Сабақкезеңдері Жоспарланған іс-әрекет

Сабақкезеңдері Жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың ортасы

(30 мин)

Жасуша мембранасы - бұл жасуша мен оның қоршаған ортасы арасындағы

шекара. Ол өткізгіштік қасиетке ие. Кейбір заттар мембрана арқылы өте

алады, кейбіреулері өте алмайды. Мембрана арқылы су, тұздар, иондар,

глюкоза, майлар және нәруыздар өтеді. Жасушаішілік тасымалдаудың екі

түрі бар: пассивті және активті тасымалдау.  

Белсенді тасымал — бұл энергия жұмсаумен бірге жүретін молекулалар

мен иондардың концентрация градиентіне қарсы мембрана арқылы

тасымалы болып табылады. Бұл қозғалыс әдетте бір бағытты, ал

диффузия екі бағытта да бола алады. Энергия көзі ретінде АТФ

қолданылады. АТФ тыныс алу процесі кезінде түзілетін қосылыс,

сондықтан белсенді тасымал тыныс алу болмаса жүзеге аспайды. Белсенді

тасымал плазмалық мембранада орналасқан нәруыз-тасымалдаушылар

арқылы жүзеге асады. Бұл нәруыздарға, жеңілдетілген диффузияға

қатысатын нәруыздармен салыстырғанда, конформацияның өзгеруі үшін

энергия қажет.

Пассивті тасымалдау (ПТ) деп, зарядсыз бөлшектерді (заттарды)

концентрациясы көп С1 ортадан концентрациясы аз ортаға қарай

тасымалдауды, электролитте зарядталған бөлшектерді (заттарды) электр

өрісінің потенциалы жоғары j1 ортадан, потенциал шамасы төмен j2

ортаға қарай тасымалдауды немесе электрохимиялық потенциалы жоғары

m1 нүктеден, электрохимиялық потенциалы төмен m1 нүктеге қарай

тасымалдауды атайды. Аталған тасымалдаудың бұл түрлерінде сырттан

энергия жұмсалмайды, жүйе ішінде концентрациялық, электрлік т.б.

градиентте жинақталған энергия қоры есебінен жүреді.  

Салыстыру кестесі / Белсенді және енжар тасымалы

Passive transport     

Active transport

Молекулаларды концентрациясы

жоғарыдан төменге қарай

жылжытады, энергияны қажет

етпейді. Пассивті тасымалдану

диффузия, осмос және жеңілдетілген

диффузия арқылы тасымалданады.

Диффузия – екі аймақтың

концентрациясы теңескенге дейінгі

қозғалысы. Осмос – концетрациясы

бар аймаққа су молекулаларының

қозғалысы. Үш түрлі ерітінді бар: 

1.Изотоникалық ерітінді 

2.Гипертоникалық ерітінді 

3.Гипотоникалық ерітінді  

Концентрация молекул перемещается 

сверху вниз, не требует энергии. 

Пассивная перевозка осуществляется 

через диффузию, осмос и 

облегченную диффузию. Диффузия-

движение до равновесия 

концентрации двух зон. Осмос-

движение молекул воды в зону с 

концентрацией. Есть три разных 

раствора: 1.изотонический раствор 

2.гипертонический раствор 

3.гипотонический раствор 

The concentration of molecules moves 

from top to bottom, does not require 

energy. Passive transport is carried out 

through diffusion, osmosis and 

facilitated diffusion. Diffusion-movement 

to equilibrium of concentration of two 

zones. Osmosis is the movement of 

water molecules into a zone with a 

concentration. There are three different 

solutions: 1.isotonic solution 

2.hypertonic solution 3.hypotonic 

solution  

Молекулалар концентрациясы

Төменнен жоғары қарай

энергияны пайдаланып

қозғалады. Эндоцитоз,

экзоцитоз арқылы

тасымалданады. Эндоцитоз

жасуша ішіне үлкен

бөлшектерді тасымалдайды.

Экзоцитоз молекулаларды

жасуша сыртына

тасымалдайды. Экзоцитоздың

екі түрі бар: 1.Фагоцитоз –

қатты бөлшектерді ішке енгізу.

2.Пиноцитоз – сұйық заттарды

ішке енгізу. 

Концентрация молекул

двигается с использованием

энергии снизу вверх.

Транспортируется через

Эндоцитоз, экзоцитоз.

Эндоцитоз переносит большие

частицы внутри клеток.

Экзоцитоз переносит молекулы

за пределы клеток. Существует

два вида экзоцитоза:

1.Фагоцитоз – введение твердых

частиц внутрь. 2.Пиноцитоз –

введение жидких веществ

внутрь.

Concentration of molecules moves

with the use of energy from the

bottom up. Transported through

Endocytosis, exocytosis.

Endocytosis moves large particles

inside the cells. Exocytosis

transports molecules outside the

cells. There are two types of

exocytosis: 1.Phagocytosis-

introduction of solid particles

inside. 2.Pinocytosis-the

introduction of liquid substances

inside   

Дескриптор: Кестедегі мәтінді оқып, енжар және белсенді тасымалдануды

салыстырып, жүйелейді.

Оқулықпен жұмыс

Белсенді және енжар тасымалдың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын

салыстыру.  

Тапсырма - 1. Суретке назар аударыңыз.

А)Мембрана арқылы қандай заттар

өтеді?_________________________________________________________

Ә)Белсенді тасымал кезінде қандай энергия жұмсалады?

_________________________________________________________

Б)Фагоцитоз, диффузия ұғымдарына анықтама беріңіз. Фагоцитоз

_______________________________________________ Диффузия

_______________________________________________

Дескриптор:

• Мембрана арқылы өтетін заттарды атайды;

• Белсенді тасымал кезінде жұмсалатын энергияны сипаттайды;

• Фагоцитоз, пиноцитоз ұғымдарына анықтама береді;  

Тапсырма -2 Терминология

Terms

Kazakh

Russian

Diffusion

Osmosis

Endocytosis

Exocytosis

Phagocytosis

Pinocytosis

Дескриптор: Негізгі ұғымдарды үш тілде жазады; Өзін – өзі бағалау  

  

Суреттер

Қосымшалар

Сабақкезеңдері Жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың соңы

(3 мин)

"Қар  көшкіні"  әдісі

Оқушылар  бір - біріне  тақырып  бойынша  сұрақтар  қояды.

сұрақтар

Рефлексия

(2 мин)

Кері байланыс: «3 факт».

Не қиын? Не түсініксіз? Менің ұсынысым

Оқушылар «Пирамида» стратегиясы бойынша парақша толтырады.

1.осы тақырып бойынша қойғыңыз келген сұрақтар

2. осы тақырып бойынша есте қалған 2 сөз

3. осы тақырып бойынша маңызды 3 кілт сөз    

парақша