Алматы экономика және статистика академиясы
Агностицизм- (грек.агностос-танылмайтын)- ғылым және өмір тәжірибесінде кездеспейтін затты тану мүмкіндігін жоққа шығаратын ілім. Ағартушылық
жүктеу/скачать 7,39 Mb.
|
Агностицизм- (грек.агностос-танылмайтын)- ғылым және өмір тәжірибесінде кездеспейтін затты тану мүмкіндігін жоққа шығаратын ілім. Ағартушылық- XIXғ. бірінші жартысы мен XXғ. Басында қоғамдық сананың дамуында жетекші роль атқарған ой. Адам - философияның басты нысанасы, «барлық заттың өлшемі» (Протагор), неге көңіл бөлсе де бәрін де философия адам тұрғысынан қарастырады. “Адам бол!”- Абайдың этикалық- гуманистік принципі. Азаматтық қоғам- мемлекеттен тәуелсіз мәдениет формаларымен дамыған әлеуметтік қатынастардың (экономикалық, құқықтық , саяси т.б) жиынтығы. Аксеология - (грек. аксиа- құндылық...) -құндылықтар, олардың табиғаты мен пайда болуы, адам және қоғам өміріндегі орны мен рөлі жөніндегі философиялық ілім.ілім, адам философиясы. Антропология - (грек. антропос- адам...) -адам табиғаты мен мәні жөніндегі Аналогия- бірдей емес объектілердің, кейбір жақтарының, салаларының, қатынастарының ұқсастығы. Антропос- адам. Герменевтикалық философиядағы, денесіз тәңірлік жанды бейнелейтін ұғым. Антропоцентризм- дүниетанымдық айқындама, оған сәйкес адам дегеніміз- әлемнің орталығы және асқар шыңы. Архэ - барлық нәрселердің бастапқы негізін, шынайы өмір сүру мәнін білдіретін ұғым. Атеизм- қайсыбір жоғарғы күштердің, жалпы дінді, құдайды терістейтінғылыми және философиялық көзқарастардың жүйесі. Априоризм- (лат.априори- бұрынғыдан)-тәжірибеден тыс және тәуелсіз пайда болатын білім жөніндегі Кант ілімі. Антропологиялық принцип- Фейербахтың пікірінше, адамды бетке ұстайтын жаңа философияны – адам философиясын құруға мүмкіндік береді. Анализ (талдау)- салыстырудың нәтижесінде байқалған ұқсастық пен айырмашылық, жалпы және ерекше қасиеттері мен белгілерін ойша жіктеу. Әлеуметтанудағы географиялық бағыт- халықтар мен елдердің дамуында олардың географиялық жағдайы мен қоршаған табиғи орта басты роль атқарады деп есептейтін натуралистік ілімдер. Әлемдік рух- тұтас дүниенің негізі және жаратушысы болып табылатын объективтік идеалдық бастаманы бейнелейтін Гегель философиясының ұғымы. Әлеуметтік прогресс- қоғамның қарапайым, төмен ұйымдасқан формалардан күрделі, жоғары ұйымдасқан формаға өтуінің бірте-бірте дамуы. Базис және қондырғы- қоғамдық-экономикалық формацияның негізгі элементтері. Базис дегеніміз- қоғамдағы билікті және басым экономикалы қатынастардың жиынтығы. Қондырғы дегеніміз- идеялардың (саяси, құқықтық, моральдіқ, көркемдік, философиялық), мекемелердің және қатынастардың жиынтығы. Жалпы алғанда, қондырғы базиске қызмет етеді, болмыстың табиғаттан оның дамуына көмектеседі, алайда бұл процесті механикалық және догматикалық емес, диалектикалық тұрғыдан пайымдау қажет. Баден мектебі”- неокантиандықтың ішкі бағыттарының бірі. Оның өкілдеріне (В.Виндельбанд, Г.Риккерт т.б) канттық “өзіндік нәрсе” ұғымынан бас тартып, кез келген нәрсенің болмысын санадағы болмысы ретінде қарастыру тән. Сонымен қатар бұл бағыттың танымның нәтижесі - әмбебап, қажетті , трансценденталды білім деп санап, субъективизмді де терістейді. Баден мектебі М.Вебердің әлеуметтануына әсерін тигізді. Бақылау- таным объектілерінің мәнді қасиетерін және қатынастарын анықтау мақсатымен зерттелетін құбылыстар мен процестерді мақсатты түрде қабылдау. Батысшылдық- XIX ғасырдың 40 жылдарындағы феодалдық- крепостниктік қатынастарды жойып, Россияны «батыстың» жолымен, яғни буржуазиялық жолмен дамытуды жақтаған орыстың қоғамдық ойындығы ағым. Өкілдері: А.Герцен, Н.Чернышевский, Д.Писарев және т.б. Брахман - Көне Үнділік діни философиядағы әлемнің рухани негізін құрайтын таза болмыс, Абсолют. Веданта - индуизм негізін құрайтын қуатты әрі әсерлі діни философиялық жүйе Верификация принципі- теорияның растығын оны шындықтың фактілерімен салыстыру арқылы тексеру. Сезімдік, эмпириялық тексеруге келмейтін теориялар немесе гипотезалар ғылыми мағынасыз болып саналады. Фальсификация принципі сияқты, бұл принципті де неопозитивизм ұсынған. Волюнтаризм- болмыстың жоғары бастамасы ретінде ерікті қарастыратын философиялық ілім. Тұрпайы түсінудің түрі- қоғамдық жүйенің тарихи процесінің жүзеге асуындағы объективті заңдары мойындамайтын, барлығы да адам еркінде деп пайымдау. Гелиоцентризм (гр.gelios-күн)-поляк астрономы Н.Коперник жасаған жүйе, әлемнің Жер емес, орталық денені Күн деп қарау. Герменевтика-түсіндіру, өзінше пайымдау теориясымен практикасын зерттейтін қазіргі философияның негізгі бағыттарының бірі. Осы бағыттың негізін салушы Г.Гадамердің пікірі бойынша, герменевтика-гуманитарлық ғылымдардың методологиясы, онтологиясы және философиялық ойлаудың әмбебап тәсілі. Герменевтиканың басты мәселелері-“түсінуге қалай болады?” “болмыс қалай құрылған?” “түсінудің мәні неде?”. Герменевтиканың зерттеу нәрсесі әдетте мәтін (текс), бұл жерде мәтін кең мағынада қарастырылады: тек әртүрлі философиялық немесе басқа шығармалардың сөзбе-сөз мәтіні ғана емес, адам тәжірибесінің барлық жиынтығы, адамның барлық тарихы. Герменевтикалық шеңбер- қазіргі герменевтиканың негізгі ұғымдарының бірі. Ол бүтін мен бөлшек диалектикасына негізделген мәтінді түсіну принциптерін белгілейді. Түсіну жеке бөлшектерді түсінуден тұады. Ал жеке бөлшектерді түсіну үшін бүтінді алдын-ала түсіну қажет. Гипотеза- зерттеуші құбылыстардың себепті байланыстарын ашып, ішкі мәнін түсіндіру үшін қолданылатын логикалық пайымдауларға негізделген жорамал. Гносис- таным. Танымның негізгі үш проблемасы: таным генезисін, табиғаты мен мәнін және танымқұндылығын түсіндіретін ұғым. Гносеология - (грек. гнозис - білім және логос ілімі)- таным теориясы, дүниені танудың мүмкіндіктері мен шектерін анықтайтын, танушы субъект пен танылатын объекттің қарым қатынасының нәтижесі болып табылатын білімнің ақиқаттығының шарттарын көрсететін философияның саласы. Гуманизм- (лат.humanus-иманды)-кең мағынада алғанда, адамның қадыр-қасиеті мен хұқын құрметтеуді, оның жеке тұлға ретіндегі бағасын, адамның игілігіне, оның жан-жақты дамуына, адам үшін қолайлы қоғамдық өмір жағдайын жасаған қамқорлықты білдіретін көзқарастардың жүйесі; тар мағынада алғанда, қайта өрлеу дәуіріндегі идеялық қозғалыс. Ғылым - табиғат, қоғам, таным құбылыстарының ішкі байланысын, қатынастарын, заңдарын зерттейтін қоғамдық сананың түрі. Ғылыми болжам- теориялық және тәжірибелік деректерді тұжырымдауға және дамудың объективті заңдылықтарына сүйене отырып, табиғат пен қоғамның, зерттелмеген немесе тәжірибеде әлі де болса анықталмаған құбылыстарын болжау. Даналық - адамның дүние, өмір, адам, адамдардың қарым қатынасы жөніндегі түсінігі, ақыл парасаттың көрінісі, өмір тәжірибесінің түйіні. Дао - жол, барлық нәрселердің негізін білдіретін дүниетанымдық ұғым, әлемдік үйлесімділік. “Das Man”-М.Хайдеггер философиясының басты ұғымдарының бірі. Ол адам болмысының шынайы еместігін, орталанғандығын, жекесіздігін көрсетеді. Дедукция- жалпы ұғымдардан жеке ұғымдарға қарай бағытталып ойқорытынды жасау. Деизм- құдайдың болғандығын, кейіннен өз заңдары бойынша дамитын дүниенің бейнесіз алғашқы себебі ретінде мойындайтын ілім. Деконструкция- франциялық философ Ж.Деррида ұсынған термин. Оның мағынасы: гуманитарлық мәдениеттің әртүрлі мәтіндерін аналитикалық бөлшектеу, олардағы тіректік ұғымдарды анықтау, сонымен қатар өткен мәдени дәуірлердің метафоралық қабаттарын табу. Диалектика- табиғаттың, қоғамның, адам танымының ішкі даму заңдылықтарын зерттейтін философиялық ілім. Көне Грек философиясында диалектика әлеуметтік ортада, сұхбаттасу өнері тәжірибесінде, ойлау мен іс-әрекет тәсілі ретінде дамыды. Диалектикалық материализм- марксизм философиясының жалпы сипаттамасы және қайнар көзі болып саналатын философиялық принципі, негізгі принциптердің , философиялық ұғымдардың және осы философияның заңдарының жиынтығы. Материяға қатысты алғанда сананың екінші екендігін көрсететін анықтама. Диалог- сұхбат. Әдебиеттің маңызды жанры, сұхбат өрісінде ақиқатқа жету мақсатындағы Сократ және Платон диалектикасының бірден-бір формасы. Дуализм - (лат.- екі) болмыстың негізі болып табылатын екі бастаманы мойындайтын ілім. Дүние - шетсіз, шексіз объективтік реалдылық; адамды қоршаған табиғи, әлеуметтік орта. Дін - (лат. религаре -біріктіру, байланыстыру) -абсолютке (құдайға, рухқа) және онымен тікелей қарым қатынас жасау мүмкіндігіне сенумен байланысты қалыптасатын адамның ойы, сезімі және қарекеті. Дхарма - Көне үнді философиясындағы адамның әлеуметтік ордадағы әдептілік нормаларын қадағалайтын моральдық заң. Дэ - дао, барлығының нәрсенің этикалық себебінің негізі құрайтын көне ұғым. Еңбектің жатсынуы- марксизм философиясының басты ұғымдарының бірі, материалдық игіліктерді өз еңбегінің жемісі мен нәтижесіне қатысты. Жаттану- әтүрлі гуманитарлық ғылымдарда қолданылатын ұғым. Маркстік философияда жаттану деп адам әрекетінің және оның нәтижелерінің адамға дұшпан, дербес үшке объективті айналуы және адамды бағындыруы айтылады. Қазіргі батыстық философиялық ойлуда жаттану- адамның өзінің мәніне қарама-қарсылығы тасталғандық сезім, бейтарап, жау дүниеде қажет еместігін көрсететін объективті жағдай. Тар мағынада, жаттану деп заттардың адамға үйлесімділігі, тауарлық-ақша қатынастарының, техника мен технлогияның адамға қожалығын айтамыз, кең мағынада- жаттану дегеніміз барлық әлеуметтік қатынастарының жиынтығының сапалық сипаты. Жалған дүние- қазақ ойының философиялық сипатын аша түсетін зкзистенциалдық ұғымдардың бірі. Бәрі өткінші, дүние бір күйде тұрмайды. Орыс әдебиетінде, “Тауратта” “суета сует” деген осы қазақ ұғымына балама болып келетін сөз бар. Жалпылау- белгілі бір топқа, класқа жататын нәрселердің жеке түрлерін зерттеудің нәтижесінде тұжырымдалған білімді сол топқа жататын нәрселердің бәріне ойша қолдану. Жарық дүние- қазақтың дүниеге көзқарасының оптимистік сыңайын танытатын ұғым. Бір жағынан, бүкіл әлемді бейнелесе, екінші жағынан, адам әлемін, адамның туғаннан өлгенге дейінгі тіршілігін аңғартады. Жеке тұлға- әлеуметтік сипаттары бар, ерекше әлеуметтік белгілер мен рольдер атқаратын, қоғамдағы және дүниедегі өзінің орнын саналы сезінетін және өз іс-әрекетіне жауапты адам. Жекелік- тек өзіне ғана тән қайталанбас белгілері мен сипаттары бар адам, индивид. Жэн - адамгершілік, адам сүйгіштік, қайырымдылық. Заң- құбылыстар арасындағы берік бара-бар, тыныш, қажетті, жалпы, тұрақты және қайталанып отыратын қатынас, бірлік пен байланыс. Идеалистік диалектика- Гегель негізін қалаған рухани бастаманың (идеяның, зерденің, рухтың) сыртқы әсерге тәуелсіз өздігінен дамуы жөніндегі ілім. Идеализация- кейбір абстракциялық объектілердің пайда боолуынан туындайтын, негізінде тәжірибе мен шындыққа жанаспайтын ойлау актісі. Идеология- қоғамдық идеялардың, теориялардың , көзқарастардың жиынтығы, олар әлеуметтік болмысты белгілі бір таптың мүддесі тарапынан бейнелейді және бағалайды. Индивид- адам тегінің дербес өкілін белгілейтін ұғым Индукция- жеке ұғымнан жалпы ұғымдарға қарай бағытталып ойқорытынды жасау. Инь- ян - Көне қытай философиясындағы жұптық күйдегі әлемнің қарама қарсылығын, үйлесімділігін, дамуын бейнелейтін ұғым. “Кантқа қайта оралу!”- неокантиандықтың бастаушыларының бірі- О.Либманның “Кант және эпигондар ” атты кітабында ұсынған ұраны. Карма - әділ жаза заңдылығы. Категория (гр.kategoria-пікір айту, куәгерлік) – дүниедегі заттар мен құбылыстардың және таным процесінің неғұрлым ортақ және елеулі байланыстарын көрсететін бірегей, іргелі логикалық ұғым. Категориялық императив- Кант ұсынған адамгершілік заңы: сен өзіңе басқаның қиянат жасағанын қаламасаң, сен де басқаға қиянат жасама. Классикалық философия- философиялық пайымдаулардың үлгісі болып табылатын, философияның барлық білімдері мен бағыттары, принциптері мен категориялары жүйелі түрде қарастырылған және негізделген, әлемдік философияға оңтайлы ықпал етіп келе жатқан философия . Коммунизм- марксизм философиясындағы қоғамдық дамудың ұмтылысы мен мақсаты, материалдық өндірісте эксплуатациядан, теңсіздіктен, арылу, адам мен қоғамның жан-жақты дамуы. Көзқарас - адамның өзі, дүние, өзінің дүниеге қатынасы, дүниедегі орны жөніндегі ойы, пікірі, түсінігі. “Көшпенділер философы”- Ш.Уәлиханов Асан Қайғыны осылай атаған. Толық аты- Хасен Сәбитұлы (XVғ) аңыз кейіпкеріне айналған өз заманының асқан ойшылы. Креационизм- дүниені құдай жаратқандығы туралы ілім. Оның түбірі- ежелгі мифтер. Креационизмді иудаизм, христиандық, ислам қолдайды. Қазіргі заманғы глобальді мәселелер- барлық адамзатқа қатысы бар және тек барлық адамзаттың бірігіп шеше алатын мәселелер жүйесі. Бұған демографиялық, экологиялық, азық-түліктік, ішкі заттық, энергетикалық, ядролық соғыс және т.б. жатады. Қайшылық- бұл даму және өзіндік қозғалыс бар жердегі қарама-қарсылықтардың қатынасы. Қарама-қарсылықтар- бір-бірін терістейтін және тудыратын бірліктің тенденциялары, моменттері, жақтары. Қоғам- адамдардың біріккен практикалық әрекетінде қалыптасатын, белгілі тарихи ортада өмі сүретін қоғамдық қатынастар жүйесі. Сонымен, қоғам дегеніміз индивидтердің барлық өзара байланыстары мен қатынастары. Қоғамдық келісім теориясы – адамдардың табиғи жағдайының орнына барлығы қабылдайтын, келісілген билік, яғни саяси ұжым-мемлекеттің пайда болуы жайында концепция. Қоғамдық келісімнің мәні- адамдардың өзара қауіпсіздігі үшін, меншік кепілі және тағы да басқа пайда үшін өздерінің еркімен өз бостандығын шектеуі. Қоғамдық келісім теориясының белгілі өкілдері- Руссо, Гоббс, Кант. Қоғамдық-экономикалық формация- тарихты материалистік пайымдаудың бастапқы және орталық ұғымы. Бұл- қоғамдағы басым өндірістік қатынастар заңдары бойынша қызметін атқаратын және дамитын қоғамдық тарихи тип, әлеуметтік организм. Бұл ұғым маркстік әлеуметтік философияның шешуші ұғымдарының бірі. Тарихи бес қоғамдық- экономикалық формация орын алады: ол-алғашқы қауым, құл иеленушілік феодализм, капитализм, коммунзм. Қоғамдық-экономикалық формация- белгілі бір тарихи даму сатысындағы қоғам; материалдық игіліктерді өндірудің белгілі бір тәсілі оның негізінде жатады. Құндылықтар- адамдардың қоғамдық-тарихи әрекеті жүйесіндегі жағымды мағыналы ерекше әлеуметтік феномен. Құндылық- белгілі қоғамдық жағымдылық, нәрселердің, құбылыстардың адамдар әрекетінің мақсаты және құралы ретіндегі қызметі. Логика - логика, ойлаудың заңдары туралы, логос және оның қозғалысы жөніндегі рефлексия. Логос - сөз, ой, ақыл парасат. Гераклит ілімінде бұл ұғым дүниенің даму заңдылығының ретті және қажетті өлшемі, рухани бастауы секілді онтологиялық негізде түсіндірілді. Стоиктерде логос тек қана онтологиялық бастауға ғана емес, ақиқат принципі, этикалық норматив. Локаята - Көне Үнділік философиялық ілім. Марксизм - 19ғ. ортасындағы және екінші жартысында пайда болған, К.Маркс пен Ф.Энгельстің аттарымен байланысты экономикалық, саяси, философиялық теориялардың, ілімдердің, бағыттардың кешені мен жиынтығы. Марксизмнің философия және экономикалық теориялардың ең басты жетістіктері XX- ғасырдағы бүкіл адамзаттың жалпы рухани және әлеуметтік дамуына аса зор әсер етті. Марбург мектебі- батыстық философиядағы 19ғ. соңғы үштігінде, 20ғ. бірінші үштігінде пайда болған бағыт. Негізгі өкілдері- Г.Коген, П.Наторп, Э.Кассирер. Бұл мектеп канттық философияны априорлық (тәжірибеден бұрынғы) түрлер арқылы мәдениетті, ғылымды, құлықтылықты, өнерді, дінді құрастыру туралы ілім деп қарастырған. Канттық “өзіндегі нәрсенің” парасатты мағынасының бар екендігін терістей отырып, бұл мектептің өкілдері таным процесінде априорлық формаларды қолданудың объективті негізін табуға ұмтылған. Материалистік диалектика- Маркс негіздеген табиғаттың, қоғамның және адамзат танымының дамуы жөніндегі ілім. Мәдениет- адамдардың материалдық және рухани әрекетінің жиынтығы мен нәтижелер жүйесі, және қоғамның өмір сүру тәсілі. “Мен”- философиялық позиция. Қазақ философиясында билер мен шешендердің, ақын-жыраулардың өз атынан сөйлеп, өз ойын, түсінігін “Менін ” паш ете отырып, өздерін ақыл-ойдың субъектісі ретінде көрсетуі. “Мен” және “менікі”- Абай философиясындағы экзистенциалдық ұғымдар (тән мен жан, рух). Метафизика-шындықты оның дамуында емес, тыныштық жағдайында қарайтын диалектикаға қарама-қарсы ойлау тәсілі. Метод (гр.methodos-«бірдеңеге апаратын жол»)- жалпы мәні таным процесінде ақиқатқа жетудің тәсілі, белгілі түрдегі жүйелі қызмет. Мифология - (грек. миф- сөз, аңыз)- мифтер жөніндегі ілім, құдайлар, рухтар, батырлар жөніндегі аңыз әңгімелер жиынтығы; көзқарастың синкреттік сипаттағы байырғы түрі. Монизм - (грек.- бір, жалғыз) бар нәрсенің негізі бір бастама деп есептейтін ілім. Неокантиандық- 19ғ. 60 жылдарында Германияда, материализм мен позитивизмге қарсы жауап ретінде пайда болған философиялық бағыт. Ол И.Канттың іліміне сүйене отырып, саяси-этикалық, методологиялық, логикалық-гносеологиялық мәселелерді шешуге тырысу болды. Сондықтан да осы бағыттың осылай аталуы. Неопозитивизм- О.Конт пен Дж.С.Мильдің классикалық позитивизмінің жалғасы және қазіргі түрі. Оның негізінде позитивті ғылымның құндылығына сенумен қатар жаңа тенденциялар, атап айтқанда, ғылыми танымның логикасына қызығушылық та бар. Неопозитивизмді аналитикалық философия деп жиі атайды. Негізгі өкілдері- Р.Карнап, Б.Рассел, М.Шлик т.б. Неопозитивизмнің өкілдері ғылымды философияға қарсы қойып, дәстүрлі философиялық мәселелерді мағынасыз, жалған деп санап, тек арнайы ғылыми білім ғана шынайы білім болуы мүмкін деп есептеген. Неотомизм - ортағасырлық философ Фома Аквинскийдің іліміне негізделген қазіргі уақыттағы теологиялық философияның ең беделді бағыты. Неотомизм материя мен идеяның, танымның эмпириялық пен рационалдық түрлерінің қайшылқтарынан жоғары көтерілуге тырысады. Неотомизмнің мақсаты неотомизмді қазіргі жағдайларға бейімдеу, қарапайым адамдар мүддесіне, қоғам дамуының өзекті мәселелеріне бет бұру. Негізгі идеялары: дүниені құдай жаратқан (креационизм) , мән мен өмір сүруінің бірлігі, адамның құдай тәріздестігі, адамдағы материалды және рухани субстанция бірлікте. Неотомизмнің басты принципі: “сенім мен парасат үйлесімділігі” ; Басты өкілдері: Э.Жильсон, Ж.Маритен, Ю.Бохенский, Рим Папасы Иоанн Павел II. Нирвана - адамның рух еркіндігіне жетуі, түрлі сезімдік күйлерден (құмарлық, ләззат) өзін өзі ажырата білуі. Көне үнділік діни философиядағы идеал. Номинализм- жалпы ұғымдардың онтологиялық мәнін жоққа шығаратын және олар тек қана санада өмір сүреді деп қарайтын философиялық ілім. Номос - заң. Антика философиясындағы бірден бір іргелі идея. Номос Гераклиттің түсіндіруінше барлық адамзаттық заңдар бағынатын тәңір заңы. Объективтік идеализм- идеяның, зерденің, рухтың яғни рухани бастаманың материядан ғана емес, адам санасынан да тәуелсіз екендігін паш етеді. Объективтік диалектика- “заттар диалектикасы” (Ленин), объективтік дүниенің қозғалысы және дамуы. Онтология - (грек. онтос -болмыс, бар нәрсе және логос ілім)- болмыс жөніндегі ілім, болмыстың іргелі функцияларын және жалпы формаларын қарастыратын философияның саласы. “Өзіндік зат”- Кант іліміндегі санадан тыс және санаға тәуелсіз өмір сүретін, субъектпен қарым-қатынасқа енбеген, сондықтан танылмаған зат жөніндегі ұғым. “Өзі үшін болмыс”- Ж.П.Сартр философиясының орталық ұғымы. Ол адам үшін ерекше маңызды кезеңдері өлім мен өмірарасында, адам өзін өзі ретінде сезінгенде, жоғары болмыспен жанасқандағы жағдайды белгілейді. Дегенмен, адам өзіне тек қана “өзге- үшін- болмыс” арқылы сезіне алады, яғни, адам үшін басқа адамдармен әртүрлі қатынастардың экзистенциалдық маңызы бар. Өлшем-бұл шекара аралықтарындағы негізгі сапаны қалдыра отырып, сандық өзгерістердің интервалын анықтайтын философиялық категория. Өнер- ерекшелігі шындықты көркем бейне арқылы тануда және әсемдік заңдылықтары бойынша жүзеге асатын адам әрекетін көрсететін қоғамдық сананың түрі. Эстетикалық санасының көрінісі ретінде өнерді зерттейтін философиялық ғылым- эстетика. Өндіріс тәсілі- еңбекті, практиканы ұйымдастырудың тарихи тұрғыдан өзгеріп отыратын тәсілі, қоғамның өндіргіш күштері мен өндірістік қатынастарының бірлігі. Өндіргіш күштер және өндірістік қатынастар - материалдық өндірістің екі жағын сипаттайтын категориялар. Өндіргіш күштер- материалдық құндылықтарды жасауға қолданылатын, белсенді, өзгертуші факторлар. Бұған еңбек құралдары мен осы құралдарды іске қосатын адамдардың өзі жатады. Өндірістік қатынастар- материалдық өндіріс процесінде адамда арасында пайда болатын қатынастар. Өркениет- әдетте мәдениеттің синонимі ретінде қолданылатын ұғым, бірақ оның белгілі даму деңгейін көрсетеді, ең алдымен техникалық дамуды белгілейді. Осы тұрғыдан, мынадай теңеу орынды: техника өркениеттің денесі, тәні, ал мәдениет-оның жаны, рухы. Пайдея - тәрбиелеу, қалыптастыру. Жас өспірімдерді рухани және тән тазалығына үйретуге бағытталған Платон философиясындағы термин. Патристика-I-III ғғ христиан ойшылдарының теологиялық, философиялық және саяси-әлеуметтік доктриналарының жиынтығы. Пантеизм (гр.pan-бәрі және theos-құдай)- құдай табиғаттан тыс бола алмайды, ол табиғатпен барабар бейқам бастама дейтін философиялық ілім. Персонализм- жеке тұлғаны мәдениеттің жоғары құндылығы, ал дүниені тұлғалық шығармашылық белсенділіктің көрінісі ретінде қарастырған қазіргі философия бағыты. Персонализм жеке тұлғаны бүтіндік және жоғары мәдени құндылық ретінде қарастырып, адамға прагматикалық көзқарасты терістейді. Қазіргі персонализм- экзистенциализмнің, марксизмнің христиандық антропологияның әртүрлі қағидаларының күрделі жиынтығы. Орталық ұғым “жеке тұлға” бірегей, қайталанбас субъективтік, адамзат тарихының критериі және мақсаты ретінде қарастырылады. Плюрализм- көп түрлі бастаманы мойындайтын философиялық ағым. Православие- христиан дінінің негізінен Шығыс Европа, Таяу Шығыс елдері мен Балқанда таралған бір түрі. Православие Европаның батысы мен шығысында феодализмнің әр түрлі даму жолдарының нәтижесінде XI ғасырда біржола дербес бағыт болып бөлініп шықты. Пуруша - өмірлік ұстаным, «бастапқы адам». Барлық жанды нәрселердің тыныс алу көзі: тұтастықтан көп түрлілікке өту символын білдіретін Көне Үнді философиясындағы дүниетанымдық ұғым. Принцип- дүниені тану мен өзгерту процесінде фактілерді немесе білімдерді бір ізге салуға қызмет ететін, олардың кейбір жиынтығының түпнегізі ретінде көрінетін танымның ерекше формасы. Рационализм- танымның қайнар көзі ақыл-ойда деп санайтын философиялық ағым. Реализм- заттар емес керісінше жалпы ұғымдар универсалилер шынайы ақиқат өмір сүреді деп көрсететін ілім. Рефлексия- бейнелеуді, сондай ақ таным актісін зерттеуді білдіретін гносеологиялық термин. Рефлексия- адамның ойлаушы жан ретіндегі маңызды қасиеті. Реформация (лат.pesopmare-өзгерту, жөндеу)- Еуропада XYIғ.-дың I жартысында протестантизм негізін салған антифеодалдық және антикатоликтік қозғалыс. Рух- идеальдық құбылыстар (тіл, адамгершілік, идеология, саясат, дін, өнер, философия т.б) комплексін бейнелейтін ұғым. Салыстыру- зерттелетін құбылыстардыңұқсастығы мен айырмашылығын, жалпы қасиеттері мен жеке ерекшеліктерін анықтау үшін қолданылатын әдіс. Сан-бұл шаманы заттардың көлемін, процесстер ағымының қалпын, заттардың қасиетінің жәнесапасының деңгейін анықтайтын философиялық категория. Сана- адам танымына тән объективті шындықты бейнелеудің жоғарғы формасы. Сандырақ- А.Камю бойынша, адам өмірі-оны күнделікті күйбең тұрғысына да, оның дүниедегі орны тұрғысынан да қарастырсақ та, сандырақ мағынасыз. Сансара - жанның бір денеден екінші денеге көшіп жүруі. Сапа- бұл заттың маңызды қасиеттерінің жиынтығы. Саяси жүйе- билік жөніндегі қоғамдағы қатынастарды реттейтін идеялар, мекемелер, ұйымдар, сонымен қатар нормалар жүйесі. Саяси жүйенің басты элементі – мемлекет. Саяси жүйенің пайда болу, өмір сүру және даму ерекшеліктері мен қызмет заңдылықтарын саясаттану нормалар, құндылықтар, идеялар мен принциптер арқылы реттеуге бағытталған қоғамдық сананың және шындықты рухани меңгерудің формасы. Моральді зерттейтін философиялық ғылым-этика. Сезім- адамдардың бір- біріне, объективті дүниеге көзқарасын білдіретін, шындықты бейнелеудің ерекше формасы. Секіріс- сан өзгерісінің жиналуының нәтижесінде заттың сапалық түрленуінің кезеңі, яғни ескі сапаның жаңа сапаға ауысуы, бірте-біртеліктердің үзілістері. Сенсуализм- танымның қайнар көзі, бастауы, тек қана түйсік деп есептейтін гносеологиялық ілім. Синтез- бөліп алынған мәнді, қажетті, жалпы белгі, қасиеттерді ойша біріктіріп, біртұтас нәрсеге айналдыру әдісі. Славяншылдық- XIX ғасырдағы орыс қоғамдық ой-пікіріндегі консервативті саяси және идеалистік философиялық ағым. Өкілдері: И.Киреевский, К.Хомяков және И.Аксаковтар Структурализм- структуралық (құрылымдық ) әдісті қолданумен байланысты ғылыми және философиялық идеялар жиынтығы. 20ғ. 20 жылдарында пайда болып6 60-жылдары кең тарады. Өкілдері: Леви-Стросс, М.Фуко, Ж.Деррида ,т.б. Структуралық әдістің негізін структура ұғымы құрайды, яғни белгілі жүйенің ішкі элементтерінің өзгермейтін, тұрақты қатынастарының жиынтығы. Сондықтан да басты назар жүйенің элменттері мен олардың қасиеттеріне емес, элементтер арасындағы қатынасқа аударылады. Әдіс ретінде структурализм көптеген әлеуметтік-гуманитарлық пәндерде қолданылады. Субьективтік идеализм- сыртқы дүниенің, оның қасиеттері мен қатынастарының адам санасына, субъектіге, “Менге” тәуелді екенін паш етеді. Субъективтік диалектика- “ұғымдар диалектикасы” (Ленин) ұғымдардың, ойлаудың танымның дамуы. Субъект және объект- немістің классикалық философиясында негізделген таным мен практикалық іс-әрекеттің субъекті мен объектін бейнелейтін ұғымдар. Схоластика- логикалық мәселеге баса көңіл аударған және теологиямен байланысқан догматтық рациональды әдіске ие діни философияның бір түрі. Таным- бұл рухани іс-әрекет, адамның алға қойған мақсатының негізін құрайтын білімдерді қалыптастырушы, адамның шығармашылық қызметтерінің қоғамдық- тарихи өрісі. Тарихты материалистік түсіну- марксизмнің әлеуметтік философиясының методологиялық принципі, ол қоғам дамуына сайып келгенде материалды өндіріс пен өндірістік қатынастардың анықтаушы роліне негізделген. “Адамдар саясатпен, ғылыммен, өмірмен тіпті дінмен де айналыспастан бұрын ең алдымен өздерін тамақпен, баспанамен және киіммен қамтамасыз етуі қажет”. Тәуба- философиялық ұғым, ол қандай да бір құбылыстың рухани өлшемі. Теория (гр.theoria-бақылау, қарастыру, зерттеу)- өзінің объектісін құрастырып отырған белгілі бір жиынтықтың қызметін сипаттайтын, түсіндіретін және болжайтын шындықтың қандай да болмасын «фрагменті» жөніндегі нақты білімді жинақтап қорытындылайтын жүйе. Теориялық таным- заттар мен құбылыстардың мәнін, заңдылығын білуге бағытталған таным; ол аса жоғары абстракциялық дәрежеде іске асады; теориялық таным ұғым, категория, заң, гипотеза т.б. формаларда жүзеге асады. Теоцентризм- дүниедегі шынайы ақиқат, дүниенің негізі Құдай болып табылады деп жариялайтын ілім. Терістеу- дамудағы объекттің жағдайларының, тадияларының арасындағы байланыстың анықталған типін білдіретін философиялық категория. Тейяр де Шарден (1881-1995)-франция философы, теолог, жаратылыстанушы. Оның пікірі бойынша, дәстүрлі католиктік философияның айтуындай адам дүниенің статистикалық ортасы емес, эволюцияның осі және шыңы. Тейяр де Шарденнің ілімі 20ғ. діни философияға да, ғылыми ойлаудың дамуына үлкен әсер етті. Тейяр де Шарденнің философиясының ең маңызды принципі- эволюционализм. Бұл принцип бойынша барлық дүниеге (өлі де, тірі де табиғатқа) эволюция тән, ол ақырында жоғары нүктеге-Омега Нүктесіне жеткізеді. Омега Нүктесінің атрибуты-нақтылы барлығы, “автономдығы”, қайтпастығы және “трансценденттігі”. “Толық адам”- Абай, Шәкәрім, Иассауи философиясында тұжырымдалған жетілген адам (араб тіліне аударғанда ал- инсан ал- камил, жәуанмәртілік). Түсінік - адамның ішкі жан дүниесіне, философиялық, әдеби, діни туындылардың, классикалық дүниелердің мазмұнына үңілу, бойлау, «адамның сыртқы дүниені танып білу тәсілі емес, сол дүниеде өмір сүру тәсілі» (Хайдеггер). Тіл- кез келген табиғи құбылыстың, адамның іс-әрекеті процесінде танымдық және коммуникативтік қызметін атқаратын белгілер жүйесі. Тітіркену- барлық тіршілік иесінің сыртқы ортаның әсеріне құрылыстық және функциялық жағынан жауап қайыруынан көрінетін қасиет. Универсалийлер- заттарға дейін өмір сүреді, олар ақыл-ой, құдай санасындағы идея, осы сананың арқасында заттардың ішкі мәні. Утопия (гр.u-ештеңе де емес, жоқ; және topos-орын, “еш жерде жоқ орын”)- ойдан шығарылған идеалды қоғамдық құрылысты бейнелеу. “Утопия” ұғымын Т.Мор (1516) енгізген. Ұғым- дүниені танып білу сатысындағы белгілі бір тұтастықта қарастырылып отырған нәрсенің мәнін, оның танымдағы қалыптасу жолын, анықтайтын рационалдық танымның категориясы. “Шекаралық жағдай” – К.Ясперстің енгізген ұғымы. Ол адам үшін ерекше маңызды кезеңдерді-өлім мен өмір арасында, адам өзін өзі ретінде сезінгенде, жоғары болмыспен жанасқандағы жағдайды белгілейді. Ясперс бойынша, адам өзін экзистенция ретінде “Мен” ретінде атап айтқанда дәл осы жағдайларда ғана аша алады. Фальсификация принципі- теорияның жалғандығын эксперимент нәтижесінде немесе теориялық талдау арқылы тексеру. Бұл принципті ғылыми айналымға енгізген К.Поппер. Фальсификация принципі бойынша, ғылыми теория болып тек қана принципті түрде терістелетін, өзінің жалғандығын дәлелдей алатын теория саналады. Фатализм- адамның әрбір ісі мен әрекеті алдын-ала жазмышпен, тағдырмен анықталған деп қарайтын көқарас. Феноменология- (грек. файнеменон- пайда болатын)-Гегель философиясында сананың, рухтың қалыптасып, дамып жетілуі. Гегельдің “Рух феноменологиясын” Маркс “Гегель философиясының түпкі мәні және құпиясы” деп атады. Философия – (грек сөзі, даналыққа құмарлықты аңғартады), «мәдениеттің жаны» (Маркс), сан қырлы, күрделі рухани дүние (даналық, түсінік, ғылым, көзқарас т.т.) Философиялық антропология- кең мағынада- адам табиғаты және мәні туралы философиялық ілім; тар мағынада-20ғ. 20-жылдарында пайда болған, негізін салушы М.Шелер саналатын философиялық бағыт. Бұл тұрғыда философиялық антропология жаңа методологиялық тұжырымдамалармен емес, ең лдымен өзінің объектісімен- өз болмысы, өз мәдениеті арасындағы адам арқылы айрықшаланады. Қзіргі батыс философтарының антропологиялық көзқарастарын мынаған саялауға болады: адам болмысының, адам жекелігінің, шығармашылық мүмкіндіктерінің негіздері мен сфераларын анықтауға тырысу, сол арқылы және содан ада табиғатын, сонымен қатар қоршаған дүниенің мәні мен мағынасын түсіндіру. Философиялық антропологияның мынадай бағыттарын шығаруға болады: биологиялық , мәдени, діни, педагогикалық және т.б. Цзюнь цзы - өнеге арқылы әлемдегі тепе теңдік пен реттіліктің болуына септігін тигізетін «тұрақты», «қалыпты», «қайырымды жігіт» деген мағынаны білдіретін Конфуцзы философиясындағы ұғым. Эйдос - идея. Сократқа дейінгі ойлауда эйдос түр мазмұнын иеленді. Платон бұл ұғымды рухани мағынада ізгілік парасат секілді құндылықтарға теңеді. Аристотельдік тұрғыда эйдос нәрселердің фундаменталды бастауы. Экзистенция- адамдық “Мен”-нің орталық ядросын нақтылы, қайталанбас жеке тұлға ретінде белгілейтін экзистенциализм философиясының негізгі ұғымдарының бірі. Экзистенция субъект пен объектінің бөлінбес тұтастығын көрсетеді. Осы тұрғыдан ол рационалды ойлаудың субъект пен объектіні бір біріне қарсы қою әдісіне қарсы шығады. Адам өзін экзистенция ретінде өлім алдында, науқастанғанда, апатқа ұшырағанда, жалпы және ең алдымен “шекаралық жағдайларда” сезінеді. Экзистенциалдық - (лат. өмір сүру, тіршілік ету деген сөзден шыққан ) қазақ философиясының бір ерекшелігі. Қазақ дүниетанымында өмірдің мәні, өмір мен өлім, адам болмысы т.б. экзистенциалдық ұғымдарға терең мән беріледі. Эксперимент- зерттелетін құбылыстарды лабораториялық жағдайда жасанды жолмен тудырып, ол процестің жүру барысын мақсатқа сәйкес бақылауды ұйымдастыру. Эмпиризм- танымның қайнар көзі тәжірибеде деп санайтын философияның бір ағымы. Эмпирикалық таным- ең алдымен зерттеу бағдарламасын жасап, соған сәйкес бақылау, эксперимент жүргізеді, жиналған мәліметтерді классификациялайды, түсініктеме береді, алғашқы жалпылау жасайды.Эмпириялық танымның міндеті- факті жинау ісімен айналысу. Эпистемология - (грек. епистеме-білім, ғылым) -таным жөніндегі, жаңа білімге апарар таным жолдары жөніндегі ілім. Эрос - махаббат. Көне грек философиясында эрос түсінігін алғаш жүйелеген Платонизм. Платонның түсіндіруінше эрос жоғарғы сезім ен сезім арасын жалғайтын күш, абсолютке жетудің логикалық емес жолы. Алматы экономики және статистика академиясы «Әлеуметтік – гуманитарлық пәндер» кафедрасы «Философия» пәні бойынша Студенттің өзіндік жұмысы және оқытушының басшылығымен студенттің өзіндік жұмысы үшін тапсырмалар мамандықтары: 5В050600 – «Экономика», 5В050800 – «Есеп және аудит», 5В050900 – «Қаржы», 5В090800 – «Бағалау», Алматы, 2011ж. СОӨЖ тақырыптарының атауы 1. Тақырып. Философияның пәні мен функциясы СОӨЖ тапсырмасы: 1 Дүниетаным ұғымы. Дүниені түйсіну, дүниені қабылдау, дүниені түсіну. 2. Дүниетаным және әлемнің бейнесі. 3.Дүниеге деген философиялық көзқарастардың қалыптасу контексіндегі дүниетаны ұғымының мағынасын анықтау. 4. Дүниені түйсіну, дүниені қабылдау және дүниені түсіну қатынастарын және әлемнің бейнесінің тарихи қалыптасуындағы олардың орнын талдау.
Дәріс конспектісі,СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық. – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. Бейсенова Қ. Философия тарихы.- Алматы, 2005. Тұрғынбаев Ә. Х. Философия. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы - Алматы, 2005. Философиялық сөздік - Алматы, 1996. Асмус В.Ф. Античная философия. Москва., 1972 г. СОӨЖ тақырыптарының атауы 2.Тақырып. Философияның қайнар көздері. Антика философиясы СОӨЖ тапсырмасы: 1. Сократқа дейінгі философия. 2. Сократтан кейінгі философия. 3. Антика даналығы мен түсінігінен сусындату. 4. Антикалық философияның қалыптасу ерекшеліктерін, даму кезеңдерін ашып көрсету.
СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық. – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріс курсы.- Алматы, 1992. СОӨЖ тақырыптарының атауы 3.Тақырып. Ортағасыр философиясы СОӨЖ тапсырмасы: Еуропалық ортағасырлық философиядағы патристика мен схоластиканың этаптарын қалай ажыратуға болады. Еуропалық ортағасылық философиядағы негізгі принциптер туралы және олардың мәні туралы түсіндіріңдер? «Универсалийлер» жөніндегі талас дегеніміз не? Ол қалай философтарды әр түрге бөлді және неліктен? Неге Августин А. Ортағасырлық патристиканың тарихында ең маңызды философ болды? Ф.Аквинский іліміндегі сенім мен зерденің, философия мен теологияның қатынасын түсінудегі жаңалықтың мәні неде? Әдістемелік нұсқамалар: Ортағасырдағы философияның діни тұрғыдағы мәселелермен шиеленісуі ұсынылатын сұрақтарға дайындықтың ерекшелігін анықтайды, яхни философиялық мәселені анықтау, теологиялық тұрғыдан қойылған негізгі мәселелердің философиялық ерекшеліктерін табу студенттің өзі шешуді қажетт ететін негізгі мәселе болып табылады. Сондықтан философияның дамуындағы тек осы этаптың ерекшеліктеррі жөнінде түсінектер қалыптасып қана қоймайды, сонымен бірге студенттерде философияның ерекшелігі, яхни адамның рухани қызметі жөніндегі түсініктер қалыптасады. Бақылау нысаны: Коллоквиум Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық. – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріс курсы.- Алматы, 1992. СОӨЖ тақырыптарының атауы 4.Тақырып. Қайта өрлеу және Жаңа дәуір философиясы СОӨЖ тапсырмасы: . Жаңа Уақыт бас кезіндегі мәдени-әлеуметтік ахуал. 2. XYII ғ. Француз ағартушылары. 3. Канттың пайым мен зерде туралы ілімі. 4. Гегельдің диалектика туралы ілімі. 5. Фейербахтың антропологиялық дәріс ілімі. Әдістемелік нұсқамалар: Жаңа заман философиясының философия тарихында алатын орнын, ерекшелігін ашып көрсету. Осы дәуірде пайда болған бағыттардың негізгі идеяларының мазмұнын ашу. Негізгі терминдер мазмұнын ашып, оларға түсініктеме беру. Сонымен қатар жаңа заман философтарымен жақын танысып, олардың қарастырған проблемаларын зерттеу.Қайта өрлеу дәуірі философиясының ерекшеліктері мен бағыттарын ашып түсіндіру. Негізгі ұғымдардың мазмұнына толық талдау жасау арқылы дүниетаным деңгейін жоғарылату; Қайта өрлеу дәуірінің әлемдік өркениеттегі орнын анықтай отырып, тарихи маңызын айқындау; Студенттерді гуманизм рухында тәрбиелеу. Бақылау нысаны: СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. Бейсенова Қ. Философия тарихы.- Алматы, 2005. Тұрғынбаев Ә. Х. Философия. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы.- Алматы, 2005. Философиялық сөздік.- Алматы, 1996. Гулыга А. В. Немецкая классическая философия 2-изд. М., 2001 СОӨЖ тақырыптарының атауы 5.Тақырып. Неміс классикалық философиясы СОӨЖ тапсырмасы: Неміс философиясының өкілі – И.Канттың философиялық көзқарастарының қалыптасуы мен дамуы. Г.В.Гегельдің философиялық концепциясы, диалектика жөніндегі ілімі. Фейрбахтың антропологиялық материализмі. Гегельдің ойын жалғастырушылар, Маркс пен Энгельстің ілімінің пайда болуы мен дамуы. Бақылау рефераттық формада. Әдістемелік нұсқаулар. Неміс классикалық философиясының тарихы философиядағы күрделі бөлімдерінің бірі болып табылады. Бұл француз философтарына қарағанда неміс ойшылдарының тілдерінің күрделі болуы мен байланысты. Сондықтан бұл тақырыпқа дайындалу кезінде Батыс ойшылдарының философиясын бірінші болып зерттеушілер үшін атақты басылымдарға назар аудару керек. Неміс классикалық философиясының негізін қалаушы, Кенигсберг қаласынан шыққан И.Кант ғалым – энциклопедист- философиялық ғылымдардың даму сферасын мынадай сұрақтар арқылы анықтады, Олар: мен нені біле алам,мен не істеуім керек, мен неге үміттенуім керек. Сол кездері теология факультетінің мәртебесі биік болатын. Бұл факультет философия факультеті пайда болмас бұрын болатын. Тюбецеген институтының теология факультеттін бітіріп шыққан Гегель, болашақта Берлин университетінің профессоры атанды. Гегельдің философия жөніндегі еңбектері арқасында Германия Еуропалық «философияның» орталығына айналд, ал оның шәкірті К.Маркс ХХ ғасырдағы тарихи оқиғалардың ббасты қозғаушы тұлғасы болды. Сонымен бірге К.Маркстің көзқарасына атақты неміс философы Людвиг Фейрбах әсер етті. Ол дінді философиямен алмастыруда ұлы қадам жасады. Бұл соевттік дәуірде көрініс берген болатын. К.Маркстің философиялық идеяларымен Фейрбахтың өзінің философиялық идеялары, идеологиялық догмаларға айналды. Бақылау нысаны: Дәріске шолу,СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: 1. Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. 2. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. 3. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. 4. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. 5. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. 6.Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. 7. Бейсенова Қ. Философия тарихы.- Алматы, 2005. 8.Тұрғынбаев Ә. Х. Философия. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы.- Алматы, 2005. 9. Философиялық сөздік.- Алматы, 1996. 10. Гулыга А. В. Немецкая классическая философия 2-изд. М., 2001
1. А.Құнанбаевтың этикалық идеяларын қарастырыңдар. 2. Шәкәрімнің философиялық көзқарастарын қарастырыңдар. 3.Орыс философиясы тарихының ерекшеліктері. Славян офилдер және батысшылдар. Петр Чаадаевтың шығармашылығы. 4.ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы орыстық діни философия. В.Соловьев, Н.Бердяев, П.Флоренский. 5.Орыс космизмі. Евразияшылдық туралы оқу. Циалковский , Чижевский, Вернадский. Әдістемелік нұсқаулар: Шын мәнінде табиғатта бірыңғай әлемдік философия жоқ, тек жекелеген философиялық мектептер, жүйелер, бағыттар мен ағымдар ғана бар. «Фәлсафа» деп аталатын бес ғасырлық тарихы бар философияның қазақ философиясының қалыптасуына деген ықпалы өте зор. Қазан революциясына дейінгі алдыңғы қатарлы қазақ интеллигенцияларының ағартушылары Ибн Рушд, Ибн Сина, Әл Газали, Ибн Араби сияқты ұлы ойшылдардың еңбектерін араб тілінде оқу мүмкіндігіне ие болды. Номадтық мәдениеттің синкретизмі, (синкретизм грек тілінен байланыс дегенді білдіреді) сонымен қатар қазан революциясына дейін номадтық мәдениеттің көшпенділік образы болған. Осыған байланысты, қазақ халқының даналық ойларының тарихын екі кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезең – олардың генезисі, яғни негізін Әл-Фараби, Ахмет Яссауи сияқты ұлы ойшылдар салған дәстүрлерге бай жалпы түріктік философиялық ой. Орта ғасырдағы осы аталған ойшылдардың шығармашылық мұралары қазақ философиясының екінші кезеңіне негіз болған қазақтардың көзқарастарының қалыптасуының алғышарты болып табылады Орыс философиясының тарихы бойынша алғашқы жүйеленген еңбектердің бірі 1915 жылы Нью-Иоркте шығарылды. Оның авторы Лосски Н.О. оның ойынша орыс философиясының шығу тегі Н.Новиков және Радишевтің есімдерімен байланысты. Ресей Петрлық реформалар кезеңінен бері Еуропаның жан-жақты ықпалын көрді.Сонымен қатар философия аумағында да. Еуропалық дәстүрлерге деген қатынас әркелкі болды. Славянофилдық пен батыстық сияқты,ХІХ ғ. басында философиямен орыс мәдениетінің осындай бағыттарының шығуына әкеліп соқты.В.Соловьев және оның сонындағылар сияқты , әйглі орыс философтары –славянофилдердің идеялық ісбасарлары болды.Батыстықтар мектебі демократиялық жолдын қалыптасуына ықпал етті. Олар Герцен, Чернышевский, Добролюбов сияқты ойшылдар. Достаевский мен Толстой философияда басты орын алады. Ресейде олар жазушылар ретінде әйгілі. Еуропада оларға философтар ретінде қарайды. Сонымен орыс философиясындағы керемет бағыт – ол Циалковский бастаған орыс космизмі.
Дәріске шолу,СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. СОӨЖ тақырыптарының атауы 7.Тақырып. ІХ-ХХ ғ. Батыс философиясының негізгі бғыттары. СОӨЖ тапсырмасы: ХХ ғ. философиясының ерекшеліктері. Әдістемелік нұсқаулар. Әлбетте, философияны оқуды қазіргі заманғы авторлардан бастау дұрысырақ болар еді. Себебі олар біздің замандастарымыз және олардың ойларының бізге жақынырақ және түсініктірек болуы да мүмкін. Бұл сол философтың қандай бағыты қолдайтынына байланысты. Егер ол Гуссерль немесе Хайдеггер сияқты феноменология немесе экзистенциализмнің өкілі болса, онда неміс классикалық философиясынсыз оны түсіну қиынырақ болар еді. Бірақ, егер бізге Фрейдтің концепциясы немесе Сартр мен Камюдің шығармалары кездессе, онда біз оларды қызығушылықпен оқып, олармен пікірталастырар едік. Ал, музыкаға әуесқойлық танытып, не онымен кәсіби тұрғыдан шұғылданатындарға Теодор Адорноның еңбектері көмектеседі. Этнография мен антропологиямен айналасатындарға Леки-Стросстың зерттеулері қажет. Филология және лингвистикамен шұғылданатындарға Барт, Соссвор, Ж.Феррида есімлері жақын болуы мүмкін. Ал, келешекте ғалым болатындар үшін Поппер мен Кунның еңбектерінен қызықты мәлімет алу мүмкін. ХХ ғасырдағы ғалымдар мен философтардың айналысқан мәселелерінің шеңбері кең әрі әркелкі. Бірақ біз тек олардың бірнешуін ғана мысалға келтірдік. Сондықтан осы белгіленген тақырыпта өздеріңізге жақын бағытты өздеріңіз таңдауға мүмкіндік береміз. Бақылау нысаны: Дәріс конспектісі,СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық. – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. Бейсенова Қ. Философия тарихы.- Алматы, 2005. Тұрғынбаев Ә. Х. Философия. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы - Алматы, 2005. Философиялық сөздік - Алматы, 1996. Асмус В.Ф. Античная философия. Москва., СОӨЖ тақырыптарының атауы 8.Тақырып. Болмыс: негізгі ұғымдар мен принциптері, сана және Бейсаналық СОӨЖ тапсырмасы: Философия тарихында болмыс мәселесіне қатысты алуан түрлі көзқарастарға анықтама беріңдер. Философия тарихында болмыс мәселесіне қатысты алуан түрлі көзқарастардың даму кезеңдерін қарастырыңдар. Кеңістік пен уақыт жөніндегі классикалық және релятивистік тәсілдердің ерекшелігін анықтаңдар. Әдістемелік нұсқаулар: Болмыс – көптеген философиялық жүйелердің категориялдық аппаратында басты орын алатын категория. Ол жалпылай алғанда «бар боу» мен «өмір сүру» проблемасын қамтиды. Тар мағынасында болмыс – адамның санасынан тыс өмір сүретін обьективтік, материалдық дүниені білдіреді. Ал кең мағынасында болмыс – бардың бәрін, өмір сүретіннің барлығын, материалдық дүниемен қоса рухани дүниені де, яғни адамдардың санасын, ақыл ойын, Жан сезімін қамтиды. Философия тарихында болмыс ұғымын алғаш пайдаланған көне грек ойшылы Парменидтің пікірінше, болмыс дегеніміз – бар болу, өмір сүру одан басқа ештеңе жоқ, ал жоқ болу – болмыссыздық. Жалпы болмыс туралы ой пікірлерді былай тұжырымдауға болады: 1. дүние бар, ол шексіз де тұрақты тұтас нәрсе ретінде өмір сүреді; 2. табиғи және рухани құбылыстар, жеке адамдар мен қоғам – бәрі әртүрлі болғанымен тең өмір сүреді; 3. дүние – ақиқат және ол адамдардың санасы мен іс әрекетінен нақты көрініс таба алады. Философияның негізгі мәселесін – ақыл ойдың болмысқа қатынасы туралы мәселені – түбегейлі шешу үшін болмыстың негізгі түрлерін білу керек, олар: табиғат, заттар, процесстер болмысы, адам болмысы, рухани болмыс, әлеуметтік болмыс.
Дәріске шолу,СОӨЖ тапсырмаларын орындау. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары: Ұсынылатын әдебиет: 1. Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. 2. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. 3. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. 4. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. 5. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. 6.Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998.
Кез келген басқа ғылыми білімнің аймағы сияқты философия өзін әдістер арқлы жүзеге асырады. Философия әдістерінде ерекшеліктер бар ма? Кім ең әдістерінде ерекшелік бар ма? Гераклиттің пікірін келтіріңіз. Диалектикалық әдістердегі шындық анализінің тартымдылығы неде? Диалектика, софистика, эвлектика, метафизика сияқты осындай таным әдістерін салыстырыңыздар. Диалектикалық жүйенің мәнін ашыңыздар: Гегельдің диалектикалық жүйесінің мәні мынада: бірлік және қарама-қайшылық күресіндегі заңдар, жоққа шығару заңы, сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге өту заңы, кенет өзгеру, өсу, спираль дамуы, алынуы. Әдістемелік нұсқаулар: Әлемді философиялық тану өзгешілігі туралы түсініктің құрылуы философияның өз әдістері туралы білім арқылы ғана болуы мүмкін. Кез келген бір ғылымның, оның әдістемелік тұрғыдан ерекшелігін көрсете алу академиялық білімнің тапсырмасы болып табылады. Студенттерге философия және диалектиканың негізгі әдісінің толық көрінісін көрсете білу – оқытылып жатқан курстың маңызды тапсырмасының бірі. Диалектика, эклектика, софистика және метафизиканың көзқарасының айырмашылықтарын құру маңызы және жалпығылымдық, сонымен бірге әлемге көзқарастың аспектілерінде көрінеді. Диалектикалық идеялардың қатынастығы философия тарихында философиялық мектептің идеяларымен, соның ішінде софистер мен эклектиптер студенттерге тарихи жағынан бағыт көрсетіп, әлемнің бүтіндей көріністерімен байытады. Кез келген студентте философияның даму этаптары және филосфияның өмір сүрунің негізгі тәсілі ретінде диалектиканың мағынасы. Бақылау нысаны: Коллоквиум. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: Ильенков Э.В. Диалектическая логика. М.,1984. Ильенков Э.В. Диалектика абстрактного и конкретного в научно-теоретическом мышлении. М., 1997. Кедров Б.М. О методе изложения диалектики. Три великих замысла. М., Мысль, 1983. Копнин П. В. Диалектика как логика и теория. М., 1973. СОӨЖ тақырыптарының атауы 10.Тақырып. Таным теориясы. Гносеология СОӨЖ тапсырмасы: 1.Таным теорясына тусиник. 2. Гносеология. Әдістемелік нұсқаулар:Аталған тақырыпты зерттеп тану үшін терең әрі жан жақты дайындық қажет. Бақылау нысаны: Коллоквиум. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: Ильенков Э.В. Диалектическая логика. М.,1984. Ильенков Э.В. Диалектика абстрактного и конкретного в научно-теоретическом мышлении. М., 1997. Кедров Б.М. О методе изложения диалектики. Три великих замысла. М., Мысль, 1983. Копнин П. В. Диалектика как логика и теория. М., 1973. СОӨЖ тақырыптарының атауы 11.Тақырып. Философиядағы адам мәселесі. Философиялық антропология. СОӨЖ тапсырмалары: Ғылымда адам мәселесінің маңызы төрт ғасырдай уақыт ішінде өсіп отыратынына мойындалған. Ал соңғы он жылда бұл процесс жаңа жылдамдықпен өсуде. Осы феноменді қалай түсіндіруге болады? Адамның өзі – құпия. Осы ұғым қазіргі таңға дейін қайталанып келеді. Осы тұжырымды негіздейтін аргументтің мәні не? Философия тарихында табиғат, адам болмысы жайлы көптеген концепциялар бар. Қай коцепцияның позициясын көрсете аласыз? Сіз жоққа шығаратын позициялар бар ма? Адам болмысының мәні – философияда әрқашан да маңызды сұрақ. Осы сұраққа философия да қандай негізгі жауаптар бар ? Осы сұрақ бойынша өзіңіздің ұсынатын нұсқаңыз бар ма? Әдістемелік нұсқаулар: Адам болмысы оған туа салып бітпеген. Оның болмысы іс-әрекеттер, өз-өзін ұстау, қарым-қатынас жасау арқылы қалыптасады. Яғни индивид нақты формада қалыптасады. Адам болмысындағы бір қарама-қайшылық оның негізгі жатсыну формасында қалыптасады. Бұл қарама-қайшылық адам өмірінің мәні туралы сұрақ қа жауап табуға әкеледі. Адам әр сағат, әр күн сайын өмірі мәнінің мәселесін сөз арқылы емес, іс жүзінде шешіліп отырады. Өмір мәні субъекті және объективті. Адам оны ойлап табады, дүниеден табады, яғни объективті іс-әрекетінен. Ол объективті-субъективті көрініс болып, өзінің қалыптасуын қажет етеді. Бақылау нысаны: Коллоквиум. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: Глобальные проблемы и человеческие ценности. М.,1990. Изменение человека. //Вопросы философии, 1997, № 2. Карпинская Р.С. Человек и его жизнедеятельность. М., 1988. Киселев Г.С. Кризис нашего времени как проблема человека. //Вопросы философии, 1999, № 1. Коган Л.Н. Человек и его судьба. М., 1988. Кон И.С. Открытие «Я». М., 1978. Коган Л.Н. Цель и смысл жизни человека. М., 1984. Личность в ХХ столетии. М., 1979. Плеханов Г.В. К вопросу о роли личности в истории. // Избр. философ. произвед., в 5-ти томах. М., 1956, т. II. Резвицкий И. И. Личность. Индивидуальность. Общество. М., 1984. Риккер П. Человек как предмет философии. // Вопросы философии, 1989, № 2. Фролов И.Т. Перспективы человека. М., 1987. Фукуяма Ф. Конец истории. //Вопросы философии, 1990, № 3. СОӨЖ тақырыптарының атауы 12.Тақырып. Әлеуметтік философия СОӨЖ тапсырмалары: «Қоғам» деген ұғымның мағынасы неде? Қоғамды философиялық тұрғысынан зерттеудің ерешеліктері неде? Философиялық көзқарас бойынша қоғамның структурасы қандай? Қоғамның негізгі ішкі системалық құрылымдарын атап өтіңіз Қоғамдық сана деген не? Оған не ықпал етеді және ол қалай қалыптасады? Қоғамдық өмірдің негіздерінің проблемалығы неде? Әдістемелік нұсқаулар: Бұл тақырыпты талдағанда,қоғамды ылғи дамуда, өзгеруде болатын динамикалық система ретінде қарастырған дұрыс. Әлеуметтік өмірді ішкі заңдылықтарын білу үшін, студенттер міндетті түрде келесі ұғымдарды меңгерулері кере: «қоғамдық прогресс», қоғамның ішкі системалары», «қоғамның өзіндік дамуының бастаулары», «революция», «эволюция, «әлеуметтік болжау» т.б. Қоғамның жалпы проблемаларын қазіргі кездегі әлеуметтік жағдайлармен, тарихтағы утопиялық дәстүрмен, утопиялар мен антиутопиялардың өзара қатынастарының проблемаларымен байланыстыру қажеттілігін студенттер дұрыс түсінулері керек. Философия, /саясаттану, әлеуметтану/ политология, социология және тарих пәндерінің негізінде, қоғамның проблемаларын меңгеру арқылы, студенттерде қоғам туралы толық көзқарас қалыптасуға тиісті.
1. Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. 2. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. 3. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. 4. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. 5. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. 6.Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998.
неліктен «мәдениет» деген ұғым көп вариантты, зерттеу ерекшеліктеріне байланысты әр мағынада түсіндіріледі? Мәдениет туралы күнделікиі және теориялық ұғымдардың айырмашылықтары неде? Өмірдің әр саласындағы мәдениеттік формалардың ерешеліктері неде? Мәдениет қандай жолдармен тарайды және қалайша адамдарға әсер етеді? Философияда «мәдениет» және «өркениет» ұғымдарының қатынастары қандай? өркениеттің ең жетілген сатысы шынымен Еуропалық өркениет пе? Еуропа өркениеті адамзаттың ең дұрыс және магистральды бағыты болып есептеліне ме? Әдістемелік нұсқаулар: Мәдениет көп мағыналы және көп салалы құбылыс; ол жеке адамның және қоғамдық өмірді толық қамтыйды. Мәдениет не деген? – сұрақ, міндетті түрде келесі сұрақтарға жауап іздеуді талап етеді: мәдениет қалай пайда болады? Неліктен әр түрлі, тіпті бір бірінен салыстыруға келмейтін мәдениеттер қатар өмір сүреді. Мәдениеттің болмысын қалыптастыратын – ол адамзаттың тарихи тәжірбиесі енетін мәдениеттік дүниені жасайтын субъектің ерекше іс-әрекеті. Сондықтан мәдениеттің мынадай маңызды компоненттерін көрсету кере: мәдениеттің субъектісі, адамның іс-әрекеті, адамдардың арасындағы байланыстар т.б. Бұның барлығы, толығымен алғанда мәдениеттің негізгі функциясын - әр буынның рухани байлығын меңгеру, сақтау және дамыту – терең түсінуге жол ашады. Мәдениет пен өркениеттің байланыстары көп салалы, күрделі, бірақ оларды тепе-тең ұғымдар деп түсінуге болмайды. Философияда олардың қатынастарын мәдениеттің және өркениеттің қайшылықты қайнар көзі деп қарастырылады. Өркениет – ол әлеуметтік статиканың негізі, қоғамның бірқалыптылығын қамтамасыз ететін нормалар. Мәдениет - әлеуметтік динамиканың желісі, ол әлеуметтік өзгерістердің адамдардың творчетстволық қуаттарын қалыптастыратын күш. СОӨЖ өткізу формасы: Дискуссия. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. СОӨЖ тақырыптарының атауы Тақырып 14. Адам, техника және тарихи прогресс философиясы СОӨЖ тапсырмалары: Қоғамдық прогресс туралы философия тарихы. Антропосоциогенез процесіндегі техниканың ролі. Адам және ғылыми-техникалық прогресс: тарих және қазіргі заман. Философия тарихының пәнің және қоғамдық-тарихи прогресс проблемасы мәселесінің мәнің анықтау. Адам және қоғам болмысына техниканың дамудағы ықпалының ерекшелігін түсіндірініз. Әдістемелік нұсқаулар: Философия тарихындағы қоғамдық прогресс ұғымы туралы, одан ешқайда қашып құтылмайтын, адамзаттың азуы туралы ойландыратын күмәнді ойлар дүниеге келді. Өз ойынды жинақтай отырып, берілген аргументтерді “қолдап” және оған “қарсы” шығып талдау жасау қажет. ХХ ғасырдың бірінші жартысынан бастап, философияда техника жөніндегі сұрақтар кең қарастырыла бастады. Осы сұрақтармен байланысты мәселелердің бір жақты шешімге келуі мүмкін емес. Сондықтанда осы сұрақтармен айналысқан философтардың негізгі идеяларын оқып-үйрену адамзат дамуындағы техниканың роліне өз үлесінді қосуға мүмкіндік береді. СОӨЖ өткізу формасы: Дискуссия. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: 1. Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. 2. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. 3. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. 4. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. 5. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. 6.Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998.
Қоғамдық-тарихи даму процесінің қай сатыснда глобальды проблемалар пайда болды? Олардың глобальдық сипаты неде? Критерияларын көрсетіңіз. Болашақ деген не? Ол өткен қазіргі замандармен қандай қатынастарда? Болашақты қалыптастырудаа адам белсенділігін орны қандай? Болашақ туралы адамның ой-жобасында гипотетикалық және версиялық болжамдардың алатын орындары қандай? «Жаңа гуманизм» деген не және оның принциптері қандай? Әдістемелік нұсқаулар: Өзіндік ерекшеліктері бар әрбір философиялық системада міндетті түрде болашақ туралы проблемалар қарастырылады және әлеуметтің болашағын жасауға лайықты технологиялар ұсынылады. Осыған байланысты философия курсында әлеуметтік болжауға арналған мәселелер пайда болды. Әлеуметтік болжаудың түрлерін, олардың іске асар ықпалдарын, олардың шындыққа сәйкестігін т.б. мүмкіншіліктерін студенттер меңгеруге, білуге тиісті. Қазіргі замандағы глобальды проблемаларды ң контекстіңде бағалау, осы проблемалардың статусының критерияларын білу және олардың шешу жолдарын анықтау т.б. , осы тақырыпты қарастырғанда студенттердің дүниеге көзқарастарын, ойлау дағдыларын қалыптастыруға көп әсер етеді. СОӨЖ өткізу формасы: Дискуссия. Тапсырманы орындаудың бағалық балдары Ұсынылатын әдебиет: Ғабитов Қ. Философия. Оқулық – Алматы, 2005. Рысқалиев Т.Х. Философия тарихына шолу. Орал, 2005. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия- Алматы, 2004. Алтай Ж., Касабек А.., Мұхамбетәлі К. Философия тарихы.- Алматы,2006. Ақназарова Х. З. Философия тарихының дәріске курсы.- Алматы, 1992. Әбішев Қ. Философия ( жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған). – Алматы, 1998. жүктеу/скачать 7,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|