Қарағанды облысы топонимдері Нұр-Сұлтан, 2020 Т. Аршабеков
жүктеу/скачать 7,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сары-өзен
деген жерде Тоқтамыстың қарауыл әскерімен кездесіп қалып, шайқасады [СМИЗО, т. 2, 111]. Мұндағы, Сары-өзен деп аталатын жер – Ұлытау өңірі арқылы оңтүсткке қарай ағып өтетін Сарысу өзені. Қайтып келе жатқанда барлаушылар Кыдба-тарханға кездесіп қалады. Низам-ад-дин Шами онда «жүз шақты шаңырақ болды» деп жазады. Үлкен ұрыс болып, Кыдба-тарханды тұтқындаған әскер, оның үйлерін және мал-мүлкін Ақ‑сүме деген жерге апарады [СМИЗО,т.2, 112]. Темірдің Дешті Қыпшаққа жорығына қайтып оралатын болсақ, Ұлытау тауларынан кейін, ол осы өңірді тастап, жорығын жалғастырады: «Выступив оттуда и охотясь, они достигли местности Иланчук и отстановились (там). Перейдя через реку Иланчук, через 8 дней они прибыли в местность Анакаркуюн» [СМИЗО, 113]. Осыдан кейін, Темірдің әскерлерімен Ұлытау өңірінің территориясынан шықты деп есептеуімізге болады. Шығармадағы Иланчук – қазіргі күндегі Жыланшық өзені, ал Анакаркуюн жер атауы түсініксіз. Темір Жыланшық өзенінен өткеннен кейін Ұлытау өңірін тастап кетті деуге болады. Әмір Темірдің Дешті Қыпшаққа жорығы барысында Ұлытау өңірінің 25 Қазақша-моңғолша сөздік. Ұланбатор, 1977, 8-бет 25 территориясынан жүріп өткен маршруты жазба дерек мәліметтеріне сүйенсек, келесідей болып шығады: 1. Ақсүмбе (Ақсүме); 2. Белең ана (Билан); 3. Сарысу өзені (Сарыг-узен); 4. Күршім құмы (Курчун); 5. Алқосын (Ал-кошун); 6. Кішітау (Кичи-даг); 7. Ұлытау (Улу-даг); 8. Жыланшық өзені (Иланчук). Темір Құндызша өзенінің бойында жеңіске жеткеннен кейін, «мол олжамен кейін қайтты» деп жазады Низам-ад-дин Шами [СМИЗО, 118]. XVI ғасырдың соңында Ұлытау өңірі Абдаллах ханның Баба сұлтанға қарсы жорығы барысында тарихи деректен көрініс береді. Абдаллах ханның жорығы Хафиз Таныштың «Шараф-наме-йи шайхи» шығармасында жан-жақты сурттеледі. Хафиз Таныш мәліметтеріне сүйенсек, Баба сұлтан Абдаллах ханнан Ұлытау өңіріне қашады. Ол туралы Хафиз Таныш «От страха перед нападением бесстрашного государя Абдаллах-хана Баба-султан, подобно лисе, обратился бегство и пошел по пути отступление. Он направил звуки барабана отступления в сторону Дашта» [МИКХ, 268]. Бұл оқиға 1582 жылы басталады. Абдаллах ханның әскерлері Саураннан шығып, одан әрі Хафиз Таныштың баяндауы бойынша келесідей жерлерге жетеді: «проехал Ак-Суме и Йурунджкалык и расположился лагерем» [МИКХ, 270]. Ақ сүме Қазақстанның археологиясынан белгілі, Созақ ауданынан солтүстік бағытта 80 км жерде орналасқан Ақсүмбе қалашығы мен мұнарасы, ал Абдаллах ханның әскерлері тоқтаған жерді нақты анықтау мүмкін емес. Одан кейін, әскерлер «Сусканлик» (өзен болу керек – Ж.Ж.) деген жерден өтіп, жүктеу/скачать 7,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|