Алтын орданың ыдырауы. Оның Қазақ жыраулар поэзиясындағы көрінісі



бет7/10
Дата08.05.2024
өлшемі90,98 Kb.
#201871
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Байланысты:
АЛТЫН ОРДАНЫҢ ЫДЫРАУЫ

Тоқтамыс, Едіге қандай тарихи тұлға болса, Сыпыра да – сондай тарихи тұлға. Оны болды-болмады деп бұлдыратуға негіз жоқ.Он­ы ұзақ жасатып, бірде 120, екіншіде 180 жасқа жеткізіп, жырау бей­несін шындықтан гөрі елеске айналдырып жіберушілер бар.

  • Тоқтамыс, Едіге қандай тарихи тұлға болса, Сыпыра да – сондай тарихи тұлға. Оны болды-болмады деп бұлдыратуға негіз жоқ.Он­ы ұзақ жасатып, бірде 120, екіншіде 180 жасқа жеткізіп, жырау бей­несін шындықтан гөрі елеске айналдырып жіберушілер бар.
  • Түз жұрты қалаулы­ларын өлдіге қимай, сырлас сұқбаттасына айналдырып, ұзақ жасатуға тырысқан. Оған қоса Дешті Қыпшақ жылды күнтізбе қа­ғидасына орай есептегенмен, адам жа­сын 9 ай, 9 күннен қайырған. Яки, биоло­г­иялық жасты есептеген. Ендеше, Сы­пы­раның 120-ға келуі мүлде таңғалдыр­майды.
  • Едіге Тоқтамыстан 1387 жылы қашып еді. Міне, осы жай Мұрын жырлауындағы “Едіге” жырына өзек болады. Жырдың әлқиссасында “Тоқтамыстың Сыпыра жырау деген жыршысы” бары айтылады. Кейінгі қосынды, жамау, ауытқушылық­тарды ескермегенде, ол Едігеге оппози­ция­лық бағытта болады. Оның елді бүлді­ре­тінін айтып, басын алуға кеңес береді.
  • Сыпыраның сойы (фамилиясы) зерт­теулерде Сұрғалтайұлы деп қате жазылған. Қарақалпақтар Сопбаслы, ноғайлар Шөп­бас­лы деп әліптейді. Ал Шоқан оны бірде Сыпыра десе, бірде “Сұп жырау” деп атай­ды. Ал жыраудың сырт сұлбасын сурет­теуде “сұм аяқ, сұпа бөрікті” тіркесі жиі қолданылады.

Сыпыра жырау шығармашылығына ал­ғаш назар аударған ғалым Ш.Уәлиха­нов. Оның аманқарағайлық қыпшақ Жұма­ғазыдан жазып алған шумақтарын Мелиоранский “Тоқтамыс жыры” жина­ғы­на енгізді. Ал Қ. Сәтбаев 1927 жылы бая­­науылдық қаржас елінің ақыны Қо­па­байдан екінші рет жазып алып, Орын­бордан бастырып шығарады.

  • Сыпыра жырау шығармашылығына ал­ғаш назар аударған ғалым Ш.Уәлиха­нов. Оның аманқарағайлық қыпшақ Жұма­ғазыдан жазып алған шумақтарын Мелиоранский “Тоқтамыс жыры” жина­ғы­на енгізді. Ал Қ. Сәтбаев 1927 жылы бая­­науылдық қаржас елінің ақыны Қо­па­байдан екінші рет жазып алып, Орын­бордан бастырып шығарады.
  • Аталмыш толғаудың мәтіні төменгі­дей:
  • Мен қартыңмын, қартыңмын,
  • Не көрмеген қартыңмын.
  • Бастыққа бастық, Бастық хан
  • Оны көрген кәріңмін.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет