғы жыладардың жер сілкіністері адамдар қирау астына екі үш аптадай, егерде жарақат алмаса тірі болатындығын көрсетеді. Мысалы үшін Мексикада 1985ж жер сілкіністен кейін 4,5мың адам өмірін әкетті, адамдарды 13 күннің ішінде табылып тұрған. Ленинаканда зілзаладан кейін 5 тәулік өткенсоң тірі қалған 5398 адам шығарылды. 11-ші тәулікте Чехосславакиялық құтқарушылар бұзылыс астынан 58 жасындағы әлсіреген тірі әйелді тапқан. 45 – тегі басқа әйел тоғыс қабатты үй бұзылысынан 10-шы тәйлікте шығарылды, сол сәтте ол жан – жағына бір қарап аяғына тұрып кетті.

Қайғылы мәліметтерде бар шылық: жер сілкіністен кейін бұзылысқа түскен 1000 адамнан 50-і сағат сайын қаза болады. Сондықтан бір кешіккен минут тірідей көмілген бір адамның өмірін әкетеді.

Жан- жығынан шығып тұрған бетон плиталары бар жатық төмпеш секілді болған қирау мен бұзылыстарды аршу , соның ішінде ең бастысы – адам іздестіру әрі құтқару шараларын орындау айрықша күрделі іс. Армениядағы жер сілкініс зардабын жоюға Франция, Англия, Швейцария, АҚШ және басқа елдерден мамандары үлкен көмек көрсетті. Олар оздерімен бірге терең жерден тірі адамды іздейге арнайы үйретілген иттерді, (жер астында адам табуға көмек беретін сезгіш инфр қызыл камераларымен, бұзылыстарды бағытты тыңдау: егерде ара қашықтық көп болмаса жүрек соқтығысын естуге болатын ) бірегей құрал жабдықтарын әкелді.

Бұлар байланыс құралдарымен, жылжымалы кескістерімен, қуатты фонарларымен, титан карабинді капронды стропаларымен жабдықталған.

Тірі адамдарды тапқан бойда құтқарушылар жіңішке құдық қазып, ол арқылы дәрі-дәрмек, су, азық-түлік жіберіп тұрады да кейін бұзылысты ақырындап аршиды.Сөйтіп Ленинакан қ. 9 желтоқсанда, былай атқанда жер сілкініс болғанына екі тәулік өткенсоң француз құтқарушылар тобы келді. 84 құтқарушы 30 арнайы үйретілген иттерімен тәйлік ішінде 60 адам құтқарып шығарды.

Кейде өлім мен өмір ортасында темір бетон тұрғандай. Оны кран арқылы тез көтері қауіпі – астында жатқан жарық шақтары жылжып адамды басуы мүмкін. Француз, Австрялық құтқарушылары бетон плитасын кран арқылы бірнеше сантиметрге көтірп пайда болған саңылауға, дәрігер зардап шеккен адамға глюкоза коспасын беретін, одан кейін бетонды шеттерінен бұрғылайдын, ол плитаны барынша абаайлап қозғалтуға мұрша береді. Ослай бесінші тцйлікте, біршесе түнгі сағаттар жұмысынан кейін ботон қамалынан , 7ай аяғы ауыр болған Алиса Нахапетияан құтқарылды.

Өрт өшіру құрамалары құтқару жұмыстарын барысында жан қиярлық пен ерлік көрсетті апаттай кейін алғашқы сағаттарында Ленинакан, Спитак, Кировакан қ.қ өрт жойылды, ол өз алдына жағдайдың күрделенуіне әрі жаңа құрбандықты доғаруға мүмкіншілік берді.

Жер сілкіністен кейін қираған Ленинакан қаласына аман қалған алты өрт өшіру машиналары кірген. 5-еуі басталып келе жатқан өрт ошақтарын жоюда болды, ал алтыншысы жылжымалы байланыс тірегіне айналды . Қала ішін қарауында жүріп, оның экипажы барлық ақпарды жедел беріп тұрды. Екерде әрең басталған өрт ошағы бастамасында жойылмағанда, қала өрт жаулап алған от теңізіне айналып, газ иісімен түтін құтқару жұмыстарын күдікке қалдырар еді.

Сөйтіп , бірінше соққыдай кейін мұнай базасындағы құйып алу эстокадасы жанды. От жалыны тез – тез жоғары көтеріліп айналадағы кеңістікті басып алды оның қасында мыңдаған тонна бензин және дизель оныны бар үлкен сыйымдылықтарымен реззервуарлық паркорналасқан. Егерде өрт оларға түскенде талқандар күші бар жарылыс болар еді.

Өрт өшірушілер тек отпен күресіп шектелген жоқ. Сөйтіп, өрт өшіріші Арзу Манян С. Өз бетімен 20 адамды құтқарды. Бір қираған үйдің іргесін балтамен бұзып жарықшақтардың астынан шекарашы жанұясын – әйелі мен 4 баласын құтқарып алды. Мұндай мысалдар айтарлықтай көп.

Біздің өрт сөндірушілер мен АҚШ, Австрия, Ұлы Британия, Канада, Польша, Чехославакия елдеріне келген әріптестері қоян – қолтық жұмыс істеді. Армениядағы қасірет жаппай зақымдану ошағында қиралар астынан адамдарды құтқару үшін қатты техника және ең бастысы білікті мамангерлер керектігін көрсетті.

Армения АҚ штабының бастығы генерал –мойор Л.Мелконов былай дейді: «егерде бізде қажетті техника болғанда, қаза болғандардың жартысын құтқаруға болар еді!». Құтқару жұмыстарына кесел келтіретін әрі жаңа аварияларды жасап және адам зақымдандыратын аварияларды оқшаулау мен жою бойынша жұмыстар әдетте құрама буындармен су құбырлары, канализациялар, электр, газ, жылу мен сантехникалық жүйелері арқылы іске асады.

Коммуналды – энергетикалық пен технологиялық жүйелеріне аврия мен бұзылу зардабын жоюдағы негізгі амал – қираған бөлімшелерді және ғимараттардағы қадашаны ажырату.

Өрт өшіру мақсатында су жіберу насосты стансылары мен ұңғымалар қайта қалпына келтіріледі қосалқы, су айдау резервуарлар іске қосылады.

Жылу берілістер жүйесі аварияға ұшыраған кезде адамдарға зақым келтірмес үшін ғимараттағы сыртұы жүйесіне ажырататын ысырмасын айырады.

Газ тарату жүйесінде болған аварияларды жою жеке газ таратқыш пен газголдерлі стансыларының ажыратылу немесе тыю қондырғылыры мен арнайы сына арқылы (ғимараттан тыс) іске асады. Төмені қысымды газ құбырлары тығындалады әрі шикі балшықпен сыланып жапырақты резинамен оралады. Құбыр саңылаулары тығыз (брезент) таңғышпен немесе қамыт салып, жапырақты резинамен оралады, газ жену барысында оның жүйедегі қысымы кемиді, жалын құм, жер, балшық, саз арқылы өшіріледі. Газбен байланысы бар аварияларда оқшауландыратын газқағарлар мен жарылуы қауіпсіздігі бар лампыларды қолданумен іс – шаралар өту керек.

Электрқуат жүйелеріндегі аварияларын жоюы тек тоқ айырылған соң (ғимарат кірісінде ажыратқышты, сақтағыштарды айырған, сымдарды кесумен) өтеді. Электр жұмыстарында жүйе аумағы екі жақтан жерленеді.

Канализациялық торабында аварияларды жою үшін ағынды суларын бұрып, зиян шеккен жерін ажыратады.

Технологиялық құбыр берілістерінің қирау шамасында шұғыл жұмыстар жарылыс пен өрт болдырмау мақсатында (құбыр тосқауылдарын және қысым ұстайтын насостарын өшіру) орындалады.

Құтқару жұмыстар барысында қираған ғимараттарды бұзу жұмыстары көтергіш, трактор немесе жару амалдарымен жасалады. Қабырғалардың күшейтілуі неше түрлі тіреулер арқылы өтеді.[4]
6. Құтқару және өзгеде шұғыл жұмыстарды жүргізу және ұйымдастыру бойынша АҚ құрама командирлерінің жұмыс мазмұны мен жалғасымдығы

АҚ құрамасын дайындыққа келтіру туралы оның командиріне шаруашылық нысанның АҚ штабы хабарлайды.

Бұйрық алынған соң АҚ құрамасының командирі мыналарды істеу міндетті:

- АҚ құраманың жеке құрамаларын құлақтандыру және оның толық жиналуын қамсыздандыру;

- белгіленген жиналу орнына қысқа мерзімде жету;

- жеке құраманы әрі жабдықтау шараларын атқару және құрама ішіне өзгеріс керек болса жасау;

- автокөлікті, және т.б. мүлікті қабылдап оның ақаусыздығын тексеру ;

- жеке құрамаға табелдік мүлікті таратып, оның күтілуін қадағалау;

- жеке құрамның жеке қорғаныс құралдарын өз өлшеміне келтіруін жүргізу;

- жеке құраманы қорғау үшін арналған панаханаларды қабылдау;

- жиналу ауданында (талап етілсе) автокөлікті, техниканы және мүлікті жасыру мен қайта таратуды ұйымдастыру;

- құрама ішіндегі байланыс құралдарын тексеру және байланысқа шығу тәртібін анықтау.

Құрама командирі жұмыс не жұмыстан тыс уақытта жеке құраманы жинау және құлақтандыру тәртібін алдын ала жасайды. Ең әуелі бөлімше, тірек, буындар командирлері мен байланысшылар хабарландырылады.

Құрама адамдары шақыру командасын естіген бетте дереу орнатылған жина- лу пунктеріне жетіп, өз командиріне баяндайды.

Жиналу орындарында жеке құрама табелдік мүлік қабылдайды оның ақау - сыздығын тексеріп, жеке қорғаныс құралдарын өзіне ыңғайлы күйге келтіреді.

Құрамаға тіркелген автокөлік пен техника төтенше жағдай аумағында дереу жылжу үшін толық дайындыққа келтіріледі.

АҚ құрамасының дайындыққа келтірілгендігі туралы жоғары бастыққа баяндайды (АҚ штабының бастығына).

Күштердің даярлығы мен іс – әрекеті алдын – ала пысықталған жоспарда анақталады. Жоба – жоспар ықтимал ТЖ болжау негізінде құрылады.

АҚ нысана бастығының өмірі бойынша АҚ құрама командирі ТЖ ауданына, алдағы жұмыс орнына жорық жасайды. Іске қосылған күштердің сәттілігі олардың пайдалану тиімділігі белгілі бір деңнейде барлауды дер кезінде ұйымдастыру және жүргізуге нақты жағдайларды ескеруге байланысты. Барлау бойынша міндеттерді әдетте АҚ бастығы қояды. Ол барлау мақсатын, қандай мәлімет қашан және қайдан алу керектігін, қай жерде қандай мәліметтерді орындау үшін негізгі күштерді шоғырландыру тиістілігін, ол үшін қандай күштерді және құрамдарды пайдалану қажеттілігін нұсқайды.

ТЖ аудандарында барлау мыналарды анықтайды: апат ошағының шекарасы мен оның таралу бағытын;тікелей қауіпі төнген нысандар мен мекендерін; адамдар шоғырланған орындарды; бұзылған ғимараттардың жағдайларын және мұндағы зардап шеккендердің бар – жоғын, жұмыс орнына техниканы апаратын жолды, технологиялық және коммуналды – технологиялық тораптарындағы апат орындарын, тексеретін құдықтардың және ажыратқыш қондырғыларының жағдайын, олардағы ақау көлемін; жұмыс көлемі мен оны жүргізу, жағдайын, техника мен құралдардың пайдалану мүмкіндіктерін.

Барлауды барлайтын буындар жүргізеді. Олардың саны мен құрамы ТЖ аумағына байланысты.

Төтенше жағдай ауданында құрамалар көрсетілген учаскелерде орналасып, нақты міндеттер алады. Құрама командирлері қойылған міндеттердің сәтті орындалуы үшін жеке жауап береді.

Тапсырма алысымен құрама командирі оны түбегейлі шешіп, жағдайды бағалап әрі шешім қабылдап ауызша бұйрық береді де жеке құрама жұмысын ұйымдастырады. Құрама командирі бағынышты құрамаларға міндет қояды, өз шешімінде жұмыстардың жалғасымдығын және әрекеттену тәртібін, құрамаларды жан – жақты қамсыздандыру мен басқаруды қалай ұйымдастыру керектігін айта кетеді.

Құрама командирлері өз бұйрығында аудан бойынша қалыптасқан жағдайды және құрама міндетін (талап етілсе өоршілес құрамалардың міндеттерін); медициналық кқмек беретін нүктелердің қай жерде орналасқандығын; зардап шеккендерді көшіру тәртібін және жолын; жұмыстардың басталу уақытын, жеке құрамалы ауысымды демалысын ұйымдастыруды, жұмыстардағы қауіпсіздік шараларын, өз орны мен орынбасар орнын анықтайды. Бұйрықтар нақты дәл болу керек.

Төтенше жағдай аудандарында ең әелі құтқару жұмыстары мен апат зардабын ескертумен, адамдар өлімін және материалдық құндылықтардың жойылуына әкелетін екінші ретті қайталанбалы әсерін алдын ала ескертумен байланысты шаралар жүргізіледі. Жұмыстар толық аяқталғанша үзілмей жүреді. Радиациялық қауіпті нысанда жұмыс барысында құрама командирі адамдардың сәулеленуін қадағалайды.

Жер сілкінісі зардабын жоюда құрамалар әуелі мыналарды жасайды:

-үйінді астынан және өртеніп жптқан ғимараттан зардап шеккендерді шығару;

-үйінділерден құтқарылған зардап шеккендерді көшіру үшін және техникаға қажетті жолды ашу,

-адам өміріне қауіп төндіретін коммуналдық – энергетикалық тораптардағы апат көздерін жою;

-опырылысқа ықтимал және апат қалпында тқрған құрылыстарды күшейту не бұзу.

ҚжБШЖ құрама командирлері әрдайым маңызды орындарда болады өйткені ол жерден қол астында бар құрамарды басқару қолайлы.

Бағыныштыларды басқаруға мүмкіндік беретін негізігі құрал байланыс болып табылады.

Құрама командирі аудандағы жұмыс ахуалын әрдайым білуге міндетті, егерде өзгеріс болса дереу тиісті шешім қабылдап, жаңа міндетті қол астындағыларға қояды.

Апат зардабын жою барысында құрамалардың өз ара үздіксіз байланысын сақтау аса маңызды.

Төтенше жағдай аудандарында коменданттық қызмет құрылады. Ол үшін қоғамдық тәртіп қорғау құрамалары және де ішкі істер органдарының бөлімшелері тартылады.

Алдына қойылған мақсаттарды орындап болған соң құрамалар нұсқалған аудандарына жетіп , жаңа міндеттерге даярланады.

ҚӘУЗ ошақталын жою нысана АҚ бастығының шешімі негізінде өтеді. ҚӘУЗ ағылып – буланып шыққанына байланысты зардапты жоюға әуелі объектінің штатты газдан құтқару қызметі кіріседі. Газдан өорғау өызметінің басты міндеті – құтқару жұмыстарын жасау, қауіпті жерден жұмыскерлерді көшіру, зардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсету. Газдан құтқару құрамалары газ қауіпі бар орнында жұмыстар жүргізеді, онда міндетті түрде газқағар кигізу керек. ҚӘУЗ ошақтарын жоюды радиацияға және химиялық қауіпіне қарсы құрамалар жүргізеді. Олар газдан құтқару құрамаларымен тығыз байланыста болады.

Зақымдалған ошақты жою міндетін алған бетте командир жағдайды білу үшін барлаушыларды жібереді. Нұсқалған маршрутпен жүре бере барлау- шылар әр 300—400 м сайын құралдармен ауаның қаншалықты ластанғанын анықтайды. Зақымдалған ошағын тауып, олар аумақты зерттейді, ошақ шека- расын оған кіру жолдарын анықтайды,ҚӘУЗ таралу бағытын, ғимараттардың бұзылу сипатын, зардап шеккендердің хал-ахуалдарын бағалайды. Алған мәліметтерді барлаушылар құрама командиріне дереу баяндайды. құрама ко- мандирі бастықтың ақпары негізінде және барлаушылардың, мәліметтеріне қарай өз шешімімен қол астындағыларға ауызша бұйрық береді. Бұйрықта құрама командирі авария саналатын және орнын,улы заттар түрін әрі бұлар- дың таралу бағытын, ғимараттардың бұзылу дәрежесін, өрт жағдайын көрсе- теді.Сол орында құрама командирі ең басты шешімдерді анықтайды және ма- шиналардың т.б. құралдардың пайдалану ретін нақтылайды.

Құрама командирі қауіпсіздік сақтау шараларының орындалуын қадағалайды.

Азаматтық қорғаныс құрамалары ҚӘУЗ-бен ластану ошақтарына айналатын аварияларды шектейді әрі жояды,аумақ пен ғимараттарды зиянсыздандырады.

ҚӘУЗ бар коммуникациядағы аварияларды жою барысында авариялық-техникалық топтық және құрамасы крандарды және т.б. айдағыш қондырғыларды жабады,улы зат құбыр арқылы әрі таралмас үшін құбыр шеттерін ағаш тығындамаларымен бітейді,саңылауларға муфталарды орнатады.

Егер ебьект ҚӘУЗ жайылтпайтын үйіндімен қоршалса,төгілген сұйық затты арналған жабық сиымдылықтарға айдайды,қалған қалдықтарына дегазация жүргізіледі.

ТЖ ауданынан құрамалар шығарылған соң сәулелену мөлшері анықталады,жеке құрама санитарлық тазартылудан өтеді киім-кешек,жеке қорғаныс құралдары мен саймандары залалсыздандырылады оның жұмыс дайындығы арттырылады,машиналардың техникалық қамсыздандыруы жүргізіледі жұмсалған материалдық құралдар толықтырылады.Құрама келесі міндеттерді орындауға әзірленеді.[5]
7. Жарақат алғандар мен ауруларды тасымалдау

Жарақаттанғандар мен ауруларды тасымалдаудың негізгі құралдар жер үсті көлігі (автомобиль, теміржол), әуе көлігі (ұшақ, тікұшақ, су көлігі (теңіз, өзен), санитарлық мен бейімделген көліктер жатады.

Жарақаттанғандар мен ауруларды тасымалдаудың амалдары анықталады: иықтап, арқалап, қолмен, екі құтқарушымен, зембілмен.

Иықтап -көтеруші зардап шегушінің оң иығына басын артына қойып отырғызады. Көтеруші оң қолымен зардап шегушінің екі аяғын құшақтап, бір уақытта оның оң білегі мен алақанынан ұстайды.

Арқалап-көтеруші зардап шеккен адамды көтеріңкі жерге отырғызып, оның екі аяғы арасына иығын беріп тұрады және бір тізесін бөгеді. Зардап шегуші көтерушінің иығынан құшақтайды, ал көтеруші оны екі қолымен аяғынан ұстап көтеріп әкетеді.

Қолмен-көтеруші зардап шеккен адамға бүйірлей бір тізесін бүгіп отырады, оны бір қолымен арқасынан, екінші қолымен санынан алады, зардап шеккен адам көтерушінің мойынан құшақтайды. Көтеруші тұрып зардап шегушіні екі қолымен алдында ұстап келеді.

Екі құтқарушымен-"қол ұстасып", "бірінің артынан бірі" және жатқан жағдайдағы тасымалдауларды ажыратады. «Қол ұстасып тасымалдауда көтерушілер бір-біріне жақын тұрады да, қол ұстасып отырғыш сияқты айқастырады. Оны екі, үш, төрт қолдан жасайды.

Зембіл-арқылы тасымалдауды 2-3-4 адам жасай алады. Зембілде жарақат алушының жату жағдайы оның жарақат дәрежесінен анықталады, сондықтан жастық-көрпе, киім, арқылы, қолайлы жағдай жасау керек. Зембілге жатқызу шарты: зембілді зардап шегушінің жарақат жағынан қояды; 2-3 адам сау жағынан бір тізесін бүге отырады, қолдарын ақырын зардап шегушінің астына жіберіп, оны бір сәтте көтереді.Осы мезгілде үшінші не төртінші адам зембілді зардап шеккеннің астына қояды, ал көтерушілер абайлап жатқызады.

Техногенді сипаттың қысаң ахуалдарына келесі жағдайлар жатады:

-өндірістік;

-транспорттық авариялар(темір жол поездар, теңіз және өзен қайықтар аппараты, әуе аппараты, автомобильді авриялар, магистральді еткізу құбырларындағы авариялар);

-өрттер(жарылыстар);

-ҚӘУЗ тасталуымен (тасталуы ықтимал) авариялар; РЗ тасталуымен (тасталуы ықтимал) авариялар;

-СҚЗ тасталуымен (тасталуы ықтимал) авариялар;

-ғимараттардың кенеттен құлауы; электр-энергетикалық жүйелеріндегі авариялар; коммуналдық тіршілікті тазартқыш құрылыстардағы авариялар;

-гидродинамикалық авариялар(плотиналардың, бөгеттердің бұзылуы) жатады.

Арнайы өңдеу үш түрде жүзеге асады: дезактивация,дегазация және дезинфекция

Дезактивация — әскерлерді радиоактивтік заттардың әсерінен (зақымынан) сактау максатымен каружарақтан, киім-кешектен, азық-түліктен, судан, корғаныс бекіністерінен және т.б. уланған объектілерден радиоактивті заттарды кетіріп, кауіпсіздік дәрежеге жеткізу. Дезактивация механикалық және химиялық тәсілмен жүргізіледі. Механикалық тәсілмен дезактивациялау уланған аудандарда немесе одан жаңа ғана тыққан бөлімдердің өзінде жүргізіледі. Бұл жағдайда уланған объектілердегі әскерлер болатын жерлердегі радиоактивтік заттар жойылады, ал кару-жарақ түгелдей дезактивацияланады. Механикалық тәсіл мынадай жоддармен жүргізіледі: уланған қару-жарак пен әскери техниканы жуу немесе сүрту, уланған бөлшектерді дезактивациялаушы затқа малынған шүберектермен, кендірмен сүрту, уланған киім-кешекті қағу, щеткамен тазалау, уланған жердің, қардын, азык-түліктің бет жағын алып тастау және т.б.

Дегазация — газдан тазарту, зақымдалған объектілердегі улағыш заттарды жою. Тұрақты улағыш заттармен уланған жерлерді, қорғаныс бекіністерін, соғыс техникасын, азық-түлікті, ауыз суды, т.б. зиянсыздандыру.

Дезинфекция – адам мен жануарларда, өсімдіктерде ауру қоздыратын микроорганизмдерді жоюға бағытталған шаралар жүйесі.

«Мемлекеттік бағдарламасы апат медицинасы қызметінің рөлі Саламатты Қазақстан»

III Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Негізгі

1. 
   Қ.Р. Азаматтық қорғанысын ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық, 2000 ж
   

2.«Тіршілік қауіпсіздігі» I кітап,А.А.Суроцев,А.Я.Бойко,Алматы,2003ж

3.В.Г.Атаманюк,Л.Г.Ширшев,Н.И.Акимов.Гражданская оборона,Москва «Высшая школа» 1986

Электронды ресурстар

4.http://5fan.info/rnaqaspolotrmermer.html

5.http://referatikz.ru/load/aza_sha_referattar/mir_tirshilik_auipsizdigi_obzh/t_tenshe_zha_daj_auma_ynda_t_aru_zh_ne_bas_ada_sh_yl_zh_mystardy_zh_rgizu_men_jymdastyru/19-1-0-581