Қарағанды облысы топонимдері Нұр-Сұлтан, 2020 Т. Аршабеков
Сары‑Су, Тургаям, Кенгирам
жүктеу/скачать 7,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сары‑Су, Тургаям, Кенгирам
, в окрестностях Кургалджина значительно севернее тех мест, которые значатся их главным обиталищем на «Книге Большого Чертежа», с которых они, как мы выше сказали, в конце XVI столетия, завлекаемые открывшеюся обильною добычею в городах северного Туркестана, откочевали далее на юг к Сыр- Дарье». 31 «Үлкен Сызба кітабының» мәліметтері қазақтардың Мәуреннахрға жорығына дейінгі жағдайды суреттесе керек. Себебі, 1598 жылғы Тәуекел ханның жорығынан кейін Қазақ хандығының территориясы біршама ұлғайып, қазіргі кездегі Қазақстанның шекарасын қамти бастайды. 31 Катанаев Г.Е. Киргизские степи, Средняя Азия и Северный Китай в XVII и XVIII столетиях // Записки Западно-Сибирского отдела императорского Русского географического общества. Книжка XIV, выпуск I. Омск: Тип.Окружн.Штаба., 1893. – 74 с. 34 Зерттеушілер С.Г.Кляшторный мен Т.И.Султанов XVII ғасырдың алғашқы ширегінде Қазақ хандығы саяси ыдыраңқы болғандығын ерекшелейді. XVII ғасырда Қазақ хандығының халықаралық жағдайы да өзгереді. Қазақ хандығының шығыс шекарасында Жоңғар хандығы құрылып, қазақтар Жетісу үшін ойраттармен тоқтаусыз күрес жүргізеді [Султанов, 209]. XVII ғасырдың орта тұсына дейін қазақ билеушілері Аштарханидтармен Сырдария бойындағы қалалар үшін, жоңғарлармен Жетісу үшін күрес жүргізіп отырады. Жоңғар экспансиясының таралуымен, XVII ғасырдың 70-ші жылдарына дейін қазақтар солтүстік-шыңыстағы және Жетісудағы біраз жерлерінен айрылады. XVIII ғасырдағы Ұлытау өңірі туралы алғашқы мәліметтер Әбілқайыр ханның Ресей қарамағына өтуіне байланысты іс-құжаттарында кездеседі. 1730 жылғы Мәскеуге Әбілқайыр ханның елшілерінің келуі барысында, олар «Ресей иелігінде болуларын қалайтындарын» білдіріп, ауызша әңгімеде: «оных кайсацких кочевых народов 40000 кибиток и, кроме помянутого хана Абалхаира (который в той орде главной), есть еще 2 хана – Барак да Аболмамет. Кочуют они по горам Улутов и Кичитов, по рекам Сыр, Сарысу и Торгай, на степи Каракум разстоянием от башкирцов (как башкирцы сказали) месяц езды». Бұл құжат бойынша жоңғар шапқыншылығынан кейін Орта жүз қазақтары негізінен Ұлытау өңірін мекендеген болуы керек. Себебі, 1726-27 жж. қазақ әскерлерінің Бұланты өзенінің бойында жоңғар әскерін жеңіліске ұшыратуы, осы территорияларға иелік етуге мүмкіндік берсе керек. 1730 жылғы башқұрт батырлары Алдар Есенгелдин мен Таймас Шаимовтың Сыртқы істер коллегиясына мәлімдемесінде: «А кочуют они, по реке Сыр, и по реке Сарысу, и по реке Торгай, и по горам Улутав и Кичитав и на степи Каракум. А кочуют оные касаки от российских городов росстоянием недель шесть, а от них, башкирцев, месяц конскою ездою» . 1748 жылғы дерекке сүйенсек, «Сарысу өзені қазақтар мен жоңғарларды бөліп тұратын шекара» болып табылатыны көрсетілген. Барақ сұлтанның Ұлытау өңірінің мекендегені жайлы 1748 жылғы Орынбор губернаторы И.Неплюевтің сыртқы істер коллегиясына жазған мәлімдемесінен көре аламыз: «А впротчем, об нем, Бараке, часто помянутый переводчик, быв орде, слышал, что он находится в трех тысячах кибиток по жүктеу/скачать 7,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|