Ќараѓанды Мемлекеттік Медицина Академиясы
Топырақтың физикалық қасиеттері
жүктеу/скачать 150 Kb.
|
?ä³ñòåìåë³ê í?Ñ?ÀÓ. Òà?ûðûáû «Òîïûðà?òû ñàíèòàðëû? ãèãèåíàëû?
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтың қуыстылығы
- Топырақтың тығыздығы
- Топырақтың сулық қасиеті
| 2. Топырақтың физикалық қасиеттері.
Топырақ механикалық құрамы бойынша төмендегідей бөлінеді: құмды (80 % құм – 10 % саздан) құмайт (30 % құм – 50 % саздан) ұсақ балшықты (80 % саздан) сазды (80 % жоғары саздан) ізбесті (20 % ізбестен) қара топырақ (30 % гумустан) Санитарлық тәжірибеде топырақтың қасиетін бағалау елді мекендерді салуда, ашық спорт кешендерін, құдықтарды орналастыру, қатты залалсыздандыру әдісін таңдауда өте қажет. Топырақтың түріне байланысты оның физикалық қасиеттерінің өзгеруі гигиенистер үшін өте маңызды. Топырақтың қуыстылығы: топырақ әр түрлі бөлшектерден, яғни түйіршіктерден және олардың арасындағы қуыстардан тұрады. Топырақ қуысының мөлшері оның түйіршіктерінің орналасуы мен мөлшеріне байланысты болады. Біркелкі топырақта түйіршік көп, сондықтан қуыстары да көп болады. Топырақтың қуыстылығы процентпен бағаланады және қуыстылығы 60 – 65 % топырақ биологиялық және химиялық ластардан тазалануы тиімді өтеді. Топырақтың тығыздығы: құрғақ топырақтың бірлік көлемінде көрсетілген абсолютті массасы. Топырақтың ауалық қасиеті. Бұл қасиет оның ауа өткізгіштігімен сипатталады. Өзінің бойынан ауа өткізе алу қасиеті топырақтың ауа өткізгіштік қасиеті деп аталады. Ауа өткізгіштігі жоғары болса, топырақтың өзіндік тазалану процесі де жақсы өтеді, яғни органикалық заттар тез тотығады. Топырақтың сулық қасиеті: а) ылғалдылық – зерттеген кезде топырақтың құрамында анықталған судың көлемі. б) ылғалсыйымдылығы – топырақ өзінің қуысында суды ұстап қалу қабілеті. Ол топырақ түйіршіктерінің беті мен оларды шайып өтетін сүзілгіш су арасында пайда болатын беткі су (адсорбция) күшінен туындайды. Ылғалсыйымдылық (топырақтың сіңіру қасиеті) топырақ қуысының мөлшері азайған сайын жоғарылайды. Сондықтан топырақ ұсақ түйіршікті болған сайын, оның ылғалсыйымдылығы жоғары болады, яғни топырақтың бойынан су мен ауа өтуі төмендейді. Мұндай топырақтар елді мекендерді салуда немесе қоқыстарды тазалау үшін пайдалануға жарамсыз. Ылғалсыйымдылығы жоғары топырақ сау емес және суық топыраққа жатады. Гигиеналық жағынан қарастырғанда мұндай топыраққа салынған үйдің дымқылдануы жоғары болып, фундаменттері жылдам бұзыла бастайды, грунт суларының тұру биіктігі өте жоғары болады. в) Сүзгіштігі – топырақтың қуыстары арқылы суды өткізу қасиеті. Қиыршықты топырақтың сүзілу қасиеті өте жоғары. Гигиеналық жағынан мұндай топырақтарды елді мекендерді салуға пайдалану ұтымды. г) капиллярлығы – төменгі горизонттардан суды өзінің қуыстары арқылы жер бетіне көтеру қасиеті. Ұсақ қуысты топырақтың капиллярлығы өте жоғары. Елді мекендерді салуда мұндай топырақ қолайсыз. д) гигроскопиялығы – ауадағы су буларын өзінің қуысында қоюландыру қасиеті. е) булану - өзінің бойындағы суды буландыру. Ол күн сәулесінің көмегімен, жер рельефіне, өсімдіктер, құрғақ ауаға байланысты жүреді. жүктеу/скачать 150 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|