Тақырып: Адам ағзасы үшін ұйқының маңызы. Биологиялық ритмдер. Ұйқының

2. 
   Күн тәртібінің сақталмауына себеп болатын факторларды атаңыз.
   
3. 
   Күн тәртібінің сақталмауының ағзаға әсерін сипаттаңыз.
   
4. 
   Күн тәртібінде ұйқының орны және маңызын түсіндіріңіз.
   

• 
  күн тәртібін құрастырады;
  
• 
  күн тәртібін сақтамауға әсер ететін себептерді жазады;
  

• 
  күн тәртібінің сақталмауының ағзаға әсерін сипаттайды;
  
• 
  ағзаның тіршілік әрекеттерінің қалпына келуіне және тынығуына ұйқының маңызын түсіндіреді.
  

принциптерін түсіндіру

принциптерін зерделейді

(а) Суретке қарап, оқушының күн тәртібі туралы әңгіме құрастырыңыз.

(b) Төмендегі суретті сипаттаңыз және оқушының оқу және еңбек гигиенасы ережесін құрастырыңыз.

• 
  оқушының күн тәртібі туралы әңгіме жазады;
  
• 
  әңгіме барысында суреттегі оқиғаларды баяндайды;
  

• 
  түзу отырудың пайдасын сипаттайды;
  
• 
  қисық отырудың зиянын сипаттайды;
  

• 
  оқу және еңбек гигиенасының ережелерін құрастырады.
  

• 
  жүйке жүйесінің қызметіне зиянды әсер ететін заттарды атайды;
  

• 
  зиянды заттардың жүйке жүйесіне асерін сипаттайды;
  
• 
  зиянды заттардан туатын салдарды атайды;
  
• 
  зиянды заттардың әлеуметтік зардабын атайды.
  

қуаламайтын белгілерді зерттеу

қуаламайтын белгілерді анықтайды

2. 
   Адам ағзасындағы тұқым қуалайтын және тұқым қуаламайтын белгілерге мысал келтіріңіз.
   

• 
  тұқым қуалаушылық ұғымына анықтама береді;
  

• 
  адам ағзасындағы тұқым қуалайтын белгілерге мысал келтіреді;
  
• 
  адам ағзасындағы тұқым қуаламайтын белгілерге мысал келтіреді.
  

2. 
   Үздік және үздіксіз өзгергіштікке мысал келтіріңіз.
   

• 
  үздік өзгергіштікке анықтама береді;
  

• 
  үздіксіз өзгергіштікке анықтама береді;
  
• 
  үздік өзгергіштікке мысал келтіреді;
  

• 
  үздіксіз өзгергіштікке мысал келтіреді;
  
• 
  үздік өзгергіштікке жататын адам қасиеттерін көрсетеді;
  
• 
  үздіксіз өзгергіштікке жататын адам қасиеттерін көрсетеді.
  

_____________________________________________________________________

2. 
   Берілген сызбаны пайдаланып, тұқым қуалайтын белгілерді анықтаудағы геннің рөлін түсіндіріңіз.
   

• 
  ген ұғымына анықтама береді;
  
• 
  геннің рөлін сипаттайды.
  

дезоксирибонуклеин қышқылы рөлін түсіндіру

• 
  ДНҚ ұғымын зерделейді
  

1. 
   нуклеотид
   
2. 
   нуклеин
   
3. 
   рибоза
   
4. 
   дезоксирибоза
   

2. 
   ДНҚ мономерінің құрылымдарын атаңыз.
   

(с) Берілген суретті пайдаланып, ДНҚ моделінің құрылу принциптерін сипаттаңыз.

• 
  ДНҚ мономерін көрсетеді;
  
• 
  ДНҚ мономерінің құрылымдарын атайды;
  

• 
  ДНҚ моделінің құрылу принциптерін сипаттайды.
  

салыстыру

7.2.2.2 Соматикалық және жыныс жасушаларындағы

хромосомалар санының әртүрлілігін түсіндіру

санын зерделейді

1. 
   Берілген жасушалардың ішінен сомалық және жыныс жасушаларын ажыратыңыз.
   

2. 
   Cомалық және жыныс жасушасындағы хромосомалар санын анықтаңыз.
   

3. 
   Сомалық және жыныс жасушасындағы хромосомалар санының әр түрлі болуының маңызын түсіндіріңіз.
   

• 
  сомалық жасушаларын көрсетеді;
  
• 
  жыныс жасушаларын көрсетеді;
  

• 
  сомалық жасушаларындағы хромосома санын анықтайды;
  

• 
  жыныс жасушаларындағы хромосома санын анықтайды;
  

• 
  сомалық және жыныс жасушасындағы хромосомалар санының әр түрлі болуының биологиялық маңызын түсіндіреді.
  

1. 
   Cоматикалық және жыныс хромосомаларындағы хромосомалар санын салыстырыңыз, әртүрлілігін түсіндіріріңіз.
   

2. 
   Кестені толтырыңыз.
   

• 
  соматикалық және жыныс жасушасындағы хромосомалар санының әр түрлі болуының биологиялық маңызын түсіндіреді.
  

• 
  соматикалық жасушаларын сипаттайды;
  

• 
  жыныс жасушаларын сипаттайды.
  

сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы

зерделейді

2. 
   Өсімдіктерде көбею нәтижесінде не пайда болатынын анықтаңыз.
   

2. 
   Берілген суретті пайдаланып, өсімдіктерде жынысты және жыныссыз көбеюге қатысатын мүшелерді анықтаңыз.
   

4. 
   Қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларында жынысты көбейетін ағзалардың тіршілігін сақтап қалу мүмкіндігінің жоғары болу себебін түсіндіріңіз.
   

• 
  көбею ұғымына анықтама береді;
  

• 
  өсімдіктерде көбею нәтижесінде не пайда болатынын түсіндіреді;
  

• 
  өсімдіктерде жынысты көбеюге қатысатын мүшелерді анықтайды;
  

• 
  өсімдіктерде жыныссыз көбеюге қатысатын мүшелерді анықтайды;
  

• 
  жынысты көбеюдің артықшылығын түсіндіреді.
  

2. 
   Өсімдіктердің өсімді көбеюінің табиғаттағы биологиялық маңызын сипаттаңыз.
   

• 
  өсімдіктің көбею түрлерін анықтайды;
  
• 
  өсімдіктердің өсімді көбеюінің табиғаттағы биологиялық маңызын сипаттайды;
  

• 
  өсімдіктердің өсімді көбею тәсілдерін сипаттайды.
  

артықшылықтарын сипаттау

2. 
   Тозаңдану түрлерін салыстырыңыз.
   

• 
  тозаңдану түрлерін атайды;
  

• 
  өздігінен тозаңдануды сипаттайды;
  

• 
  айқас тозаңдануды сипаттайды;
  

• 
  жәндіктермен тозаңдануды сипаттайды;
  

• 
  жәндіктермен айқас тозаңдануды сипаттайды.
  

маңызын сипаттау

2. 
   Әр құрылымның өсімдіктің көбеюіндегі маңызын сипаттаңыз. (с) Тозаңдану және ұрықтану үдерістерін түсіндіріңіз.
   

(а) Қосарланып ұрықтану үдерісін түсіндіріңіз.

2. 
   Қосарланып ұрықтану нәтижесінде пайда болатын құрылымдарды анықтаңыз. (с) Қосарланып ұрықтанудың биологиялық маңызын түсіндіріңіз.
   

• 
  гүлдің құрылымдарын атайды;
  
• 
  гүл құрылымдарын сипаттайды;
  
• 
  тозаңдану үдерісін түсіндіреді;
  

• 
  ұрықтану үдерісін түсіндіреді;
  
• 
  қосарланып ұрықтану үдерісін түсіндіреді;
  

• 
  қосарланып ұрықтану нәтижесінде пайда болатын құрылымдарды атайды;
  

• 
  қосарланып ұрықтанудың биологиялық маңызын түсіндіреді.
  

2. 
   Өсімдіктер мен жануарлардың онтогенез кезеңдерінде болатын айырмашылықтар мен ұқсастықтарды сипаттап жазыңыз.
   

• 
  ағзалардың онтогенез кезеңдерін атайды;
  

• 
  өсімдіктердегі онтогенез кезеңдерін сипаттайды;
  

• 
  жануарлардағы онтогенез кезеңдерін сипаттайды;
  
• 
  өсімдіктер мен жануарлардың онтогенез кезеңдерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды.
  

үдерістерін зерттеу

1. 
   Өсімдіктердің өсуін қамтамасыз ететін ұлпа түрін анықтаңыз. A меристема
   

2. 
   Берілген суретті пайдаланып, түзуші ұлпа түрлерін анықтаңыз.
   

3. 
   Түзуші ұлпаның әр түрінің қызметін сипаттаңыз.
   

• 
  өсімдіктердің өсуін қамтамасыз ететін ұлпа түрін анықтайды;
  
  • 
    өсімдікте орналасу орнына байланысты түзуші ұлпа түрін анықтайды;
    

• 
  түзуші ұлпаның әр түрінің қызметін сипаттайды.
  

кезеңдерін ажырату

кезеңдерін анықтайды

2. 
   Дамудың екі түріндегі ұқсастықтығы және айырмашылығын сипаттаңыз
   

(с) Жоғарғы және төменгі сатыдағы өсімдіктердің онтогенезін салыстыра отырып сипаттаңыз.

• 
  жануарлардағы онтогенез типтерін анықтайды;
  

• 
  дамудың екі түріндегі ұқсастықты анықтайды;
  
• 
  дамудың екі түріндегі айырмашылықты анықтайды;
  
• 
  жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің даму кезеңдерін сипаттайды;
  
• 
  төменгі сатыдағы өсімдіктердің даму кезеңдерін сипаттайды.
  

типтерін салыстыру

Тақырып мәтінінен керек сөздерді тауып сөйлемдерді толықтырыңыз.

1. 
   Дене пішінін айтпағанда, ересек көбелекте ________жүретін аяқтары, ал дернәсілдерінде______аяқтары болады.
   
2. 
   Қолайлы орын тапқан _____ _________ айна-лады.
   
3. 
   Кейбірлерінің дернәсілі ____ ересек ________ ұқсас келеді.
   
4. 
   Көбелектің дернәсілін___________деп атайды____________кезінде қозғалыссыз қалады___________өсімдіктердің жапырақтарымен қоректенеді.
   
5. 
   Шегірткенің дамуы _________ сатыдан тұрады.
   
6. 
   Дамуы 4 сатыдан тұратын бунақденелілер _____________ деп аталады.
   
7. 
   Қуыршақтың сырты _________________________________ қапталған.
   

• 
  жануарлардағы тура онтогенез типін сипаттайды;
  
• 
  жануарлардағы тура емес онтогенез типін сипаттайды;
  

• 
  бунақденелілердің шала түрленіп дамуын сипаттайды;
  
• 
  бунақденелілердің толық түрленіп дамуын сипаттайды.
  

Білу және түсіну

Бактерия формаларын атаңыз.

(а) Эукариот және прокариот жасушаларының ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстырыңыз.

Хромосома

• 
  бактерия формаларын анықтайды;
  
• 
  эукариот жасушаларын сипаттайды;
  

• 
  прокариот жасушаларын сипаттайды.
  

(c) Әр кезеңде жүргізілетін әрекеттің маңызын түсіндіріңіз.

• 
  пайдалы бактерияларды анықтайды;
  
• 
  бактериялардың қолдану салаларын анықтайды;
  

• 
  йогурт жасау кезеңдерін сипаттайды;
  
• 
  әр іс-әркеттің маңызын түсіндіреді.
  

залалсыздандыру өнімдерінің қолданылуын сипаттау

• 
  Антибиотиктер, антисептиктер және залалсыздандыру өнімдерінің қолданылу аясын анықтайды
  

1. 
   Антисептик және антибиотик ұғымдарына анықтама беріңіз.
   

(b)Төмендегі суретте антисептикалық өнімдердің қолдану мысалы берілген.

Антисептикалық препараттардың антибиотиктерден ерекшелігін түсіндіріңіз.



Дескриптор Білім алушы

• 
  антисептик ұғымына анықтама береді;
  
• 
  антибиотик ұғымына анықтама береді;
  
• 
  антисептикалық препараттардың антибиотиктерден ерекшелігін түсіндіреді.
  

екендігін түсіндіру

1. 
   Берілген тұжырымдамалардың ішінен тек вирустарға тәнін таңдаңыз. A Мөлшері ең кіші
   

C Қоршаған ортада тіршілік қасиетін көрсетпейді D Көбеюге қабілетсіз

F Өсуге қабілетті

G Энергия өндірмейді

2. 
   Бактериофаг әсерін түсіндіріңіз.
   

• 
  вирустарға тән тұжырымдарды анықтайды;
  
• 
  бактериофагтың жасушаға әсерін түсіндіреді.